दिन-विशेष-लेख-२५ नोव्हेंबर, १८६७ – अल्फ्रेड नोबेल यांनी डायनामाइटचे पेटंट घेतले-

[Atul Kaviraje]

१८६७: अल्फ्रेड नोबेल या शास्त्रज्ञाने आजच्या दिवशी डायनामाईट चे पेटंट केले होते.

२५ नोव्हेंबर, १८६७ – अल्फ्रेड नोबेल यांनी डायनामाइटचे पेटंट घेतले-

संपूर्ण माहिती:

२५ नोव्हेंबर १८६७ रोजी, अल्फ्रेड नोबेल या स्वीडिश शास्त्रज्ञाने डायनामाइटचे पेटंट घेतले. हा दिवस एक ऐतिहासिक टर्निंग पॉइंट होता कारण डायनामाइटचा शोध मानवतेच्या इतिहासात महत्त्वाचा ठरला. डायनामाइटचे पेटंट घेणारा हा शोध नोबेलसाठी एक मोठे व्यावसायिक यश ठरले, परंतु त्याच्या व्यक्तिमत्त्व आणि कार्याचा दीर्घकालीन प्रभाव त्याने सोडलेला नोबेल पारितोषिक यासाठी प्रसिद्ध आहे.

अल्फ्रेड नोबेल:
जन्म: अल्फ्रेड नोबेल यांचा जन्म २१ ऑक्टोबर १८३३ रोजी स्वीडनमध्ये झाला.
उद्योजक, शास्त्रज्ञ, आणि शोधक: नोबेल हे एक शास्त्रज्ञ, अभियंता आणि उद्योजक होते. त्यांना रसायनशास्त्र आणि भौतिकशास्त्र मध्ये खूप मोठा रस होता आणि त्यांनी यासंबंधी अनेक शोध लावले.
नोबेल एक अत्यंत समाजप्रेमी होते, परंतु त्यांचा शोध आणि पेटंट घेतलेला डायनामाइट अनेकदा विवादाचा विषय ठरला, कारण त्याचा उपयोग युद्धासाठी करण्यात आला.

डायनामाइटचा शोध:
डायनामाइट हा एक धमाका करणारा पदार्थ आहे जो मुख्यतः नायट्रोग्लिसरीन (एक अत्यंत अस्थिर रसायन) आणि जवळपास कोणत्याही अवशिष्ट पदार्थांचा मिश्रण करून तयार केला जातो.
नोबेल यांनी याची पेटंट प्रक्रिया १८६७ मध्ये केली, जेव्हा त्यांना नायट्रोग्लिसरीनच्या अस्थिरतेला नियंत्रित करण्यासाठी एक स्थिर व सुरक्षित पदार्थ तयार करण्याचा विचार आला.
नोबेलने नायट्रोग्लिसरीन ला सुरक्षितपणे नियंत्रित करणे आणि त्या माध्यमातून उद्योग, बांधकाम, खाणी, आणि इतर वापरासाठी डायनामाइट तयार केला. हा पदार्थ अत्यंत प्रभावी ठरला, आणि त्याच्या माध्यमातून भूकंप, इमारत खडकणं, आणि इतर शारीरिक कामे करणे शक्य झाले.

डायनामाइटचे पेटंट:
२५ नोव्हेंबर १८६७ रोजी नोबेलने डायनामाइटचे पेटंट स्वीडनमध्ये घेतले. हे पेटंट नव्या प्रकारच्या विस्फोटक पदार्थाचा उपयोग करण्यासाठी एका क्रांतिकारी शोध म्हणून ओळखले जाते.
यामुळे नोबेलला वित्तीय फायदा झाला, आणि डायनामाइटच्या वापराने त्याला प्रचंड संपत्ती मिळवून दिली.
या पदार्थाचे उपयोग युद्धकाळात (विशेषतः प्रथम आणि दुसरे महायुद्ध) मोठ्या प्रमाणावर झाले. तथापि, यामुळे होणाऱ्या विनाशकारी परिणामांमुळे नोबेल यांनी आपल्या आयुष्याच्या उत्तरार्धात युद्धाच्या दुष्परिणामांवर जागरूकता निर्माण करण्यासाठी नोबेल पारितोषिक स्थापन केले.

डायनामाइटचे उपयोग:
सुरक्षेसाठी सुधारणा: डायनामाइटचा वापर खाणकाम, बांधकाम आणि धरणांच्या बांधकामासाठी केला जाऊ लागला. यामुळे खाणीच्या उत्खननाचा वेग वाढला आणि इमारती, रेल्वे ट्रॅक आणि इतर इन्फ्रास्ट्रक्चर प्रकल्प जलद पूर्ण होऊ लागले.

सैन्य वापर: युद्धकाळात डायनामाइटचा वापर धडाकेबाज विस्फोटक दारुगोळा म्हणून करण्यात आला. दुसऱ्या महायुद्धात याचा मोठ्या प्रमाणात वापर झाला.

विनाशकारी प्रभाव: युद्धांमध्ये डायनामाइटचा वापर आणि त्याच्या शक्तीने जनतेला अत्यधिक नाश आणि मृत्यू दिले, ज्यामुळे नोबेलने त्याच्या कार्याच्या परिणामांची जाणीव होऊन याबद्दल तक्रार केली.

अल्फ्रेड नोबेल आणि नोबेल पारितोषिक:
नोबेलला या शोधामुळे जरी धन मिळालं असलं तरी त्याला त्याच्या कामाच्या विनाशकारी प्रभावामुळे वास्तविक खंत होती.
**नॉर्वे सरकाराने १८९५ मध्ये त्याच्या मृत्यूपूर्वी नोबेल पारितोषिकाची स्थापना केली, ज्याचा उद्देश मानवतेसाठी उत्कृष्ट योगदान देणाऱ्या व्यक्तींना गौरविणे होता.

सारांश:
२५ नोव्हेंबर १८६७ हा दिवस अल्फ्रेड नोबेलच्या इतिहासातील एक महत्त्वाचा टर्निंग पॉइंट होता, कारण या दिवशी त्याने डायनामाइटचे पेटंट घेतले. डायनामाइटचा शोध ज्याने त्याला मोठे आर्थिक यश दिले, त्याचा वापर खाणकाम, बांधकाम, आणि युद्धकाळात होऊ लागला. तथापि, याच्या विनाशकारी प्रभावांमुळे नोबेलने मानवतेसाठी कार्य करणाऱ्या व्यक्तींना गौरविण्याचे संकल्प केले आणि त्या उद्देशाने नोबेल पारितोषिक स्थापन केले.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-25.11.2024-सोमवार.
===========================================