दिन-विशेष-लेख-22 नोव्हेंबर, 1965: संयुक्त राष्ट्र विकास कार्यक्रम (UNDP)

[Atul Kaviraje]

१९६५: संयुक्त राष्ट्र विकास कार्यक्रम (UNDP) स्थापना झाली.

22 नोव्हेंबर, 1965: संयुक्त राष्ट्र विकास कार्यक्रम (UNDP) ची स्थापना-

२२ नोव्हेंबर १९६५ रोजी संयुक्त राष्ट्र विकास कार्यक्रम (United Nations Development Programme - UNDP) ची स्थापना झाली. UNDP हे संयुक्त राष्ट्रांच्या एक अत्यंत महत्त्वपूर्ण संघटनांपैकी एक आहे, जे विकासाच्या क्षेत्रात जागतिक स्तरावर कार्य करत आहे. या संस्थेचा मुख्य उद्देश जागतिक विकास आणि दारिद्र्य निर्मूलन आहे.

UNDP चा उद्देश:
UNDP चा मुख्य उद्देश्य दुनियाभरातील विकासाच्या प्रक्रियेला मदत करणे आणि स्थिर, समावेशी आणि पर्यावरणपूरक विकास साधणे आहे. हे कार्यक्रम विकसनशील देशांच्या प्रगतीसाठी तांत्रिक, वित्तीय आणि धोरणात्मक मदत पुरवतात.

UNDP चे कार्यक्षेत्र:
दारिद्र्य निर्मूलन: UNDP चा एक प्रमुख फोकस दारिद्र्य कमी करणे आहे. ते दारिद्र्याच्या अनेक पैलूंवर काम करतात - जसे की आर्थिक, सामाजिक आणि पर्यावरणीय दृष्टीने.
सतत विकास: UNDP सतत आणि समावेशक विकासाच्या कामावर लक्ष केंद्रित करतो, ज्यामध्ये शाश्वत विकास लक्ष्ये (SDGs) साध्य करण्याचा प्रमुख उद्देश आहे.
प्राकृतिक संसाधनांचे संरक्षण: पर्यावरण संरक्षण, जलवायु परिवर्तनावर नियंत्रण आणि नैसर्गिक संसाधनांचा समतोल वापर हे UNDP चे दुसरे मोठे कार्यक्षेत्र आहे.
लोकशाही आणि गव्हर्नन्स: संस्थेने लोकशाहीचे समर्थन करत, सशक्त आणि पारदर्शक शासन प्रणालींची स्थापना करण्यासाठी विविध देशांना मदत केली आहे.
जागतिक आरोग्य: UNDP सुद्धा आरोग्य आणि स्वच्छतेच्या क्षेत्रात काम करत आहे, विशेषतः मुलांमध्ये लसीकरण, एड्स विरोधी कार्यक्रम, आणि सार्वजनिक आरोग्य सेवा सुधारण्यासाठी.

UNDP चा जागतिक प्रभाव:
संपूर्ण जगातील विविध विकसनशील राष्ट्रांमध्ये UNDP चा मोठा प्रभाव आहे. हे विविध धोरण, प्रकल्प, आणि तांत्रिक मदतीचे समर्थन प्रदान करत आहे.
१९९० साली UNDP ने मानव विकास अहवाल (Human Development Report) प्रकाशित केला, जो जगभरातील मानव विकासाची पातळी मोजतो. या अहवालात "मानव विकास" यावर चर्चा केली जाते आणि तो एक मार्गदर्शक म्हणून वापरला जातो.

UNDP चे प्रख्यात कार्यक्रम:
शाश्वत विकास लक्ष्ये (SDGs): UNDP संयुक्त राष्ट्रांच्या १७ शाश्वत विकास लक्ष्यांवर काम करतो, ज्यामध्ये दारिद्र्य निवारण, शिक्षण, लिंग समानता, जलवायु परिवर्तन आणि आर्थिक समावेश यांसारख्या मुद्द्यांचा समावेश आहे.
Global Environment Facility (GEF): हा एक वैश्विक कार्यक्रम आहे जो पर्यावरण संरक्षण आणि जलवायु बदलावरील उपाय यांसाठी वित्तीय मदत पुरवतो.

स्थापना आणि ऐतिहासिक संदर्भ:
UNDP ची स्थापना संयुक्त राष्ट्रांच्या आर्थिक आणि सामाजिक परिषद (ECOSOC) च्या मार्गदर्शनाखाली करण्यात आली होती. त्याचे उद्दीष्ट जागतिक विकासामध्ये योगदान देणाऱ्या संघटनांच्या समन्वय आणि धनात्मक प्रगती साधने होते.

निष्कर्ष:
संयुक्त राष्ट्र विकास कार्यक्रम (UNDP) जगभरातील विविध विकसनशील देशांना आर्थिक, सामाजिक आणि पर्यावरणीय समस्यांवर कार्य करण्यासाठी सहाय्यक आणि मार्गदर्शक म्हणून कार्यरत आहे. त्याच्या विविध योजनांमुळे जागतिक स्तरावर जीवनमान सुधारण्यास मदत झाली आहे, आणि त्याने दुनिया भरातील शाश्वत विकास साधण्याची दिशा ठरवली आहे.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-22.11.2024-शुक्रवार.
===========================================