देव हनुमानाचा जीवनप्रवास-3

[Atul Kaviraje]

देव हनुमानाचा जीवनप्रवास (Life Journey of Lord Hanuman)-

हनुमान, भारतीय पौराणिक कथा आणि संस्कृतीतील एक अत्यंत महत्त्वाचा आणि प्रसिद्ध देवता आहेत. त्यांना "मारुति", "अंजनीसुत", "पवनपुत्र" आणि "रामदूत" म्हणूनही ओळखले जाते. हनुमानाची जीवनकहाणी प्रेरणादायक आहे आणि त्यांनी व्यक्त केलेले भक्तिभाव, साहस, शक्ती आणि समर्पण यामुळे त्यांना सर्वत्र पूजा आणि आदर प्राप्त आहे. हनुमानाची जीवनकथा 'रामायण' मध्ये विस्तृतपणे दिली आहे, ज्यामध्ये त्यांचा जन्म, बालपण, रामाच्या सेवेसाठी केलेली संघर्ष आणि त्याच्या अद्वितीय शक्तींचा वापर यांचा समावेश आहे.

हनुमानाचा जन्म आणि बालपण
हनुमानाचा जन्म अंजनी आणि केसरी यांच्या घरी झाला. त्यांचे वडील केसरी एक प्रसिद्ध वानर राजा होते, तर आई अंजनी एक समर्पित आणि भक्तिपंथी व्यक्ती होती. एका वेळी, पवन देव (वायुदेव) यांचे आशीर्वाद घेऊन हनुमान जन्माला आले. त्यामुळे त्यांना पवनपुत्र किंवा 'मारुति' हे विशेष उपनाम प्राप्त झाले. हनुमानाच्या बालपणीचा एक महत्वाचा प्रसंग आहे ज्यात तो सूर्य देवतेला फडात पकडण्याचा प्रयत्न करतो. त्याला चंद्र आणि सूर्याची तेजस्विता अत्यंत आकर्षित करत होती, आणि एकदा सूर्याला गिळण्याच्या प्रयत्नात त्याने आकाशाच्या मार्गावर उड्डाण केले. त्याच्या असाधारण शक्तीमुळे त्याने आपल्या जन्मापासूनच एक अद्वितीय स्थान प्राप्त केले.

हनुमानाची शिक्षा आणि शक्ती मिळवणे
हनुमानाच्या बालपणाच्या अनेक कथा आहेत. एकदा तो जंगलात एक ऋषींच्या आश्रमात गेला आणि तिथे त्यांना गोड स्वभावाने सेवेसाठी आमंत्रित केले. हनुमानाच्या असामान्य बुद्धिमत्ता आणि शिकण्याची आस्था पाहून ऋषी ने त्याला ज्ञान दिले. हनुमानाला शास्त्र, वेद, मंत्र आणि युद्धकला शिकवली गेली. त्याला अजर-अमरपणाचा वरदान मिळाला होता, ज्यामुळे तो अजेय आणि शक्तिमान झाला.

रामाच्या सेवेत हनुमानाचे योगदान
हनुमानाचे जीवन रामचं जीवन आणि कार्य यावर आधारित आहे. रामायणानुसार, हनुमान रामाच्या अडचणींमध्ये सहाय्य करणारा दैवी दूत होता. हनुमान रामाच्या अर्धांगिनी सीता मातेचे रक्षक होते. रामाच्या युद्धाच्या संदर्भात त्याने आपल्या अद्वितीय शक्तीचा वापर केला. हनुमानाने रामाच्या नामाच्या प्रचारासाठी, त्याच्या आराध्य देवतेचे यश सुनिश्चित करण्यासाठी मोठा संघर्ष केला.

1. सीतेचा शोध (Sita's Search)
रामायणात हनुमानाची एक महत्त्वाची भूमिका आहे जी सीतेच्या शोधाशी संबंधित आहे. रावणाने सीतेला त्याच्या लंकेतील किल्ल्यात बंदी बनवले होते, आणि राम त्यांना परत मिळवण्यासाठी शोध घेत होते. हनुमानाने लंका गाठली आणि सीतेला शोधून तिला रामाचा संदेश दिला. हे एक अत्यंत महत्त्वाचे आणि साहसी कार्य होते. त्याने रावणाच्या दरबारात जाऊन सीतेला रामाचा संदेश दिला आणि त्याचे अंगोच्छा धरण्याचे वचन दिले.

2. संजीवनी बुटी आणणे (Bringing the Sanjeevani Herb)
राम-रावण युद्धात लक्ष्मण जखमी झाले आणि त्यांना जीवनदान देण्यासाठी हनुमानाने 'संजीवनी बुटी' आणण्याचे कार्य केले. हनुमानाला जेव्हा ही बुटी मिळविण्याची आवश्यकता होती, तो एका पर्वतावर गेला आणि संजीवनी बुटी शोधण्यास सुरूवात केली. पण त्याला बुटी मिळालीच नाही, म्हणून त्याने संपूर्ण पर्वतच उचलला आणि रामाच्या शिवमुद्रेला दाखवायला परत आणला. त्याच्या कार्याने लक्ष्मणाची जिवंतपणात पुनर्रचना झाली आणि रामाच्या विजयासाठी महत्त्वपूर्ण योगदान दिले.

3. रामायण युद्धातील भूमिका ⚔️
हनुमानाने राम आणि रावण यांच्यातील महाकविता युद्धात महत्त्वपूर्ण भूमिका निभावली. त्याने रावणाच्या सैन्याची नष्ट केली आणि रामाला सर्वोत्कृष्ट विजय मिळवून दिला. हनुमानने रावणाच्या शक्तींची चांगली समजूत केली आणि युद्धाच्या वेळी विविध शस्त्रांचा उपयोग करून तो रामाच्या विजयाचा पक्का आधार बनला.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-16.11.2024-शनिवार.
===========================================