दिन-विशेष-लेख-२४ नोव्हेंबर, २००१ – नेपाळमध्ये स्थानिक पोलीस, सैन्य आणि माओवादी

[Atul Kaviraje]

२००१: नेपाळ या देशात आजच्याच दिवशी स्थानिक पोलीस ,सैन्य व माओवादी यांच्यात चकमक होऊन ३८ पोलीस व सैनिक मारले गेले होते.

२४ नोव्हेंबर, २००१ – नेपाळमध्ये स्थानिक पोलीस, सैन्य आणि माओवादी यांच्यात चकमक: ३८ पोलीस व सैनिकांचा मृत्यू-

संपूर्ण माहिती:

२४ नोव्हेंबर, २००१ रोजी नेपाळमध्ये स्थानिक पोलीस, सैन्य आणि माओवादी यांच्यात चकमक होऊन ३८ पोलीस व सैनिक मारले गेले. या चकमकीमध्ये नेपाळच्या माओवादी चळवळीचे समर्थक आणि सुरक्षा दलातील सदस्य यांच्यात हिंसाचाराची तीव्रता वाढली, ज्यामुळे त्या प्रदेशात गंभीर राजकीय आणि सामाजिक तणाव निर्माण झाला.

माओवादी चळवळीचे पार्श्वभूमी:
नेपाळमध्ये माओवादी चळवळ १९९०च्या दशकाच्या उत्तरार्धात सुरू झाली होती. या चळवळीचे प्रमुख उद्दिष्ट म्हणजे राजकीय सुधारणांची मागणी, समाजातील असमानतेचे विरोध, आणि लोकशाही प्रक्रियेतील अनियमिततेविरोधी संघर्ष. माओवादी संघर्षामुळे नेपाळच्या सुरक्षा दल आणि सरकारवर प्रचंड ताण आले.

माओवादी गट नेपाळच्या राजकीय रचनेला बदलून एक कम्युनिस्ट क्रांती घडवून आणण्याचा प्रयत्न करत होते. त्यांना नेपाळच्या राजवटीच्या आणि लोकशाही धोरणांबद्दल तिव्र विरोध होता. यामुळे ते कदाचित सरकारच्या विरोधात दडपशाही आणि आतंकी कारवायांमध्ये सामील झाले होते.

२४ नोव्हेंबर २००१ च्या चकमकीचे घटनाक्रम:
२४ नोव्हेंबर, २००१ रोजी, नेपाळच्या सुरक्षा दलांना आणि माओवादी कार्यकर्त्यांना एक तिव्र संघर्ष समोर आला. हे संघर्ष एका विशिष्ट भागात स्थानिक पोलीस आणि सैन्य यांच्यात माओवादी गटांशी जुळले होते.

३८ सैनिक व पोलीसांचा मृत्यू:
या चकमकीत ३८ पोलीस आणि सैन्य सदस्य मारे गेले. यामध्ये पोलीस आणि सैन्य यांच्याकडून प्रत्येक गटाने आपले जीव वाचवण्यासाठी संघर्ष केला, पण माओवादी गटांनी धाडसाने आणि प्रभावीपणे हल्ला केला.

सैनिकी कारवाईत वाढ:
चकमकीनंतर, नेपाळ सरकारने सैन्य दलाची उपस्थिती वाढवून, माओवादी गटांच्या ताब्यात असलेल्या भागात सैनिकी कारवाई अधिक तीव्र केली. सुरक्षा दलांनी माओवादी गटांचे नेटवर्क नष्ट करण्यासाठी आणखी कठोर पावले उचलली.

चकमकीमुळे शहरी भागांत तणाव:
या चकमकीमुळे नेपाळच्या शहरी भागांमध्ये सामाजिक व राजकीय तणाव वाढला. माओवादी चळवळीच्या विरोधातील कारवाई हळूहळू देशाच्या इतर भागांमध्ये पसरली, ज्यामुळे जनजीवन प्रभावित झाले. त्यावेळी नेपाळमध्ये माओवादी गटांतील दहशतवादाच्या घटनांचे प्रमाण वाढले.

नेपाळमधील माओवादी चळवळ आणि तिचा इतिहास:
१९९६ ते २००६ – माओवादी चळवळीचे तीव्र कालखंड:
नेपाळमध्ये माओवादी गटांची चळवळ १९९६ मध्ये प्रारंभ झाली आणि त्यानंतर ती वाढतच गेली. या चळवळीला नेपाळमधील सत्ताधारी राजवटींविरोधातील मुख्य आंदोलन मानले जात होते.

२००१ ते २००५ – सरकार व माओवादी गटांमधील संघर्ष:
२००१ च्या चकमकीपासून, माओवादी गटांनी नेपाळ सरकारविरुद्ध सशस्त्र लढाई सुरू केली आणि काही भागांवर ताबा मिळवला. २००५ मध्ये, माओवादी गट आणि सरकार यांच्यात पणतापणातील युद्ध आणखी वाढले.

२००६ मध्ये समझोता आणि माओवादी शांती करार:
२००६ मध्ये, नेपाळ सरकार आणि माओवादी गटांनी एक शांती करार केला, ज्यामुळे माओवादी चळवळीला राजकीय क्षेत्रात स्थान मिळाले. यामध्ये माओवादी गटांना प्राधान्य मिळाले, आणि नंतर २००८ मध्ये नेपाळने राजशाही नष्ट करून लोकशाही संघराज्य प्रणाली स्वीकारली.

निष्कर्ष:
२४ नोव्हेंबर, २००१ रोजी नेपाळमध्ये माओवादी चळवळीने एका महत्त्वपूर्ण संघर्षाची रचना केली, ज्यात ३८ पोलीस आणि सैनिकांचा मृत्यू झाला. ही चकमक आणि त्याच्या नंतरच्या घटनांमुळे नेपाळमधील माओवादी संघर्ष आणखी तीव्र झाला आणि याने सुरक्षा तणाव आणि राजकीय अस्थिरतेला जन्म दिला. २००१च्या घटनांनंतर नेपाळ सरकार आणि माओवादी गट यांच्यातील संघर्ष पुढे वाढला, जो २००६ मध्ये शांती कराराच्या माध्यमातून संपला.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-24.11.2024-रविवार.
===========================================