संतोषी माता: तिचे महत्त्व आणि पूजा विधी-

[Atul Kaviraje]

संतोषी माता: तिचे महत्त्व आणि पूजा विधी-
(Santoshi Mata: Her Significance and Worship Rituals)

प्रस्तावना:
संतोषी माता हिंदू धर्मात अत्यंत प्रिय आणि लोकप्रिय देवी आहेत. "संतोषी" शब्दाचा अर्थ आहे संतोष. संतोषी माता म्हणजे त्या देवी ज्या आपल्या भक्तांना मानसिक शांती, संतोष आणि सुख देतात. संतोषी माता सामान्यतः गरीब आणि सामान्य वर्गातील भक्तांमध्ये अत्यधिक लोकप्रिय आहेत, कारण त्या भक्तांच्या सर्व कष्ट आणि समस्यांवर शांती आणि समाधान देण्याचे काम करतात. त्यांचा पूजन विशेषतः शुक्रवारच्या दिवशी अत्यंत महत्त्वाचा मानला जातो. संतोषी माता केवळ शारीरिक आरोग्याची आणि मानसिक शांततेची देवी नाहीत, तर त्या धन, ऐश्वर्य आणि सुखाच्या समृद्धीसाठी देखील महत्त्वपूर्ण आहेत.

संतोषी माता यांचा महत्त्व:
संतोषी मातेला "संतोषाचा वरदाता" म्हणून ओळखले जाते. त्यांचे महत्त्व सर्व स्तरांतील भक्तांसाठी अत्यंत आहे, कारण ते अत्यंत साध्या आणि भक्तिपूर्वक साधनांद्वारे आपला विश्वास आणि आशीर्वाद मिळवू शकतात. संतोषी मातेला विशिष्ट पद्धतीने पूजा केल्याने व्यक्तीच्या जीवनात सुख, शांती, समृद्धी आणि मानसिक संतोष प्राप्त होतो. संतोषी माता सामान्यत: साड्या, व्रत, पूजा आणि मंत्रोच्चार यांद्वारे भक्तांचे भक्तिपंथ निश्चित करते.

संतोषी माता पूजा विधी:
संतोषी मातेला भक्तीपूर्वक आणि शुद्धतेने पूजले जाते. त्यासाठी काही महत्त्वाचे विधी आणि उपक्रम आहेत, जे खाली दिले आहेत:

तयारी:

पूजा सुरू करण्यापूर्वी स्थान स्वच्छ आणि पवित्र केले जाते. आपल्याला एकत्रित करू इच्छित असलेल्या वस्तू म्हणजे -

एक तांब्याचे वर्तुल (तांब्याचे छोट्या आकाराचे पात्र)
ताज्या फुलांची माला (विशेषतः केशर आणि गुलाब)
दीप, धूप, अगरबत्ती
बेसन व गुड (खास पूजा सामग्री)
नारळ आणि प्रसाद (गोड वस्तू)
पूजा विधी सुरु करण्यापूर्वी, शरीर आणि मनाची शुद्धता महत्वाची आहे, म्हणून स्नान करून आणि पवित्र वस्त्र परिधान करून पूजा करणे आवश्यक आहे.

पुजन विधी:

दीपक आणि धूप: पूजा प्रारंभ करतांना एक दीपक प्रज्वलित केला जातो. तसेच धूप किंवा अगरबत्तीचा उपयोग केल्याने वातावरण पवित्र आणि भक्तिपूर्ण होते.

फुलांची अर्चना: संतोषी मातेला ताज्या फुलांची अर्चना केली जाते. विशेषत: गुलाब, केशर, जाई, आणि जुई यांच्या फुलांचा वापर करण्यात येतो.

गुड व बेसन: संतोषी माता पूजनासाठी बेसन आणि गुड अत्यंत महत्त्वाचे मानले जाते. बेसनाचे लाडू आणि गुड यांच्या प्रार्थनांद्वारे देवीला प्रसन्न करण्याचा प्रयत्न केला जातो.

नारळ अर्पण: पूजा विधीमध्ये नारळ अर्पण करणे अनिवार्य आहे, जे भगवान माता ते त्यांच्या भक्तांच्या जीवनातील वाद-विवाद आणि अडचणी दूर करण्याचे प्रतीक मानले जाते.

संतोषी माता स्तोत्र व मंत्र:
पूजा करतांना संतोषी माता स्तोत्र किंवा मंत्र वाचन महत्त्वाचे आहे. यामुळे भक्तांना मानसिक शांती आणि संतोष प्राप्त होतो.

"ॐ श्री संतोषी माता नमः"
हा मंत्र 108 वेळा जपल्यास देवीचे आशीर्वाद प्राप्त होतात.

पुजा संपन्न करणे:

पूजा करण्याची सर्व पद्धती पूर्ण झाल्यावर, त्या स्थानावर काही वेळ शांती ठेवली जाते. पूजा संपल्यावर, एक गोड प्रसाद (उदा. लाडू, हलवा) दान केला जातो, जेणेकरून भक्तांचे जीवन अधिक समृद्ध होईल आणि त्यांना संतोष व सुख मिळेल.

अधिक बळकट भक्तिपंथ तयार करण्यासाठी, शुक्रवारच्या दिवशी पूजा विशेष महत्त्वाची मानली जाते. अन्न व वस्त्र दान देणे देखील एक मोठे पुण्य मानले जाते.

संतोषी माता पूजनाचे महत्त्व:
संतोष प्राप्ती:
संतोषी माता भक्तांना मानसिक शांति, संतोष आणि सुख प्रदान करतात. हे त्यांचे मुख्य दायित्व आहे. संतोषी माता की पूजा द्वारे, भक्त त्यांचे दु:ख आणि मानसिक अशांती दूर करू शकतात.

धन आणि ऐश्वर्य:
भक्तांनी देवतेच्या आशीर्वादाने पूजा केली की त्यांच्या जीवनात धनाची प्राप्ती होऊ शकते. संतोषी माता आपल्या भक्तांच्या समृद्धीसाठी प्रसिद्ध आहे.

स्वास्थ्य लाभ:
ज्यांना शारीरिक किंवा मानसिक कष्ट असतात, त्यांच्यासाठी संतोषी माता एक संरक्षक देवी मानली जाते. पूजा केल्याने त्या व्यक्तीला शारीरिक कष्ट कमी होतात आणि ते स्वस्थ होतात.

परिवारातील सुख:
घरातील प्रत्येक सदस्यासाठी सुख, शांति आणि ऐश्वर्य मिळवण्यासाठी संतोषी मातेला शरण जाणे अत्यंत लाभकारी ठरते. पूजा केल्याने पारिवारिक सौहार्द वाढतो.

उदाहरण:
एक भक्तीला ऐकलेली कथा अशी आहे की, एक गरीब महिला सखोल भक्तीने संतोषी मातेला पूजायची. काही दिवसांनंतर तिला मानसिक शांती मिळाली आणि तिच्या कुटुंबाला दिव्य आशीर्वाद मिळाला. तिच्या कुटुंबाच्या जीवनात सकारात्मक परिवर्तन आले आणि तिच्या मुलाला उच्च शिक्षण मिळाले. हे सर्व संतोषी मातेच्या आशीर्वादामुळेच झाले.

निष्कर्ष:
संतोषी माता हिंदू धर्मातील एक अत्यंत महत्त्वपूर्ण देवी आहेत. त्यांच्या पूजा विधी आणि तिने दिलेले आशीर्वाद भक्तांच्या जीवनात नवा प्रकाश आणतात. भक्तांना मानसिक शांती, समृद्धी आणि जीवनातील कठीण परिस्थितींवर विजय प्राप्त होतो. म्हणूनच, संतोषी माता हत्यारे, आशीर्वाद, आणि निरंतर शांति देणारी देवी आहे, जिने जीवनाला अर्थ दिला आहे.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-15.11.2024-शुक्रवार.
===========================================