दिन-विशेष-लेख-२६ नोव्हेंबर, १९४९: डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या सादरीकरणानंतर

[Atul Kaviraje]

१९४९: डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांनी सादर केलेल्या संविधानास मान्यता मिळाली.

२६ नोव्हेंबर, १९४९: डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या सादरीकरणानंतर भारतीय संविधानाला मान्यता मिळाली-

२६ नोव्हेंबर १९४९ हा भारताच्या इतिहासातील एक अत्यंत महत्त्वाचा दिवस आहे. याच दिवशी भारतीय संविधानाच्या अंतिम मसुद्याला डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या नेतृत्वाखाली संविधान सभाने मान्यता दिली. भारतीय संविधानाच्या मंजुरीच्या प्रक्रियेला कात टाकत, भारताने एक अत्यंत महत्त्वपूर्ण आणि ऐतिहासिक पाऊल उचलले. या दिवशी भारतीय संविधान अस्तित्वात आले आणि त्याचे अधिकृतपणे स्वीकार झाले.

भारतीय संविधानाची निर्मिती
संविधान सभेची स्थापना: भारतीय संविधानाची निर्मिती १९४६ मध्ये सुरू झाली होती. ब्रिटिश सरकारने भारतीय लोकांना संविधान तयार करण्यासाठी १९४६ मध्ये संविधान सभा स्थापन केली होती. या सभेतील प्रतिनिधींनी देशासाठी एक सशक्त, धर्मनिरपेक्ष, आणि लोकशाही संविधान तयार करण्यासाठी काम केले.

डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांचे योगदान: डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर हे भारतीय संविधानाच्या मुख्य शिल्पकार होते. त्यांना संविधान सभाचे कायदा आणि न्याय समितीचे अध्यक्ष म्हणून नियुक्त करण्यात आले होते. त्यांच्या मार्गदर्शनाखाली भारतीय संविधानाचा मसुदा तयार झाला, जो भारतीय लोकांसाठी न्याय, समानता, आणि स्वातंत्र्य यांचे आश्वासन देणारा होता.

संविधान मसुद्याचे प्रारूप: भारतीय संविधानाच्या मसुद्याची रचना करण्यासाठी डॉ. आंबेडकर आणि इतर सदस्यांनी कठोर परिश्रम केले. त्यात सर्व समाज, जाती, धर्म, आणि संस्कृतीचे प्रतिनिधित्व केले गेले, तसेच देशातील विविधतेला मान्यता देण्यात आली. २६ नोव्हेंबर १९४९ रोजी या मसुद्याला संविधान सभेने मंजूरी दिली.

संविधानाचे ऐतिहासिक महत्त्व
लोकशाही आणि सार्वभौमत्त्व: भारतीय संविधानाने भारताला एक लोकशाही देश म्हणून स्थापन केले. यामध्ये सार्वभौम जनतेचा हक्क, लोकशाही निवडणुका, न्यायसंगत समाज निर्माण करण्याचे तत्त्व यावर ठाम विश्वास ठेवला आहे.

समानता आणि न्याय:
भारतीय संविधानाने सर्व नागरिकांना समान हक्क आणि संधी दिल्या. सामाजिक, आर्थिक आणि शैक्षणिक समानता मिळवून देण्यासाठी विविध उपाययोजना करण्यात आल्या. यामध्ये जातिवादाच्या निंदा, महिलांच्या अधिकारांचे संरक्षण, शोषित वर्गाच्या हक्कांची रक्षा यावर विशेष लक्ष केंद्रित करण्यात आले.

धर्मनिरपेक्षता:
भारतीय संविधानाने धर्मनिरपेक्षता हा एक मूलभूत तत्त्व मान्य केला. याचा अर्थ प्रत्येक नागरिकाला आपल्या धर्म, विश्वास, आणि परंपरा पाळण्याचे स्वातंत्र्य दिले गेले. कोणत्याही धर्माच्या आधारावर भेदभाव केला जाणार नाही, असे संविधानात स्पष्ट केले आहे.

आधुनिक भारताचे आराखडा:
भारतीय संविधानाने भारताच्या राजकीय आणि सामाजिक जीवनासाठी एक स्पष्ट आराखडा तयार केला. यामध्ये पार्लमेंट प्रणाली, न्यायव्यवस्था, राज्य व केंद्र सरकारची भूमिका, कायद्याचा राज्य इत्यादी बाबींचा समावेश आहे.

आंतरराष्ट्रीय स्तरावर महत्त्व:
भारतीय संविधान हा विश्वातील सर्वात मोठा संविधान आहे, जो 395 कलमांचा समावेश करतो. त्याच्या ध्येयांमध्ये समाजातील सर्व घटकांना समान अधिकार, न्याय, आणि स्वातंत्र्य प्रदान करण्याचे उद्दीष्ट आहे. त्यामुळे भारतीय संविधान ने एक अभूतपूर्व उदाहरण दिले आहे.

भारतीय संविधानाचा प्रभाव
राजकीय आणि सामाजिक परिवर्तन:
भारतीय संविधानामुळे भारताच्या राजकारणात आणि समाजात प्रगल्भ बदल घडले. संविधानाच्या मदतीने भारताने प्रगती केली आणि सामाजिक सुधारणांमध्ये मोठे परिवर्तन झाले. जातिवादाच्या निर्मूलनासाठी आणि महिलांच्या हक्कांसाठी एक प्रगल्भ दिशा दाखवली.

शासन प्रणालीचे आधुनिकीकरण:
भारतीय संविधानाच्या धर्तीवर भारतीय शासन प्रणाली अधिक परिष्कृत झाली. न्यायव्यवस्था, कायद्याचा राज्य, पार्लमेंटरी प्रणाली या सर्व बाबींमध्ये सुधारणा केल्या गेल्या, ज्यामुळे सरकारच्या कामकाजात पारदर्शकता आणि कार्यक्षमतेचा वधार झाला.

सर्वसमावेशक समाज:
भारतीय संविधानाने समाजातील प्रत्येक घटकासाठी हक्कांची गॅरंटी दिली. विशेषत: शोषित आणि वंचित गटांसाठी संविधानात विशेष तरतुदी केल्या, ज्या समाजाच्या मुख्य प्रवाहात त्यांचा समावेश सुनिश्चित करतात.

२६ नोव्हेंबर, १९४९ चा ऐतिहासिक दिन
२६ नोव्हेंबर १९४९ रोजी भारतीय संविधानाला मंजुरी मिळाल्यामुळे भारताने एक नवीन प्रारंभ केला. हा दिवस भारतीय इतिहासातील एक ऐतिहासिक टर्निंग पॉइंट ठरला. यामुळे भारतीय लोकांनी आत्मनिर्भरता आणि लोकशाहीची प्रगल्भता दाखवली. डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या नेतृत्वाखाली संविधानाची रचना केल्यामुळे भारतीय समाजाला नवीन दिशा मिळाली.

निष्कर्ष
२६ नोव्हेंबर १९४९ हा दिवस भारतीय संविधानाच्या स्वीकृतीचा दिवस होता, ज्यामुळे लोकशाही, समानता, आणि न्याय यांच्या मूल्यांवर आधारित भारताची एक स्वतंत्र आणि शक्तिशाली राष्ट्र म्हणून स्थापना झाली. या दिवसाच्या ऐतिहासिक महत्त्वामुळे भारताला त्याच्या नागरिकांच्या अधिकारांची गॅरंटी मिळाली आणि जगाला एक स्थिर, धर्मनिरपेक्ष आणि न्यायप्रिय राष्ट्र म्हणून भारताची ओळख मिळाली.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-26.11.2024-मंगळवार.
===========================================