दिन-विशेष-लेख-२७ नोव्हेंबर, १९४९ - सुभद्राकुमारी चौहान यांचा पुतळा उभारणीचे

[Atul Kaviraje]

१९४९: मध्ये जबलपूर च्या नगरपालिकेमध्ये तेथील लोकांनी वर्गणी गोळा करून साहित्यिक सुभद्रा कुमारी यांचा पुतळा उभारला आणि त्या पुतळ्याचे अनावरण सुभद्रा कुमारी यांच्या लहानपणीची मैत्रीण कवियत्री महादेवी वर्मा यांच्या हातून करण्यात आले.

२७ नोव्हेंबर, १९४९ - सुभद्राकुमारी चौहान यांचा पुतळा उभारणीचे ऐतिहासिक घटक-

परिचय:

२७ नोव्हेंबर १९४९ रोजी जबलपूर नगरपालिकेने एका ऐतिहासिक आणि सांस्कृतिक घटनेला आकार दिला. येथे साहित्यिक सुभद्राकुमारी चौहान यांचा पुतळा उभारण्याची प्रक्रिया सुरू करण्यात आली आणि पुतळ्याचे अनावरण सुभद्राकुमारी यांची लहानपणीची मैत्रीण आणि प्रसिद्ध कवयित्री महादेवी वर्मा यांच्या हस्ते करण्यात आले. सुभद्राकुमारी चौहान भारतीय साहित्यविश्वात अत्यंत महत्त्वाच्या आणि प्रभावशाली लेखिका आणि कवी होत्या, त्यांचे कार्य आजही भारतीय साहित्याच्या इतिहासात अनमोल ठरते.

सुभद्राकुमारी चौहान:

सुभद्राकुमारी चौहान (१८२८-१९२७) यांचा जन्म उत्तरप्रदेशातील नवगावं या ठिकाणी झाला. त्यांना हिंदी साहित्यिक साहित्याच्या क्षेत्रात एक अत्यंत प्रतिष्ठित व्यक्तिमत्व मानले जाते. त्यांचे लेखन हे विशेषतः स्त्रीप्रधान, जातिवादविरोधी आणि समाज सुधारणा यांच्या मुद्द्यांवर आधारित होते. त्यांचा "झाँसी की रानी" काव्यसंग्रह विशेष प्रसिद्ध आहे, ज्यात त्यांनी झाँसीच्या राणी लक्ष्मीबाई यांच्या साहसी व्यक्तिमत्वाची आणि वीरतेची प्रशंसा केली आहे.

सुभद्राकुमारी चौहान यांचे कार्य समाजातील पिळवणूक, दु:ख, आणि स्त्री-शक्तीचा उत्सव करणारे होते. त्यांचे काव्य आणि लेखन आजही लोकांच्या मनात ठळक ठरले आहे.

महादेवी वर्मा आणि सुभद्राकुमारी यांची मैत्री:

सुभद्राकुमारी चौहान आणि महादेवी वर्मा यांची मैत्री अत्यंत गहिरी आणि सशक्त होती. दोन्ही कवी एकमेकांच्या विचारधारेला मान देत आणि एकमेकांपासून प्रेरित होऊन लेखन करत. महादेवी वर्मा यांची काव्यशक्ती आणि सुभद्राकुमारी यांचे साहित्य कार्य, हे एकमेकांना पूरक होते.

महादेवी वर्मा भारतीय साहित्याच्या क्षेत्रात एक अत्यंत आदरणीय कवी आणि लेखिका होत्या. त्यांची साहित्यशक्ती आणि व्यक्तिमत्व सुभद्राकुमारी चौहान यांच्या साहित्यिक कार्याशी अतिशय जवळची होती. या दोघींच्या मैत्रीने महिलांच्या स्थितीबद्दल आणि साहित्याच्या प्रभावाबद्दल जागरूकता निर्माण केली.

पुतळा उभारणीचे महत्व:

२७ नोव्हेंबर १९४९ रोजी जबलपूर नगरपालिकेने सुभद्राकुमारी चौहान यांचा पुतळा उभारला. या पुतळ्याच्या उभारणीसाठी स्थानिक नागरिकांनी वर्गणी गोळा केली. या पुतळ्याच्या अनावरणानंतर, सुभद्राकुमारी चौहान यांच्या साहित्यिक योगदानाचे महत्व अधिक स्पष्ट झाले आणि त्यांचा साहित्यिक ठसा सदैव कायम ठेवण्यासाठी हे एक अद्वितीय पाऊल होते.

पुतळ्याचे अनावरण महादेवी वर्मा यांनी केले, ज्यामुळे हा क्षण अधिक ऐतिहासिक आणि स्मरणीय ठरला. महादेवी वर्मा यांचे सुभद्राकुमारी यांच्याशी असलेले व्यक्तिगत आणि साहित्यिक संबंध हे केवळ मैत्रीचे नव्हे, तर भारतीय साहित्याच्या क्षेत्रात महिलांच्या स्थानाचे प्रतीक बनले.

साहित्यिक आणि सामाजिक योगदान:

सुभद्राकुमारी चौहान यांचे साहित्य केवळ काव्यपरंपरेचं एक महत्त्वाचं अंग नव्हे, तर ते समाजाला जागरूक करण्याचे, सुधारण्याचे आणि महिलांच्या अधिकारांचा पुरस्कार करण्याचे एक प्रभावी साधनही होते. त्यांच्या लेखनामुळे महिलांना समाजात एक वेगळा स्थान मिळवून दिला. ते त्यांच्या काव्याच्या माध्यमातून भारतीय समाजातील स्त्रियांच्या अस्तित्वासाठी एक लढा देत होत्या.

उदाहरण:

झाँसी की रानी काव्य:
सुभद्राकुमारी चौहान यांनी झाँसी की रानी लक्ष्मीबाई यांचे जीवनचरित्र काव्यरूपात मांडले. त्यांच्या काव्यातून लक्ष्मीबाईच्या धैर्याचा, वीरतेचा आणि मातृभूमीप्रती प्रेमाचा उद्घोष झाला. त्याच्या या काव्यामुळे भारतीय स्त्रीचा आदर्श प्रस्तुत करण्यात आला.

महादेवी वर्मा आणि सुभद्राकुमारी यांचे साहित्यिक संबंध:
महादेवी वर्मा आणि सुभद्राकुमारी यांची साहित्यिक मैत्री म्हणजे दोन सामर्थ्यशाली महिलांचे एकत्रित कार्य होते. दोन्ही कवींनी समाजाच्या जडणघडणीवर विचार मांडले आणि महिलांचे महत्त्व उचलून धरले.

निष्कर्ष:

२७ नोव्हेंबर १९४९ हा दिवस सुभद्राकुमारी चौहान यांच्या साहित्यिक कार्याचा आणि समाजाप्रती त्याच्या योगदानाचा सन्मान करणारा दिवस ठरला. या दिवशी त्यांचा पुतळा उभारला गेला, ज्याचे अनावरण त्यांच्या लहानपणीच्या मैत्रीण महादेवी वर्मा यांच्या हस्ते करण्यात आले. हा क्षण भारतीय साहित्याच्या आणि महिलांच्या सामर्थ्याचा सन्मान करणारा होता. आज सुभद्राकुमारी चौहान यांचे साहित्य आणि कार्य महिलांच्या सशक्तीकरणाचे आणि भारतीय समाजातील बदलाच्या दृष्टीने एक महत्त्वपूर्ण दृषटिकोन म्हणून समजले जाते.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-27.11.2024-बुधवार.
===========================================