उत्पत्ती एकादशी - आळंदी यात्रा-

[Atul Kaviraje]

उत्पत्ती एकादशी - आळंदी यात्रा-

उत्पत्ती एकादशी हा एक विशेष दिवस आहे जो हिंदू धर्मातील एकादशी व्रतांच्या शृंखलेतील महत्त्वपूर्ण एकादशी आहे. हा दिवस विशेषतः श्रीविठोबाची उपासना करणाऱ्या भक्तांसाठी खूप महत्त्वाचा आहे. उत्पत्ती एकादशी म्हणजेच श्रीविठोबाच्या जन्मप्रसंगी उपास्य देवतेची पूजा करण्याचा दिवस. हा दिवस आळंदीच्या पंढरपूर भक्तिरसात न्हालेल्या भक्तांसाठी एक उपास्य संप्रदायासंबंधी उत्साह निर्माण करणारा असतो.

उत्पत्ती एकादशीचे महत्त्व:
उत्पत्ती एकादशी म्हणजेच श्रीविठोबा किंवा पंढरपूरच्या श्रीविठोबाची उपासना करण्याचा खास दिवस. या दिवशी विशेषत: भक्तजन देवाचे ध्यान, पूजा आणि उपवासी व्रत पाळतात. एकादशी म्हणजे "एखाद्या व्यक्तीच्या अंत:करणाचा शुद्धिकरण" अशी संकल्पना असते. या दिवशी व्रत करून भक्त श्रीविठोबाच्या दयाळू आणि कृपायुक्त दर्शनासाठी त्याच्या पंढरपूर किंवा आळंदी यात्रा करतात.

आळंदी यात्रा:
आळंदी यात्रा म्हणजेच आळंदीच्या पंढरपूराच्या दरवाजापर्यंत भक्तांची पंढरपूर व्रताची यात्रा. आळंदी हे पंढरपूरच्या श्रीविठोबा देवतेचे एक पवित्र स्थान आहे, जिथे ज्ञानेश्वरी ग्रंथाचे संकलन आणि त्याच्या महान संत ज्ञानेश्वर यांच्या शरणागतीची पंढरपूरच्या भक्तांच्या जीवनातील एक आदर्श घटना असते. आळंदी ते पंढरपूर यात्रा म्हणजे भक्तीचा एक अत्यंत शक्तिशाली प्रवास आहे.

आळंदीच्या स्थानिक संत ज्ञानेश्वर यांची समाधी आणि पंढरपूरच्या श्रीविठोबा देवतेची यात्रा एक भक्तिसंप्रदायाचे प्रतीक आहे. आळंदी ते पंढरपूर यात्रा एका धर्मिक आणि भक्तिरसात न्हालेल्या भक्तांसाठी आशीर्वाद प्राप्तीचा संयोग आहे.

भक्तिभाव पंढरपूरच्या उपास्य देवतेची पूजा:
भक्तिभाव म्हणजेच भक्ताने परमेश्वराशी एकरूप होऊन, प्रेमाने, श्रद्धेने आणि समर्पणाने पूजा करणे. उत्पत्ती एकादशीच्या दिवशी आळंदी यात्रा करत असताना, भक्त आपल्या अंत:करणातील प्रेमाने श्रीविठोबा देवतेचे ध्यान, मंत्रोच्चार आणि उपासना करतात. भक्तिभावाने पूजा केल्याने परमेश्वराच्या आशीर्वादाने जीवनातील सर्व दु:ख, अडचणी आणि संकटे दूर होतात.

उत्पत्ती एकादशीच्या दिवशी भक्तांना श्रीविठोबा देवतेच्या दर्शनाचे महत्त्व असते. भक्तांची पंढरपूर किंवा आळंदीची यात्रा म्हणजे जीवनाच्या आध्यात्मिक उन्नतीचा मार्ग असतो. या व्रताच्या आचरणाने आत्मशुद्धता साधता येते.

उदाहरण:
संत ज्ञानेश्वर: संत ज्ञानेश्वर यांची आळंदी यात्रा एक भक्तिरसात न्हालेली आहे. त्यांच्या जीवनातून भक्तिभावाचे एक उत्तम उदाहरण मिळते. त्यांनी जीवनभर श्रीविठोबा देवतेची उपासना केली आणि त्यांचे लेखन आपल्या भक्तांसाठी एक गाठ ठरले.

संत तुकाराम: संत तुकाराम यांनीही उत्पत्ती एकादशीच्या दिवशी आपल्या भक्तिरसात न्हालेल्या जिव्हाळ्याने व्रत केले आणि सर्व जगाला भक्तिभावाचे महत्त्व सांगितले.

उत्पत्ती एकादशी व्रत हा एक अत्यंत महत्त्वाचा आणि भक्तिरसात न्हालेल्या संतांचा आदर्श असलेला दिवस आहे. आळंदी यात्रा आणि व्रताचे पालन भक्तांच्या जीवनात सकारात्मक बदल घडवून आणते. भक्तिभाव आणि श्रद्धेने श्रीविठोबा देवतेचे दर्शन आणि उपासना करून जीवनाचे आध्यात्मिक उन्नती साधता येते.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-26.11.2024-मंगळवार.
===========================================