दिन-विशेष-लेख-अक्षय ऊर्जा दिवस (भारत)

[Atul Kaviraje]

                                  "दिन-विशेष-लेख"
                            "अक्षय ऊर्जा दिवस (भारत)"
                           --------------------------

मित्र/मैत्रिणींनो,

     आज दिनांक-20.08.2023-रविवार आहे. २० ऑगस्ट-हा दिवस " अक्षय ऊर्जा दिवस (भारत)" म्हणूनही ओळखला जातो. वाचूया, तर या दिवसाचे महत्त्व, आजच्या या "दिन-विशेष-लेख" या शीर्षकI-अंतर्गत.

     अक्षय ऊर्जा दिवस (नवीकरणीय ऊर्जा दिन) दरवर्षी 20 ऑगस्ट रोजी साजरा केला जातो जेणेकरून भारतातील नूतनीकरणक्षम ऊर्जेच्या विकासाबद्दल जागरूकता वाढेल. अक्षय उर्जा दिवसाची सुरुवात भारतीय मंत्रालयाने नवीन आणि नवीकरणीय ऊर्जा स्त्रोतांसाठी 2004 मध्ये केली होती .

     (अक्षय ऊर्जा दिवस): एका अहवालांनुसार, भारत विजेचा तिसरा सर्वात मोठा ग्राहक आहे आणि अक्षय ऊर्जेचा तिसरा सर्वात मोठा उत्पादक आहे. भारतीय अक्षय उर्जा दिवस ही एक जागरूकता मोहीम आहे ज्याचा उद्देश जनतेला त्यांच्या आयुष्यात तसेच आमच्या निळ्या ग्रहाच्या अक्षय ऊर्जा संसाधनांच्या फायद्यांविषयी प्रबोधन करणे आहे.

     पृथ्वीची संसाधने धोकादायक दराने कमी होत आहेत. शिवाय, या संसाधनांवरील आपल्या अवलंबनाने जडत्व निर्माण केले आहे ज्याचा सामना करणे खूप कठीण आहे. परंतु जगभरातील एजन्सीजचे पुढाकार प्रतिमानामध्ये बदल घडविण्याच्या दिशेने काम करत आहेत आणि लोकांना उर्जेच्या नूतनीकरण करण्यायोग्य संसाधनांकडे वळण्यासाठी प्रेरित करत आहेत. असाच एक उपक्रम म्हणजे अक्षय ऊर्जा दिवस.

     2004 मध्ये त्याच्या आगमनानंतर, अक्षय उर्जा दिवस दरवर्षी 20 ऑगस्ट रोजी साजरा केला जातो. ज्या दिवशी हा दिवस साजरा केला जातो त्या तारखेला आणखी एक खास पंख जोडलेले असते. दिवंगत पंतप्रधान राजीव गांधी यांची जयंती देखील आहे.

     ही एक जागरूकता मोहीम आहे ज्याचा उद्देश जनतेला त्यांच्या आयुष्यातील अक्षय ऊर्जा संसाधनांच्या फायद्यांबद्दल तसेच आपल्या निळ्या ग्रहाच्या फायद्यांविषयी प्रबोधन करणे आहे. दिल्लीमध्ये माजी पंतप्रधान मनमोहन सिंग यांनी नवीन आणि नवीकरणीय उर्जा स्त्रोत मंत्रालय (MNRE) सह उर्जा केंद्र म्हणून पहिल्यांदा दिल्लीत या मोहिमेचे आयोजन केले होते. या कार्यक्रमात 12000 विषम शालेय विद्यार्थ्यांनी कार्यक्षम आणि हरित उर्जा स्त्रोतांना प्रोत्साहन देण्यासाठी मानवी साखळी बनवली.

     ही मोहीम प्रामुख्याने शाळा आणि महाविद्यालयांना लक्ष्य करते आणि देशातील तरुण पिढीमध्ये भविष्याची गुरुकिल्ली असल्याने त्यांच्यामध्ये जागरूकता निर्माण करते. प्रश्नोत्तर स्पर्धा, चित्रकला स्पर्धा, वादविवाद, सांस्कृतिक कार्यक्रम, पोस्टर आणि बॅनरसह रॅली आणि घोषणा-लेखन असे विविध कार्यक्रम देशाच्या विविध भागांमध्ये शालेय प्रशासनाद्वारे आयोजित केले जातात. 2012 मध्ये पहिल्यांदाच बॅटरीवर चालणाऱ्या दुचाकी रॅलीचे आयोजन करण्यात आले होते.

     या अहवालानुसार, भारत विजेचा तिसरा सर्वात मोठा ग्राहक आहे. नवीकरणीय संसाधनांमधून निर्माण होणाऱ्या एकूण ऊर्जा क्षमतेच्या 373GW पैकी 136GW सह हे अक्षय ऊर्जेचे तिसरे सर्वात मोठे उत्पादक आहे. भारतासाठी पुढील लक्ष्य साध्य करायचे आहे ते म्हणजे 225GW ऊर्जेचे उत्पादन हरित संसाधनांद्वारे. विशेष म्हणजे नवीकरणीय ऊर्जा संसाधनांच्या विकासासाठी स्वतंत्र मंत्रालय असणारा भारत हा संपूर्ण जगातील एकमेव देश आहे.

     अक्षय ऊर्जा दिवस (नवीकरणीय ऊर्जा दिन) दरवर्षी 20 ऑगस्ट रोजी साजरा केला जातो जेणेकरून भारतातील नूतनीकरणक्षम ऊर्जेच्या विकासाबद्दल जागरूकता वाढेल. अक्षय उर्जा दिवसाची सुरुवात भारतीय मंत्रालयाने नवीन आणि नवीकरणीय ऊर्जा स्त्रोतांसाठी 2004 मध्ये केली होती . बायोगॅस, सौर ऊर्जा, पवन ऊर्जा, जलविद्युत उर्जा ही अक्षय उर्जेची काही उदाहरणे आहेत. अक्षय उर्जा दिवसाचा मुख्य हेतू लोकांना जागरूक करणे आहे की त्यांना पारंपारिक उर्जे व्यतिरिक्त अक्षय ऊर्जा (अक्षय ऊर्जा) बद्दल विचार करावा लागेल.

              भारतीय अक्षय उर्जा दिनाचा इतिहास--

     भारतीय अक्षय ऊर्जा दिवस 2004 मध्ये नवीकरणीय ऊर्जा विकास कार्यक्रमांना समर्थन देण्यासाठी आणि पारंपरिक ऊर्जेच्या ऐवजी त्याच्या वापराला प्रोत्साहन देण्यासाठी स्थापित करण्यात आला . अक्षय उर्जा दिवसाशी संबंधित पहिला कार्यक्रम नवी दिल्लीत आयोजित करण्यात आला होता . 2004 मध्ये, पंतप्रधान मनमोहन सिंग यांनी एक स्मारक शिक्का जारी केला आणि अक्षय ऊर्जेला प्रोत्साहन देण्यासाठी 12,000 शाळकरी मुलांनी मानवी साखळी तयार केली. 20 ऑगस्ट ही यादृष्टीने साजरा करण्याची तारीख म्हणून निवडली गेली. हा दिवस भारताचे माजी पंतप्रधान राजीव गांधी यांची जयंती आहे.

--by Shrikant
----------------

                  (साभार आणि सौजन्य-संदर्भ- इन्फॉरमेशन मराठी.को.इन)
                 ---------------------------------------------------

-----संकलन
-----श्री.अतुल एस.परब(अतुल कवीराजे)
-----दिनांक-20.08.2023-रविवार.
=========================================