दिन-विशेष-लेख-23 नोव्हेंबर, 1928: चंद्रशेखर वेंकट रामन यांचा 'रामन इफेक्ट'चा

[Atul Kaviraje]

भारतीय शास्त्रज्ञ व नोबेल पारितोषिक विजेता चंद्रशेखर वेंकट रामन यांची महत्त्वाची शोध - २३ नोव्हेंबर १९२८ रोजी, रामन इफेक्टच्या शोधाची महत्त्वाची माहिती प्रकाशित करण्यात आली.

23 नोव्हेंबर, 1928: चंद्रशेखर वेंकट रामन यांचा 'रामन इफेक्ट'चा महत्त्वाचा शोध-

२३ नोव्हेंबर १९२८ रोजी, भारतीय शास्त्रज्ञ चंद्रशेखर वेंकट रामन यांनी आपल्या ऐतिहासिक शोधाची महत्त्वपूर्ण माहिती प्रकाशित केली, ज्यामुळे 'रामन इफेक्ट' या भौतिकशास्त्रातील क्रांतिकारी सिद्धांताला संजीवनी मिळाली. या शोधामुळे चंद्रशेखर वेंकट रामन यांना नोबेल पुरस्कार प्राप्त झाला, आणि ते भारताचे पहिले नोबेल पारितोषिक विजेते शास्त्रज्ञ बनले.

रामन इफेक्ट काय आहे?
रामन इफेक्ट म्हणजे प्रकाशाचे एक नवे परिमाण. हा एक भौतिकशास्त्रातील महत्त्वपूर्ण शोध होता, जो प्रकाशाच्या व्यतिक्रमण (scattering) या घटकावर आधारित होता.

रामन इफेक्ट मध्ये, प्रकाश एका पदार्थावरून जात असताना त्याची तरंगदैर्ध्य बदलते, म्हणजेच प्रकाशाचा रंग बदलतो. या प्रक्रियेला "रामन स्कॅटरिंग" असेही म्हणतात.

साधारणपणे, जेव्हा प्रकाश एका वस्तुमानापासून (जसे की अणू किंवा अणूंचे संयोजन) जातो, तेव्हा तो अपवादात्मक स्वरूपात विकिरित होतो, आणि त्यात ऊर्जेचा बदल दिसतो. या बदलामुळे प्रकाशाची तरंगदैर्ध्य लांब किंवा कमी होऊ शकते, ज्यामुळे त्या प्रकाशाच्या रंगात बदल होतो.

रामन इफेक्टचे महत्त्व:
रामन इफेक्टने प्रकाश आणि पदार्थ यांच्यातील संवादाचे एक महत्त्वपूर्ण आणि नवीन दृष्टिकोन सादर केला. यामुळे अणू, कण आणि प्रकाश यांच्यातील ऊर्जा हस्तांतरण आणि विकिरण प्रक्रियांची नवीन समज मिळाली.

रामन इफेक्ट ला भौतिकशास्त्राच्या सिद्धांतांमध्ये महत्त्वाचे स्थान मिळाले, कारण त्याने प्रकाशाची रचना आणि त्याच्या परस्परसंबंधांबद्दल ज्ञान विस्तृत केले.

चंद्रशेखर वेंकट रामन यांचा योगदान:
चंद्रशेखर वेंकट रामन यांचा जन्म ७ नोव्हेंबर १८८८ रोजी, तामिळनाडू मधील तिरुचिरापल्ली या ठिकाणी झाला. त्यांचे शालेय आणि महाविद्यालयीन शिक्षण भारतात झाले, आणि त्यानंतर त्यांनी कॅम्ब्रिज युनिव्हर्सिटी मध्ये कार्यरत असलेल्या शास्त्रज्ञांसोबत संशोधन केले.

रामन यांनी प्रकाशाच्या गुणधर्म आणि तरंग दैर्ध्याच्या भौतिक गुणसूत्रांवर महत्त्वपूर्ण संशोधन केले. त्यांचे **'रामन इफेक्ट'**चे कार्य जगभरात शास्त्रज्ञांमध्ये चर्चित झाले आणि त्यांना १९३० मध्ये नोबेल पारितोषिक प्राप्त झाले.

नोबेल पारितोषिक:
१९३० मध्ये, रामन यांना भौतिकशास्त्र क्षेत्रात नोबेल पारितोषिक प्राप्त झाले, आणि ते नोबेल पारितोषिक मिळवणारे पहिले भारतीय शास्त्रज्ञ ठरले.

नोबेल पारितोषिक प्राप्त झाल्यानंतर, रामन यांच्या संशोधनाची वैश्विक पातळीवर महत्त्व वाढली, आणि त्यांचे योगदान भौतिकशास्त्रातील एक अमुल्य रत्न म्हणून ओळखले जाऊ लागले.

रामन इफेक्टचे प्रभाव:
प्रकाशाच्या अभ्यासातील क्रांती: रामन इफेक्टने प्रकाशाच्या गुणधर्म आणि त्याच्या रचनांचे जास्त सुस्पष्ट अध्ययन दिले. हे विज्ञानाच्या विविध शाखांमध्ये, जसे की द्रव्य आणि ऊर्जा, फोटोनिक्स, आणि लेसर तंत्रज्ञान मध्ये प्रभावी ठरले.

रंगद्रव्य आणि पदार्थांच्या गुणधर्मांची तपासणी: रामन इफेक्टचा उपयोग रंगद्रव्य, पाणी, आणि जैविक पदार्थांचे गुणधर्म तपासण्यासाठी केला जातो, जो विविध शास्त्रीय संशोधनांमध्ये महत्त्वाचा आहे.

औद्योगिक अनुप्रयोग: रामन इफेक्टने त्याच्या औद्योगिक उपयोगाचे नवीन क्षेत्रे उघडले. त्याचा वापर रंग, रसायन, आणि वस्त्र उद्योगात तसेच औषध उद्योगात देखील करण्यात आला आहे.

निष्कर्ष:
२३ नोव्हेंबर १९२८ हा दिवस चंद्रशेखर वेंकट रामन यांच्यासाठी एक ऐतिहासिक टप्पा होता. त्यांच्या रामन इफेक्ट च्या शोधाने फिजिक्सच्या क्षेत्रात एक क्रांतिकारी परिवर्तन आणले. त्यांचा हा शोध भौतिकशास्त्राचे ज्ञान आणि त्याच्या प्रकाशाच्या दृष्टीने नवीन समज निर्माण करणारा होता. रामन यांचा वैज्ञानिक दृष्टिकोन आणि त्यांचे संशोधन अजूनही द्रव्यशास्त्र, भौतिकशास्त्र आणि इतर शास्त्र शाखांमध्ये महत्त्वपूर्ण आहे.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-23.11.2024-शनिवार.
===========================================