दिन-विशेष-लेख-महात्मा गांधी जयंती

[Atul Kaviraje]

महात्मा गांधी जयंती

भारतातील महात्मा गांधी यांची जयंती

गांधी जयंती ही महात्मा गांधींच्या जयंतीनिमित्त संपूर्ण भारतात साजरी केली जाणारी राष्ट्रीय सुट्टी आहे

भारतातील महात्मा गांधी जयंतीच्या तारखा

2026 शुक्रवार, 2 ऑक्टोबर सार्वजनिक सुट्टी
2025 गुरु, 2 ऑक्टोबर सार्वजनिक सुट्टी
2024 बुध, 2 ऑक्टोबर सार्वजनिक सुट्टी

गांधी जयंती ही महात्मा गांधींच्या जयंतीनिमित्त संपूर्ण भारतात साजरी केली जाणारी राष्ट्रीय सुट्टी आहे

गांधी जयंती कधी असते?

गांधी जयंती ही महान भारतीय स्वातंत्र्यसैनिक महात्मा गांधी, ज्यांना अनेक भारतीय "राष्ट्रपिता" म्हणून ओळखतात, यांच्या जयंतीनिमित्त संपूर्ण भारतात साजरी केली जाणारी राष्ट्रीय सुट्टी आहे.

तो दरवर्षी 2 ऑक्टोबर रोजी साजरा केला जातो. हा भारताच्या अधिकृतपणे घोषित केलेल्या तीन राष्ट्रीय सुट्ट्यांपैकी एक आहे आणि त्याच्या सर्व राज्यांमध्ये आणि प्रदेशांमध्ये साजरा केला जातो.

गांधी जयंतीचा इतिहास

मोहनदास करमचंद गांधी यांचा जन्म 2 ऑक्टोबर 1869 रोजी गुजरातमध्ये झाला होता, जो तेव्हा ब्रिटिश भारतातील पोरबंदर म्हणून ओळखला जातो.

गांधींनी त्यांचे जीवन सत्य, अहिंसा, शाकाहार, साधेपणा आणि देवावरील विश्वासाचा स्वीकार आणि आचरणाने जगले आणि ते भारतातील प्रमुख राजकीय आणि आध्यात्मिक नेते होते. ते सत्याग्रहाचे प्रणेते होते, ज्यांचा सामूहिक सविनय कायदेभंगाच्या माध्यमातून जुलूमशाहीचा प्रतिकार करण्यावर विश्वास होता, जो संपूर्ण अहिंसेवर ठाम होता.

महात्मा ही त्यांची सन्माननीय पदवी, ज्याचा अर्थ संस्कृतमध्ये "उच्च-आत्मा" आहे, प्रथम दक्षिण आफ्रिकेत 1914 मध्ये वापरला गेला.

चळवळीने भारताला स्वातंत्र्य मिळवून दिले आणि त्यांच्या प्रयत्नांमुळे जगभरातील नागरी हक्क आणि स्वातंत्र्यासाठी चळवळींना प्रेरणा मिळाली. नेल्सन मंडेला आणि मार्टिन ल्यूथर किंग जूनियर यांच्यासह जगभरातील अनेक राजकीय नेत्यांसाठी ते प्रेरणास्थान होते.

गांधी जयंती कशी साजरी केली जाते?

हा दिवस संपूर्ण भारतभर प्रार्थना सेवेद्वारे चिन्हांकित केला जातो, आणि विशेषत: राज घाट, नवी दिल्लीतील गांधींच्या स्मारकावर जेथे त्यांच्यावर अंत्यसंस्कार करण्यात आले होते.

या दिवसाच्या उत्सवांमध्ये महाविद्यालये, स्थानिक सरकारी संस्था आणि सामाजिक-राजकीय संस्थांद्वारे विविध शहरांमध्ये प्रार्थना सभा आणि स्मरण समारंभ यांचा समावेश होतो.

चित्रकला आणि निबंध स्पर्धा आयोजित केल्या जातात आणि भारतीय स्वातंत्र्य संग्रामातील शांतता, अहिंसा आणि गांधींच्या प्रयत्नांचा गौरव या थीमवर शाळा आणि समाजातील प्रकल्पांसाठी पुरस्कार जाहीर केले जातात.

अनेकदा गांधींचे आवडते भक्तीगीत, रघुपती राघव राजाराम हे त्यांच्या स्मरणार्थ गायले जाते.

ही सुट्टी भारतात कोरडा दिवस आहे जेव्हा दारू विक्रीला परवानगी नाही.

भारताच्या पलीकडे गांधींचा प्रभाव आणि प्रसिद्धी आंतरराष्ट्रीय अहिंसा दिनामध्ये दिसून येते जो त्यांच्या वाढदिवसानिमित्त जगभरात साजरा केला जातो.

नोबेल पारितोषिक नाही

त्या वर्षीच्या नोबेल शांतता पुरस्काराच्या नामांकनाच्या शेवटच्या तारखेच्या दोन दिवस आधी ३० जानेवारी १९४८ रोजी महात्मा गांधींची हत्या झाली. त्यांचे पूर्वीचे नामांकन पाहता ते त्यांना मरणोत्तर देण्याचा मानस होता. तथापि, समितीने निर्णय घेतला की समितीच्या निर्णयानंतर विजेते मरण पावल्याशिवाय मरणोत्तर पुरस्कार देऊ नयेत.

त्याऐवजी, 18 नोव्हेंबर 1948 रोजी नॉर्वेजियन नोबेल समितीने "कोणताही योग्य जिवंत उमेदवार नाही" या कारणास्तव त्या वर्षी कोणताही पुरस्कार न देण्याचा निर्णय घेतला.

2014 आणि 'स्वच्छतेची प्रतिज्ञा'

2014 मध्ये, सरकारने सर्व सार्वजनिक क्षेत्रातील कर्मचाऱ्यांना 2 ऑक्टोबर रोजी कामावर हजर राहण्यास सांगितले आणि 'स्वच्छ भारत' उपक्रमाच्या शुभारंभासाठी दिवसभर त्यांच्या कार्यालयांची साफसफाई करण्यास सांगितले. राष्ट्रीय सुट्टीच्या दिवशी काम करण्याची ही विनंती खाजगी क्षेत्राला लागू होत नाही. असे असूनही, तांत्रिकदृष्ट्या हा अजूनही काम नसलेला दिवस होता, कारण कर्मचारी त्यांची सामान्य कर्तव्ये न करता स्वच्छता करण्यासाठी कामावर आले होते.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-02.10.2024-बुधवार. 
=======================================================