दिन-विशेष-लेख-२४ नोव्हेंबर, २००० – भारत आणि चीन दरम्यान असलेल्या प्रत्यक्ष

[Atul Kaviraje]

२०००: भारत आणि चीन दरम्यान असलेल्या प्रत्यक्ष ताबारेषेपैकी ५४५ किमी भागाच्या तपशीलवार नकाशांची प्रथमच देवाणघेवाण करण्यात आल्याचे परराष्ट्रमंत्री जसवंतसिंह यांनी जाहीर केले.

२४ नोव्हेंबर, २००० – भारत आणि चीन दरम्यान असलेल्या प्रत्यक्ष ताबारेषेपैकी ५४५ किमी भागाच्या तपशीलवार नकाशांची देवाणघेवाण-

संपूर्ण माहिती:

२४ नोव्हेंबर, २००० रोजी, भारत आणि चीन यांच्या दरम्यान असलेल्या प्रत्यक्ष ताबारेषे (Line of Actual Control - LAC) च्या ५४५ किमी भाग संदर्भातील तपशीलवार नकाशांची देवाणघेवाण करण्यात आल्याची माहिती भारताचे परराष्ट्र मंत्री जसवंतसिंह यांनी जाहीर केली. हे नकाशे भारत-चीन सीमा विवाद निवारणाच्या दृष्टीने एक मोठे पाऊल ठरले, आणि दोन्ही देशांच्या सीमा व्यवस्थापनासोबतच सुरक्षा आणि शांती स्थापन करण्याच्या दिशेने एक महत्त्वाचा टप्पा होते.

भारत-चीन सीमा विवाद:
भारत आणि चीन यांच्यातील सीमा विवाद १९४७ साली भारताच्या स्वातंत्र्यानंतरच सुरू झाला. विशेषतः, आक्साई चिन आणि अरुणाचल प्रदेश या दोन क्षेत्रांवरून विवादाचे मुळ आहे. आक्साई चिन हे क्षेत्र चीनने १९६२च्या युद्धात काबीज केले, आणि त्यावेळी भारताने अरुणाचल प्रदेशवरील अधिकार कायम ठेवले.

प्रत्यक्ष ताबारेषे (LAC) हा सीमा रेषा असलेला भाग आहे, जो चीन आणि भारत यांच्यातील लांबणीच्या भागामध्ये आहे. हा भाग सीमांकित नसून, प्रत्यक्ष युद्ध किंवा सैनिकी संघर्षात सतत ताण येत होता. दोन्ही देशांनी सीमा नियंत्रण, सुरक्षा आणि शांती यावर चर्चा करण्यासाठी विविध उपक्रम राबवले होते, त्यात हे नकाशेही एक महत्त्वाचे टप्पे होते.

तपशीलवार नकाशांची देवाणघेवाण:
परराष्ट्र मंत्री जसवंतसिंह यांचे वक्तव्य:
२४ नोव्हेंबर, २००० रोजी, जसवंतसिंह यांनी जाहीर केले की भारत आणि चीन यांच्यातील सीमावाद सोडवण्यासाठी सुरू असलेल्या संवाद च्या एक भाग म्हणून, ५४५ किमी लांब असलेल्या प्रत्यक्ष ताबारेषे भागाच्या नकाशांची देवाणघेवाण करण्यात आली. यामुळे सीमा क्षेत्राचा अधिक स्पष्ट आणि तपशीलवार नकाशा तयार होऊ शकला, ज्यामुळे दोन्ही देशांच्या सीमांवरील गोंधळ कमी होण्याची शक्यता होती.

नकाशांचा महत्त्व:

नकाशांच्या देवाणघेवाणेने सीमाभागातील तणाव कमी करण्यासाठी महत्त्वपूर्ण योगदान दिले. त्याचबरोबर, हे एक वाढते द्विपक्षीय विश्वास निर्माण करण्यासाठी एक महत्त्वाचे पाऊल ठरले.
या नकाशांमध्ये सीमारेषेवरील भौगोलिक आणि भौतिक स्थितीचा सुसंगत लेखा होता, ज्यामुळे सीमा व्यवस्थापनात स्पष्टता आली.
सीमा विवादावर त्याचा परिणाम:
सीमाबाह्य संवाद: भारत आणि चीन यांच्यातील संवाद आणि सीमावर सुसंवाद ठेवण्याचे महत्त्व या प्रक्रियेच्या माध्यमातून पुढे आले. या नकाशांची देवाणघेवाण दोन्ही देशांच्या सैन्यदलांना मार्गदर्शन करणारी ठरली, आणि सीमा संघर्षाच्या किंवा ताणाच्या प्रसंगी अधिक तातडीने आणि स्पष्टतेने निर्णय घेता आले.

शांती आणि स्थिरता: या कार्यामुळे सीमावादाचे निराकरण व सैनिकी ताण कमी करणे या उद्देशाने दोन्ही देशांच्या दरम्यान शांती आणि स्थिरता स्थापनेसाठी एक महत्त्वाचे पाऊल ठेवले गेले. या प्रक्रियेने भारतीय आणि चीन सरकारांना सीमाव्यवस्थापनासाठी एक सुसंगत धोरण तयार करण्यास मदत केली.

निष्कर्ष:
२४ नोव्हेंबर, २००० हा दिवस भारत-चीन सीमा विवादावर महत्त्वपूर्ण ठरला. जसवंतसिंह यांनी जाहीर केलेल्या तपशीलवार नकाशांच्या देवाणघेवाणीमुळे भारत-चीन यांच्यातील सीमावादातील गोंधळ कमी होण्याची शक्यता निर्माण झाली. हा एक महत्त्वपूर्ण टप्पा होता, ज्यामुळे दोन्ही देशांच्या दरम्यान सीमावाद निराकरणाच्या मार्गावर एक महत्त्वाची अडचण सुटली.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-24.11.2024-रविवार.
===========================================