दिन-विशेष-लेख-२१ नोव्हेंबर १९४२: राजा नेने दिग्दर्शित 'दहा वाजता' हा 'प्रभात'चा

[Atul Kaviraje]

१९४२: राजा नेने दिग्दर्शित 'दहा वाजता' हा 'प्रभात'चा चित्रपट मुंबईत प्रदर्शित झाला.

२१ नोव्हेंबर १९४२: राजा नेने दिग्दर्शित 'दहा वाजता' हा 'प्रभात'चा चित्रपट मुंबईत प्रदर्शित झाला-

२१ नोव्हेंबर १९४२ हा दिवस भारतीय चित्रपटसृष्टी आणि मराठी सिनेमाच्या इतिहास मध्ये महत्त्वाचा ठरला, कारण या दिवशी राजा नेने दिग्दर्शित 'दहा वाजता' हा चित्रपट **'प्रभात फिल्म्स'**च्या बॅनरखाली मुंबईत प्रदर्शित झाला. 'दहा वाजता' हा एक काळपट सामाजिक आणि सांस्कृतिक बदलांवर आधारित चित्रपट होता, ज्याने मराठी सिनेमाच्या नव्या वाटा दाखवल्या.

चित्रपटाचा पार्श्वभूमी:
प्रभात फिल्म्स ही एक इतिहासप्रसिद्ध फिल्म कंपनी आहे, जी पुण्यात १९३२ मध्ये स्थापित झाली होती. त्याचे प्रमुख कार्यकर्ते द. मा. मिरासदार, व. पु. काळे, आणि राजा नेने यांसारख्या दिग्गज होते. 'प्रभात' चित्रपट कंपनीला सिनेमा माध्यमाच्या सामाजिक, सांस्कृतिक आणि कलात्मक दृष्टिकोनातून अत्यंत महत्त्वाचं स्थान आहे.

'दहा वाजता' हा चित्रपट राजा नेने यांनी दिग्दर्शित केला आणि त्याचे संवाद व पटकथा देखील त्यांनाच लिहीले. हा चित्रपट समाजातील विविध वंचित आणि त्रासलेल्या वर्गाच्या जीवनाचे चित्रण करतो. यातून एक गोष्ट स्पष्ट झाली की, चित्रपट केवळ मनोरंजनासाठी नसून समाजाच्या समस्यांवर प्रकाश टाकण्याचं एक प्रभावी साधन होऊ शकतो.

चित्रपटाची कथा:
'दहा वाजता' च्या कथेत एक अशी भूमिका होती जिच्यात प्रामुख्याने रात्रभर चालणाऱ्या संघर्षाची दृश्ये होती. चित्रपटाने भारतीय कुटुंबाची समस्यां, समाजातील असमानता आणि संघर्ष यावर भाष्य केले. त्यात कुटुंब, समाज, कामकाजी लोकांचे जीवन आणि त्यांचे भिन्न अनुभव यांचे अत्यंत जिवंत आणि सुस्पष्ट चित्रण करण्यात आले.

चित्रपटाची कथा विशेषत: गरीब, दु:खभोगी लोकांच्या जीवनावर आधारित होती, जे समाजव्यवस्थेतून बाहेर फेकले गेले होते. 'दहा वाजता' हा सिनेमा चळवळीच्या काळात, विशेषतः महात्मा गांधींच्या नेतृत्वाखाली असलेल्या स्वातंत्र्य लढ्याच्या दरम्यान प्रदर्शित झाला.

चित्रपटाचे प्रभाव:
१. सामाजिक जागरूकता:
'दहा वाजता' ने मराठी सिनेमा क्षेत्रात सामाजिक संदेश देण्याच्या चित्रपटांचा एक नवीन ट्रेंड सुरु केला. चित्रपटाने दर्शकांना समाजातील अन्याय आणि विषमता यांविषयी जागरूक केले.

२. कलात्मकता आणि नवा दृष्टिकोन:
राजा नेने यांनी दिग्दर्शनात आणि संवाद लेखनात कलात्मकता आणि आशयात्मकता यांचा अद्भुत समन्वय साधला. चित्रपटाने त्याच्या संवाद आणि दृष्यांद्वारे कलेला सामाजिक शस्त्र बनवण्याचा एक आदर्श ठेवला.

३. प्रभात फिल्म्सचे महत्त्व:
प्रभात फिल्म्सच्या चित्रपटांनी फक्त मराठी सिनेमा नव्हे, तर भारतीय सिनेमाच्या कलात्मकतेला एक नवा आदर्श दिला. 'दहा वाजता' हा प्रभात फिल्म्सच्या चित्रपटांचा एक उत्तम उदाहरण आहे, ज्याने भारतीय सिनेमा आणि समजाच्या चित्रणात नवा दृष्टिकोन दिला.

निष्कर्ष:
२१ नोव्हेंबर १९४२ रोजी प्रदर्शित झालेला 'दहा वाजता' हा चित्रपट राजा नेनेच्या दिग्दर्शनातील एक नवा अध्याय होता. या चित्रपटाने भारतीय समाजातील वंचित वर्गाचे जीवन सशक्तपणे प्रस्तुत केले आणि सामाजिक जागरूकतेचा एक प्रभावी मार्ग तयार केला. 'प्रभात फिल्म्स'च्या बॅनरखाली असलेला हा चित्रपट, सिनेमा आणि समाज यांच्यातील संबंध अधिक सशक्त करणारं एक उदाहरण ठरला.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-21.11.2024-गुरुवार.
===========================================