दिन-विशेष-लेख-पाकिस्तानचा स्वातंत्र्य दिन-H

[Atul Kaviraje]

                                   "दिन-विशेष-लेख"
                              "पाकिस्तानचा स्वातंत्र्य दिन"
                             -------------------------

मित्र/मैत्रिणींनो,

     आज दिनांक- 14.08.2023-सोमवार आहे.  १४ ऑगस्ट-हा दिवस "पाकिस्तानचा स्वातंत्र्य दिन" म्हणूनही ओळखला जातो. वाचूया, तर या दिवसाचे महत्त्व, आजच्या या "दिन-विशेष-लेख" या शीर्षकI-अंतर्गत.

     तिथे आमची भेट झाली केंद्रचे संचालक कमर अल जमान यांच्याशी. त्यांच्या मदतीने आम्ही केंद्रात असलेल्या काही जुन्या फाईली पाहिल्या. या फाईली आतापर्यंत गुप्त ठेवण्यात आल्या होत्या. पण हळूहळू त्या लोकांसाठी खुल्या करण्यात आल्या.

     ही कागदपत्रं पाहिली तेव्हा लक्षात आलं, मंगळवार 29 जून 1948ला कराचीत पंतप्रधान लियाकत अली खान यांच्या अध्यक्षतेखाली मंत्रिमंडळाची एक बैठक झाली होती.

     या बैठकीला परराष्ट्र व्यवहारमंत्री, कायदेमंत्री, गृहमंत्री, कृषिमंत्री असे महत्त्वाचे नेते उपस्थित होते. आणि याच बैठकीत हा निर्णय झाला की, पाकिस्तानचा पहिला स्वातंत्र्य दिन हा 15 ऑगस्ट नाही तर 14 ऑगस्टला साजरा करायचा.

     पंतप्रधान लियाकत अली यांनी मंत्रिमंडळाला स्पष्ट केलं की, हा निर्णय अंतिम नाही. आणि गव्हर्नर जनरलांच्या संमतीनेच निर्णयावर शिक्कामोर्तब होऊ शकेल.

     ज्या फाईलीत या माहितीची नोंद आहे त्या फाईलीचा क्रमांक आहे CF/48/196 आणि केस क्रमांक आहे 393/54/48. मंत्रिमंडळाच्या बैठकीचा अहवाल हा इंग्रजीत नोंदवलेला आहे.

     त्या नोंदीचा अनुवाद असा आहे, "माननीय पंतप्रधानांनी कायद-ए-आझम यांच्यासमोर प्रस्ताव ठेवण्याचं मान्य केलं आहे. प्रस्ताव असा आहे की, पाकिस्तानचा स्वातंत्र्य दिन 15 ऑगस्ट ऐवजी 14 ऑगस्टला साजरा केला जावा."

     मंत्रिमंडळ बैठकीत हा प्रस्ताव कुणी ठेवला आणि त्याला कुणी अनुमोदन दिलं हे मात्र या फाईलमध्ये नोंदवलेलं नाही.

     शिवाय स्वातंत्र्य दिन नेमका 14 तारखेला का व्हावा यासाठी कोणता युक्तीवाद करण्यात आला त्याचे तपशीलही या फायलीत नाहीत. पण, फाईलीत शेवटी चौकटीत अशीही नोंद आहे की, कायद-ए-आझम यांनी या प्रस्तावाला मान्यता दिली आहे.

     फाईलीत आणखी पुढे पाहिलं तर पुढच्या पानावर केस क्रमांक CM/48/54 तारीख 12 जुलै 1948 रोजी मंत्रिमंडळाचे उपसचिव एस. उम्मान यांना निर्देश देण्यात आले आहेत की, पंतप्रधानांच्या अध्यक्षतेखाली 29 जून 1948 ला होणाऱ्या सभेतले निर्णय त्यांनी सर्व सरकारी यंत्रणांना कळवावे, म्हणजे ते लागू होतील.

     फाईलीत पुढचा आदेश नंबर आहे 15/2/48. 13 जुलै 1948 ला जारी झालेल्या या पत्रकात पाकिस्तान सरकारचे उपसचिव अहमद अली यांची स्वाक्षरी आहे.

     या आदेशात असं म्हटलं होतं की, देशात पहिला स्वातंत्र्य दिवस समारंभ 14 ऑगस्ट 1948 रोजी साजरा करण्यात येईल. आणि या दिवशी अख्ख्या देशात सार्वजनिक सुटी जाहीर करण्यात यावी. सर्व सरकारी कार्यालयं आणि सार्वजनिक इमारतींवर राष्ट्रध्वज फडकावण्यात यावा.

--अकील अब्बास जाफरी
--इतिहासकार, संशोधक
----------------------

                         (साभार आणि सौजन्य-संदर्भ-bbc.कॉम)
                        ------------------------------------

-----संकलन
-----श्री.अतुल एस.परब(अतुल कवीराजे)
-----दिनांक-14.08.2023-सोमवार.
=========================================