दिन-विशेष-लेख-अण्वस्त्रांच्या संपूर्ण निर्मूलनासाठी आंतरराष्ट्रीय दिवस-1

[Atul Kaviraje]

अण्वस्त्रांच्या संपूर्ण निर्मूलनासाठी आंतरराष्ट्रीय दिवस

अण्वस्त्रांच्या संपूर्ण निर्मूलनासाठी आंतरराष्ट्रीय दिवसाच्या तारखा, इतिहास आणि परंपरा शोधा

अण्वस्त्रांच्या संपूर्ण निर्मूलनासाठी आंतरराष्ट्रीय दिवस | 26 सप्टेंबर

यूएन निरीक्षणे

शिल्प "चांगले वाईटाला हरवते"
सेंट जॉर्ज ड्रॅगनला मारताना दाखवणारे शिल्प. ड्रॅगन सोव्हिएत एसएस -20 आणि युनायटेड स्टेट्स पर्शिंग आण्विक क्षेपणास्त्रांच्या तुकड्यांमधून तयार केले गेले आहे.

जागतिक अण्वस्त्र नि:शस्त्रीकरण साध्य करणे हे संयुक्त राष्ट्रांचे सर्वोच्च नि:शस्त्रीकरण प्राधान्य आहे. 1946 मध्ये सर्वसाधारण सभेच्या पहिल्या ठरावाचा विषय होता, ज्याने अणुऊर्जा आयोगाची स्थापना केली (1952 मध्ये विसर्जित केली), अणुऊर्जेच्या नियंत्रणासाठी आणि अणू शस्त्रे आणि इतर सर्व प्रमुख शस्त्रे जुळवून घेण्यासाठी विशिष्ट प्रस्ताव तयार करण्याचे आदेश दिले. सामूहिक विनाश करण्यासाठी. तेव्हापासून आण्विक नि:शस्त्रीकरणाच्या प्रगतीसाठी अनेक मोठ्या राजनैतिक प्रयत्नांमध्ये संयुक्त राष्ट्र आघाडीवर आहे. 1959 मध्ये, सर्वसाधारण सभेने सर्वसाधारण आणि संपूर्ण नि:शस्त्रीकरणाच्या उद्दिष्टाला मान्यता दिली. 1978 मध्ये, नि:शस्त्रीकरणासाठी समर्पित महासभेच्या पहिल्या विशेष सत्राने पुढे हे मान्य केले की अण्वस्त्र निःशस्त्रीकरण हे निःशस्त्रीकरणाच्या क्षेत्रात अग्रक्रमाचे उद्दिष्ट असावे. युनायटेड नेशन्सच्या प्रत्येक सरचिटणीसाने या ध्येयाचा सक्रियपणे प्रचार केला आहे.

तरीही, आज जवळपास 12,100 अण्वस्त्रे शिल्लक आहेत. अशी शस्त्रे असलेल्या देशांनी त्यांच्या आण्विक शस्त्रास्त्रांचे आधुनिकीकरण करण्यासाठी चांगल्या प्रकारे निधी दिला आहे, दीर्घकालीन योजना आखल्या आहेत. जगातील निम्म्याहून अधिक लोकसंख्या अजूनही अशा देशांमध्ये राहते ज्यांच्याकडे अशी शस्त्रे आहेत किंवा ते अण्वस्त्र युतीचे सदस्य आहेत. शीतयुद्धाच्या उंचीनंतर तैनात केलेल्या अण्वस्त्रांची संख्या लक्षणीयरीत्या कमी झाली आहे, परंतु करारानुसार एकही अण्वस्त्र भौतिकरित्या नष्ट केले गेले नाही. शिवाय, सध्या कोणतीही आण्विक नि:शस्त्रीकरण वाटाघाटी सुरू नाहीत.

दरम्यान, आण्विक प्रतिबंधाचा सिद्धांत सर्व मालकी असलेल्या राज्यांच्या आणि त्यांच्या अनेक सहयोगी देशांच्या सुरक्षा धोरणांमध्ये एक घटक म्हणून कायम आहे. शीतयुद्धापासून आंतरराष्ट्रीय सुरक्षेला हातभार लावणारी आंतरराष्ट्रीय शस्त्रास्त्र-नियंत्रण चौकट, अण्वस्त्रांचा वापर आणि प्रगत आण्विक निःशस्त्रीकरणावर ब्रेक म्हणून काम केले, वाढत्या ताणाखाली आली आहे. 2 ऑगस्ट 2019 रोजी, युनायटेड स्टेट्सने माघार घेतल्याने इंटरमीडिएट-रेंज न्यूक्लियर फोर्सेस ट्रीटी संपली होती, युनायटेड स्टेट्स आणि रशियन फेडरेशनने यापूर्वी अणु क्षेपणास्त्रांचा संपूर्ण वर्ग नष्ट करण्यासाठी वचनबद्ध केले होते. शिवाय, रशियन फेडरेशनने 21 फेब्रुवारी 2023 रोजी जाहीर केले की ते सामरिक आक्षेपार्ह शस्त्रास्त्रांच्या पुढील कपात आणि मर्यादा ("नवीन प्रारंभ") साठीच्या उपायांवरील करारातील आपला सहभाग निलंबित करेल. फेब्रुवारी 2026 पर्यंत नवीन START च्या विस्ताराने दोन सर्वात मोठ्या अण्वस्त्रांच्या मालकांना पुढील शस्त्रास्त्र नियंत्रण उपायांसाठी सहमती देण्याची संधी दिली होती.

आण्विक निःशस्त्रीकरणाची गती कमी मानली जात असल्याबद्दल सदस्य राष्ट्रांमध्ये निराशा वाढत आहे. प्रादेशिक किंवा जागतिक आण्विक युद्ध सोडा, अगदी एकाच अण्वस्त्राच्या वापराच्या आपत्तीजनक मानवतावादी परिणामांबद्दल वाढत्या चिंतेसह ही निराशा अधिक तीव्रतेने केंद्रित केली गेली आहे.

आमसभा २६ सप्टेंबर हा दिवस अण्वस्त्रांच्या संपूर्ण निर्मूलनासाठी आंतरराष्ट्रीय दिवस म्हणून साजरा करते. हा दिवस जागतिक समुदायाला प्राधान्य म्हणून जागतिक आण्विक नि:शस्त्रीकरणासाठी आपल्या वचनबद्धतेची पुष्टी करण्यासाठी एक संधी प्रदान करतो. अशी शस्त्रे काढून टाकण्याचे खरे फायदे आणि त्यांना कायम ठेवण्याच्या सामाजिक आणि आर्थिक खर्चांबद्दल लोकांना - आणि त्यांच्या नेत्यांना - हे शिक्षित करण्याची संधी देते. युनायटेड नेशन्समध्ये हा दिवस साजरा करणे विशेषतः महत्वाचे आहे, त्याचे सार्वत्रिक सदस्यत्व आणि आण्विक निःशस्त्रीकरण समस्यांशी सामना करण्याचा त्याचा दीर्घ अनुभव. मानवतेच्या सर्वात मोठ्या आव्हानांपैकी एकाला सामोरे जाण्यासाठी हे योग्य ठिकाण आहे; आण्विक शस्त्राशिवाय जगाची शांतता आणि सुरक्षितता प्राप्त करणे.

सर्वसाधारण सभेच्या ठराव 68/32 आणि त्यानंतरच्या ठरावांनुसार, आंतरराष्ट्रीय दिनाचा उद्देश अण्वस्त्रांच्या संपूर्ण निर्मूलनाच्या उद्देशाने अण्वस्त्रांमुळे मानवतेला निर्माण झालेल्या धोक्याबद्दल आणि अण्वस्त्रांच्या आवश्यकतेबद्दल जनजागृती आणि शिक्षण वाढवण्याचा आहे. त्यांचे संपूर्ण निर्मूलन. असे केल्याने, अशी आशा आहे की या उपक्रमांमुळे अण्वस्त्रमुक्त जगाचे समान ध्येय साध्य करण्यासाठी नवीन आंतरराष्ट्रीय प्रयत्नांना चालना मिळण्यास मदत होईल.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-26.09.2024-गुरुवार.
===========================================