दिन-विशेष-लेख-मोझांबिकचा स्वातंत्र्य दिन-F

[Atul Kaviraje]

                                   "दिन-विशेष-लेख"
                              "मोझांबिकचा स्वातंत्र्य दिन"
                             -------------------------

मित्र/मैत्रिणींनो,

     आज दिनांक-25.06.2023-रविवार आहे. २५ जून हा दिवस "मोझांबिकचा स्वातंत्र्य दिन" म्हणूनही ओळखला जातो. वाचूया, तर या दिवसाचे महत्त्व, आजच्या या "दिन-विशेष-लेख" या शीर्षकI-अंतर्गत.

                          मोझांबिकन स्वातंत्र्ययुद्ध (1964-1975)--

               मुख्य लेख: मोझांबिकन स्वातंत्र्य युद्ध--

     पोर्तुगीज वसाहती युद्धादरम्यान पोर्तुगीज सैन्य , काही FN FAL आणि G3 लोड करत आहेत. साम्यवादी आणि वसाहतविरोधी विचारसरणी आफ्रिकेमध्ये पसरत असल्याने, मोझांबिकन स्वातंत्र्याच्या समर्थनार्थ अनेक गुप्त राजकीय चळवळी स्थापन झाल्या . मोझांबिकच्या पोर्तुगीज लोकसंख्येच्या फायद्यासाठी धोरणे आणि विकास योजना प्रामुख्याने सत्ताधारी अधिकाऱ्यांनी तयार केल्याचा दावा या चळवळींनी केला होता, त्यामुळे मोझांबिकच्या आदिवासी एकीकरणाकडे आणि तेथील स्थानिक समुदायांच्या विकासाकडे फारसे लक्ष दिले गेले नाही.

     अधिकृत गनिमी विधानांनुसार, याचा परिणाम बहुसंख्य स्थानिक लोकसंख्येवर झाला ज्यांना राज्य-प्रायोजित भेदभाव आणि प्रचंड सामाजिक दबाव या दोन्हींचा सामना करावा लागला. अनेकांना असे वाटले की त्यांना त्यांची कौशल्ये सुधारण्यासाठी आणि त्यांची आर्थिक आणि सामाजिक परिस्थिती युरोपियन लोकांच्या तुलनेत खूपच कमी संधी किंवा संसाधने मिळाली आहेत. सांख्यिकीयदृष्ट्या, मोझांबिकचे पोर्तुगीज गोरे खरोखरच काळ्या स्वदेशी बहुसंख्य लोकांपेक्षा श्रीमंत आणि अधिक कुशल होते. गुरिल्ला चळवळीला प्रतिसाद म्हणून, पोर्तुगीज सरकारने 1960 आणि मुख्यतः 1970 च्या दशकाच्या सुरुवातीस नवीन सामाजिक आर्थिक घडामोडी आणि समतावादी धोरणांसह हळूहळू बदल सुरू केले.

     मोझांबिकच्या मुक्तीसाठी मोर्चा ( FRELIMO ) ने सप्टेंबर 1964 मध्ये पोर्तुगीज राजवटीविरुद्ध एक गनिमी मोहीम सुरू केली. हा संघर्ष- अंगोला आणि पोर्तुगीज गिनीच्या इतर पोर्तुगीज वसाहतींमध्ये सुरू झालेल्या इतर दोघांसह- तथाकथित पोर्तुगीजांचा भाग बनला. वसाहती युद्ध (1961-1974). लष्करी दृष्टिकोनातून, पोर्तुगीज नियमित सैन्याने लोकसंख्या केंद्रांवर नियंत्रण ठेवले तर गनिमी सैन्याने उत्तर आणि पश्चिमेकडील ग्रामीण आणि आदिवासी भागात त्यांचा प्रभाव कमी करण्याचा प्रयत्न केला. FRELIMO ला त्यांच्या प्रतिसादाचा एक भाग म्हणून, पोर्तुगीज सरकारने सामाजिक विकास आणि आर्थिक वाढीसाठी अनुकूल परिस्थिती निर्माण करण्याकडे अधिक लक्ष देण्यास सुरुवात केली.

                     स्वातंत्र्य (1975)--

     FRELIMO ने दहा वर्षांच्या तुरळक युद्धानंतर, तसेच एप्रिल 1974 च्या कार्नेशन क्रांती आणि 25 नोव्हेंबर 1975 च्या अयशस्वी सत्तापालटात हुकूमशाही एस्टाडो नोवो राजवटीच्या पतनानंतर पोर्तुगालचे स्वतःचे लोकशाहीत पुनरागमन केल्यानंतर प्रदेशाचा ताबा घेतला . एका वर्षाच्या आत, मोझांबिकमधील बहुतेक 250,000 पोर्तुगीज निघून गेले-काहींना जवळजवळ स्वतंत्र प्रदेशाच्या सरकारने हद्दपार केले, काहींनी अस्थिर सरकारकडून संभाव्य बदला टाळण्यासाठी देश सोडला-आणि मोझांबिक 25 जून 1975 रोजी पोर्तुगालपासून स्वतंत्र झाला. तुलनेने अज्ञात अरमांडो ग्युबुझा यांच्या पुढाकाराने एक कायदा मंजूर करण्यात आला होताFRELIMO पक्षाचे, पोर्तुगीजांना २४ तासांत केवळ २० किलोग्रॅम (४४ पौंड) सामानासह देश सोडण्याचा आदेश दिला. त्यांच्या कोणत्याही मालमत्तेचे जतन करण्यात अक्षम, त्यापैकी बहुतेक पोर्तुगालला परतले.

--विकिपीडिया, मुक्त ज्ञानकोश
---------------------------

                     (साभार आणि सौजन्य-संदर्भ-en.विकिपीडिया.ऑर्ग)
                    ----------------------------------------------

-----संकलन
-----श्री.अतुल एस.परब(अतुल कवीराजे)
-----दिनांक-25.06.2023-रविवार.
=========================================