दिन-विशेष-लेख-22 नोव्हेंबर - जागतिक तत्त्वज्ञान दिन (World Philosophy Day)-

[Atul Kaviraje]

World Philosophy Day - Celebrates philosophical discussions and the role of philosophy in addressing global challenges.

22 नोव्हेंबर - जागतिक तत्त्वज्ञान दिन (World Philosophy Day)-

जागतिक तत्त्वज्ञान दिन दरवर्षी 22 नोव्हेंबर रोजी साजरा केला जातो. याचे आयोजन युनेस्को (UNESCO) द्वारा 2002 मध्ये करण्यात आले होते. या दिवसाचा उद्देश म्हणजे तत्त्वज्ञानाच्या महत्वाची जाणीव होणे आणि त्याद्वारे जागतिक आव्हानांची सोडवणूक करण्यासाठी विचारमंथन करणे.

तत्त्वज्ञान न केवळ विचारांची धारणा आहे, तर ते सामाजिक, सांस्कृतिक आणि राजकीय दृष्टीकोनातून विविध समस्यांचे विश्लेषण करणारे एक महत्त्वाचे साधन आहे. तत्त्वज्ञानाच्या माध्यमातून आपण मानवी अस्तित्व, नैतिकता, न्याय, स्वातंत्र्य, पर्यावरणीय समस्या, आणि समावेशकता यावर संवाद साधू शकतो.

जागतिक तत्त्वज्ञान दिनाचे उद्दिष्टे:
तत्त्वज्ञानाची महत्ता वाढवणे – तत्त्वज्ञानाचे लोकांच्या दैनंदिन जीवनातील स्थान आणि त्याची जागतिक समस्यांवर असलेली भूमिका याबद्दल जागरूकता निर्माण करणे.
विविध दृष्टीकोन समजून घेणे – तत्त्वज्ञान विविध संस्कृतींमध्ये आणि भिन्न भिन्न विचारधारांमध्ये कसा बदलतो हे समजून घेणे.
समाजातील संवादाची प्रेरणा देणे – तत्त्वज्ञान संवादाचे माध्यम म्हणून कार्य करते, ज्याद्वारे समाजातील समस्यांवर विचार केला जाऊ शकतो.
वैचारिक आदान-प्रदान – जगभरातील तत्त्वज्ञ, विचारवंत, आणि तज्ञ यांना एकत्र आणून विचारांचा आदान-प्रदान करणे.

तत्त्वज्ञानाचे महत्त्व:
वैचारिक स्वातंत्र्य – तत्त्वज्ञान व्यक्तीला विवेकबुद्धीचा वापर करून निर्णय घेण्याची क्षमता प्रदान करते.
समाजात न्याय आणि समता निर्माण करणे – तत्त्वज्ञान समाजातील अन्याय आणि असमानतेविरुद्ध आवाज उठवते.
मानवी स्वभावाचे आकलन – तत्त्वज्ञान मनुष्याच्या अस्तित्व, हेतू, आणि जीवनाच्या अर्थावर खोल विचार करते.
समाजातील नैतिकतेचा आढावा – तत्त्वज्ञान नैतिक आणि अनैतिक आचारधारांचा अभ्यास करून समाजात उच्च नैतिक मानकांचा स्वीकार करायला प्रवृत्त करते.

भारतातील तत्त्वज्ञान:
भारत हे तत्त्वज्ञानाच्या क्षेत्रात एक प्राचीन आणि गौरवमयी वारसा राखणारे देश आहे. प्राचीन भारतीय तत्त्वज्ञानाने 'धर्म', 'आध्यात्मिकता', 'मोक्ष' यांसारख्या विषयांवर विचार मांडला आहे. संत तत्त्वज्ञ, वेदांत, उपनिषत, बौद्ध आणि जैन तत्त्वज्ञानाचे प्रभाव भारतीय संस्कृतीवर खोल आहेत.

युनेस्कोचा संदेश:
जागतिक तत्त्वज्ञान दिनाच्या निमित्ताने युनेस्को विविध स्थानिक आणि जागतिक स्तरावर कार्यशाळा, चर्चासत्रे आणि पॅनेल चर्चांसारख्या कार्यक्रमांचे आयोजन करते. या माध्यमातून तत्त्वज्ञानाच्या विविध अंगांचा अभ्यास करण्याची संधी मिळते.

निष्कर्ष:
जागतिक तत्त्वज्ञान दिन जगभरातील लोकांना तत्त्वज्ञानाच्या गोडव्या आणि त्याच्या जीवनशास्त्राच्या महत्त्वाची जाणीव करून देतो. हे दिवस मानवतेला सामूहिकपणे मोठ्या समस्यांवर विचार करण्याची आणि तत्त्वज्ञानाच्या माध्यमातून अधिक समजूतदार, न्याय्य आणि एकात्मतेची दिशा स्वीकारण्याची प्रेरणा देतो.

जगातील बदलती समस्या आणि तत्त्वज्ञानाचा शोध एकमेकांचे पूरक आहेत.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-22.11.2024-शुक्रवार.
===========================================