वैकुंठ चतुर्दशी:

[Atul Kaviraje]

वैकुंठ चतुर्दशी: लेख-

वैकुंठ चतुर्दशी हा दिवस हिंदू धर्मातील अत्यंत पवित्र आणि महत्वाचा उत्सव आहे. हा उत्सव विशेषतः भगवान विष्णू च्या उपास्य रूपाचा असतो आणि मार्गशीर्ष शुद्ध चतुर्दशी ला साजरा केला जातो. हा दिवस विष्णु भक्तांसाठी एक महत्वपूर्ण दिन मानला जातो. वैकुंठ चतुर्दशी ला मोक्ष चतुर्दशी किंवा वैकुंठ द्वार असेही म्हटले जाते, कारण या दिवशी विशेषत: विष्णुची पूजा आणि व्रत केल्यामुळे भक्तांना मोक्ष प्राप्तीचा मार्ग मिळतो.

वैकुंठ चतुर्दशीचे धार्मिक महत्व
वैकुंठ चतुर्दशीला विशेषत: भगवान विष्णू आणि त्याचे रूप असलेल्या वेंकटेश्वर, पद्मनाभ आणि नारायण यांच्या पूजा केली जाते. या दिवशी विष्णू भक्तांना मोक्षाची प्राप्ती, पापांचे नाश आणि मानसिक शांती मिळते. पुराणांमध्ये वर्णन आले आहे की, या दिवशी भगवान विष्णूच्या नामस्मरणाने आपली आत्मा शुद्ध होऊन आपल्याला सर्व पापांचा नाश होतो.

वैकुंठ चतुर्दशी ला वैकुंठ द्वार हवे म्हणून संबोधले जाते, कारण ही अशी वेळ आहे ज्या दिवशी विष्णूचे भक्त मरणानंतर वैकुंठ धाम मध्ये प्रवेश करतात.

वैकुंठ चतुर्दशीसाठी पूजेचे विधी
स्नान व ध्यान: वैकुंठ चतुर्दशीसाठी सकाळी ताज्या पाण्याने स्नान करणे आवश्यक आहे. स्नानानंतर भगवान विष्णूचे स्मरण करा आणि त्यांचे आभार मानून पूजा करा.

व्रत आणि उपवास: या दिवशी काही भक्त उपवास करतात. उपवासाच्या वेळी विष्णु मंत्रांचे जप करणे विशेष लाभकारी मानले जाते. "ॐ श्रीविष्णवे नमः" किंवा "ॐ नारायणाय नमः" ह्या मंत्रांचा जप केल्याने भक्ताच्या जीवनात सर्व संकटांची समाप्ती होते.

धूप व दीपप्रज्वलन: घरात किंवा मंदिरात धूप आणि दीप लावून वातावरण दिव्यतेने भरून टाका. यामुळे घरातील नकारात्मकता नष्ट होऊन सकारात्मक ऊर्जा संचारते.

पुजेतील नैवेद्य: भगवान विष्णुंच्या पूजेसाठी खास पूजेचे नैवेद्य, चणाचं पीठ, लाडू, फलाहार, तूप आणि भाज्यांचा नैवेद्य अर्पित केला जातो.

भोजन व दान: या दिवशी गरीबांना अन्नदान करणे, वस्त्रदान करणे आणि पाणी दान करणे हे खूप पुण्यदायक मानले जाते. यामुळे भक्ताचे पाप नष्ट होतात आणि पुण्य मिळवण्याची संधी मिळते.

वैकुंठ चतुर्दशीची पौराणिक कथा
वैकुंठ चतुर्दशीची एक प्रसिद्ध कथा आहे. एका पौराणिक कथेनुसार, एका भक्ताच्या घरात दोन यमदूत आले होते, त्याला मोक्ष देण्यासाठी, परंतु त्याच्या अंगावर विष्णूचे अर्चन करून त्याने भगवान विष्णुच्या नामस्मरणामुळे तात्काळ स्वर्गलोकाची प्राप्ती केली. यमराजा आपल्या दूतांना सांगतात की, विष्णू भक्तांना कधीही कष्ट देऊ नयेत, कारण त्यांच्या व्रताने पाप नष्ट होऊन त्यांना वैकुंठधामचा मार्ग मिळतो.

म्हणजेच, या दिवशी भक्तांची पूजा व्रत, उपासना आणि भगवान विष्णुच्या कृपेने त्यांच्या जीवनातील सर्व पाप नष्ट होतात आणि ते मोक्ष प्राप्त करतात.

वैकुंठ चतुर्दशीचे महत्व
वैकुंठ चतुर्दशी ह्या दिवशी करण्यात येणाऱ्या पूजेचा आणि व्रतांचा लाभ म्हणजे एकात्मता, शुद्धता आणि मानसिक शांती मिळवणे. या दिवशी केवळ भगवान विष्णुची पूजा केली जात नाही, तर जीवनातील सकारात्मकतेचा प्रसार करणारी व्रत साधता येतात. मोक्षाच्या दृष्टीने ही एक अत्यंत महत्त्वाची आणि भाग्यशाली संधी मानली जाते.

वैकुंठ चतुर्दशीला भक्त भगवान विष्णुची पूजा करून कलेचा, धार्मिक साधनेचा, आणि पुण्य प्राप्तीचा मार्ग दाखवतात. तसेच, या दिवशी दरवर्षी वैकुंठ द्वाराच्या दर्शनासाठी भक्त मंदिरांमध्ये जातात. एक नवा आशावाद आणि अध्यात्मिक जागरूकता या दिवशी भक्तांना प्राप्त होते.

वैकुंठ चतुर्दशीच्या पूजेच्या फायदे
सर्व पापांचा नाश: या दिवशी भगवान विष्णुच्या उपासनेने सर्व पापांचा नाश होतो आणि पुण्य मिळवता येते.

मानसिक शांती: या दिवशी ध्यान व पूजा केल्याने मन शांत राहते आणि चिंतेतून मुक्ती मिळते.

मोक्ष प्राप्ती: विष्णु भक्तांना मोक्ष प्राप्तीचा मार्ग खुला होतो, तसेच जीवनाचा अंतिम उद्देश साधता येतो.

सुख, समृद्धी आणि आरोग्य: या दिवशी केलेल्या पूजा व व्रतानुसार जीवनात सुख, समृद्धी आणि उत्तम आरोग्य मिळवता येते.

निष्कर्ष:
वैकुंठ चतुर्दशी एक अत्यंत महत्वाचा आणि पवित्र उत्सव आहे, जो भक्तांच्या जीवनात शांति, सुख, समृद्धी आणि मोक्ष प्राप्तीसाठी विशेष आहे. या दिवशी भगवान विष्णुची पूजा करून प्रत्येक भक्ताने आपल्या जीवनातील अंधकार दूर करावा आणि जीवनाला सकारात्मक दिशा द्यावी. तसेच, या दिवशी चांगल्या कार्यांचा प्रारंभ, व्रत आणि दानधर्म केल्याने एक आध्यात्मिक उन्नती साधता येते.

शुभ वैकुंठ चतुर्दशी!

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-14.11.2024-गुरुवार.
===========================================