२८ नोव्हेंबर १९९१ - भारताने "अर्थशास्त्र व व्यापार" या विषयावर एक नवीन धोरण-2

[Atul Kaviraje]

महत्वाची ऐतिहासिक घटना - २८ नोव्हेंबर १९९१ रोजी, भारताने "अर्थशास्त्र व व्यापार" या विषयावर एक नवीन धोरण स्वीकारले.

२८ नोव्हेंबर १९९१ - भारताने "अर्थशास्त्र व व्यापार" या विषयावर एक नवीन धोरण स्वीकारले: संपूर्ण माहिती-

सुधारणांची मुख्य वैशिष्ट्ये:

विदेशी गुंतवणूक व व्यापार:
या धोरणांच्या आधारे भारताने विदेशी गुंतवणुकीसाठी नवीन संधी निर्माण केल्या. तसेच, व्यापार धोरण सुधारणेच्या निमित्ताने भारताने विदेशी कंपन्यांना देशात व्यापार व उद्योग सुरु करण्यासाठी अधिक खुले केले.

करपद्धतीचे सुधारणे:
सुधारणा पॅकेजमध्ये करप्रणालीच्या सुधारणेसाठी विविध उपाययोजना करण्यात आल्या. नवीन GST प्रणाली, कर सवलती, आणि कंपन्यांसाठी आकर्षक कर धोरण यामुळे उद्योग क्षेत्रात चांगला विकास झाला.

सरकारी क्षेत्रातील सुधारणा:
सरकारी उपक्रमांचे निजीकरण आणि विलीनीकरण या प्रक्रियेसाठी योग्य धोरणे राबवली गेली. यामुळे सरकारी कंपन्यांच्या कार्यक्षमतेत सुधारणा झाली आणि आर्थिक क्षेत्र अधिक खुलं आणि कार्यक्षम बनलं.

उद्योगविकास आणि सेवाक्षेत्राची वाढ:
भारताच्या सेवा क्षेत्र आणि उद्योग क्षेत्रात मोठ्या प्रमाणात वाढ झाली. मुख्यतः सूचना तंत्रज्ञान (IT) क्षेत्र आणि आऊटसोर्सिंग क्षेत्रात क्रांतिकारी बदल घडले, ज्यामुळे भारत जागतिक स्पर्धेत स्थान मिळवू शकला.

उधारीचे नियंत्रण व परकीय चलन:
सुधारणा पॅकेजमध्ये विदेशी कर्ज घेण्याचे आणि परकीय चलन साठा नियंत्रित करण्यासाठी उपाययोजना करण्यात आल्या. यामुळे भारताची आर्थिक स्थिती स्थिर झाली आणि बाह्य संकटांचा सामना करण्यासाठी एक मजबूत ताळमेळ तयार झाला.

सुधारणांचे परिणाम:

आर्थिक विकासाची गती:
या सुधारणा पॅकेजच्या परिणामी भारताच्या आर्थिक विकासाची गती वेगळी झाली. भारताच्या जीडीपीमध्ये लक्षणीय वाढ झाली आणि विदेशी गुंतवणूक वाढली.

उद्योग क्षेत्रात बदल:
भारताच्या उद्योग क्षेत्रात जागतिक दर्जाचा बदल घडला. उद्योग धोरणातील लवचिकता आणि सरकारी हस्तक्षेप कमी करण्यामुळे उद्योग क्षेत्र अधिक स्पर्धात्मक बनले.

बातमी आणि संवाद क्षेत्रातील विकास:
१९९१ च्या सुधारणा भारताच्या संचार क्षेत्रात आणि माहिती तंत्रज्ञान क्षेत्रात मोठ्या प्रमाणावर प्रगती घडवून आणल्या. भारताने IT क्षेत्रातील सुपरपॉवर म्हणून आपली ओळख निर्माण केली.

सामाजिक बदल:
सुधारणा धोरणामुळे भारताच्या सामाजिक-आर्थिक संरचनेत बदल घडला. त्यात शहरीकरण, नौकरी संधी, आणि उत्पादन क्षमता वाढवणे यांचा समावेश होता.

उदाहरण:

आर्थिक खुलापन (Economic Liberalization):
१९९१ मध्ये भारताने आर्थिक उदारीकरणाची सुरूवात केली. यामध्ये आयात निर्बंध हटवणे, निर्यात प्रोत्साहन देणे, आणि विदेशी मालाला बाजारात प्रवेश मिळवून देणे यांचा समावेश होता. यामुळे भारताच्या अर्थव्यवस्थेत लवचिकता आणि आंतरराष्ट्रीय स्पर्धा वाढली.

आयटी क्षेत्रातील क्रांती:
१९९१ च्या सुधारणा नंतर भारतातील आयटी (सूचना तंत्रज्ञान) क्षेत्रामध्ये क्रांतिकारी वाढ झाली. भारताच्या आयटी कंपन्यांनी जागतिक बाजारपेठांमध्ये आपली सप्लाय चेन आणि आऊटसोर्सिंग सेवा वाढवली. उदाहरणार्थ, इन्फोसिस, टीसीएस, आणि विप्रो यासारख्या कंपन्या जागतिक स्तरावर प्रसिद्ध झाल्या.

निष्कर्ष:

२८ नोव्हेंबर १९९१ रोजी स्वीकारले गेलेले आर्थिक धोरण भारताच्या विकासाचा टर्निंग पॉईंट ठरला. या धोरणामुळे भारताची अर्थव्यवस्था जागतिक स्तरावर खुली झाली आणि विकसनशील देशांमध्ये भारताची ओळख अधिक स्पष्ट झाली. आर्थिक सुधारणा पॅकेजामुळे भारताच्या उद्योग, व्यापार, आणि आर्थिक क्षेत्रांमध्ये क्रांतिकारी बदल घडले.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-28.11.2024-गुरुवार.
===========================================