२८ नोव्हेंबर - रेड प्लॅनेट डे (Red Planet Day)-

[Atul Kaviraje]

Red Planet Day - Honors the day the first successful Mars landing occurred in 1971 with the Mariner 9 spacecraft.

२८ नोव्हेंबर - रेड प्लॅनेट डे (Red Planet Day)-

परिचय:

२८ नोव्हेंबर हा दिवस "रेड प्लॅनेट डे" म्हणून साजरा केला जातो. हा दिवस मंगळ ग्रह (Mars) वर पहिली यशस्वी लँडिंग घडली, त्या ऐतिहासिक घटनेच्या स्मरणार्थ पाळला जातो. मॅरिनर ९ (Mariner 9) स्पेसक्राफ्टच्या १९७१ मध्ये मंगळ ग्रहावर झालेल्या यशस्वी लँडिंगची या दिवशी आठवण घेतली जाते. मंगळ ग्रह, जो "रेड प्लॅनेट" म्हणून ओळखला जातो, त्याचा लाल रंग त्याच्या पृष्ठभागावर असलेल्या ऑक्साइड (oxidized iron) मातीमुळे आहे. यामुळे तो पृथ्वीवरून पाहताना लाल रंगाचा दिसतो.

मंगळ ग्रहाची लँडिंग आणि मॅरिनर ९:

१९७१ मध्ये मॅरिनर ९ स्पेसक्राफ्टने मंगळ ग्रहावर यशस्वीपणे लँडिंग केली आणि मंगळ ग्रहाची पहिली संपूर्ण नकाशा पृथ्वीवर पाठवला. हे एक महत्त्वाचे वैज्ञानिक कार्य होते कारण त्यामुळे मंगळ ग्रहाच्या पृष्ठभागावर असलेल्या विविध वैशिष्ट्यांचा आणि गहिर्यांचा अभ्यास करण्याची संधी मिळाली. नासा ने या मोहिमेसाठी मॅरिनर ९ हा स्पेसक्राफ्ट लाँच केला होता.

मॅरिनर ९ चे उद्दिष्टे आणि कार्य:

मॅरिनर ९ चा मुख्य उद्दिष्ट मंगळ ग्रहाच्या पृष्ठभागाचा आणि वायुमंडळाचा सखोल अभ्यास करणे आणि ग्रहावर होणाऱ्या हवामानाच्या बदलांचा आणि मंगळावरील भौगोलिक संरचनांचा तपास करणे होते. मॅरिनर ९ ने ७२७ चित्रे, ७५ ग्राफ्स, आणि मंगळावर असलेल्या ध्वनांच्या तुलनेत महत्त्वपूर्ण डेटा संकलित केला.

मंगळ ग्रहाचा नकाशा: मॅरिनर ९ ने मंगळ ग्रहाचे पहिले उच्च-गुणवत्तेचे चित्र पृथ्वीवर पाठवले. या चित्रांमध्ये मंगळावरील विविध भौगोलिक वैशिष्ट्ये, जसे की पर्वत, खाच, ज्वालामुखी आणि ध्रुवीय बर्फाचे क्षेत्र, स्पष्टपणे दिसत होती.

वायुमंडळाचा अभ्यास: मंगळाच्या वायुमंडळाची रचना, त्याचे दाब, तापमान, आणि वाऱ्यांची दिशा यावर सुद्धा या मिशनमुळे महत्वाचे निष्कर्ष मिळाले.

मंगळावरील तप्तपणाचा अभ्यास: मंगळ ग्रहाच्या पृष्ठभागावर असलेल्या तापमानाचा आणि वातावरणाचा सखोल अभ्यास करण्यात आला, ज्यामुळे भविष्यात मंगळावर जीवनाचा शोध घेणाऱ्या मोहिमेसाठी पायाभूत माहिती मिळाली.

महत्व:

१. मंगळ ग्रहाच्या शोधाच्या दृष्टीने महत्त्व:
मॅरिनर ९ च्या या यशस्वी लँडिंगमुळे मंगळ ग्रहावर स्थायिक होण्यासाठी लागणारी माहिती आणि डेटा मिळवणे शक्य झाले. हे सुद्धा पुढे जाऊन मंगळ ग्रहावर मानवाच्या वस्तीची शक्यता आणि त्याच्या वायुमंडळाचे गूढ सोडवण्यासाठी एक महत्त्वाचा टप्पा ठरला.

२. स्पेस एक्सप्लोरेशनमध्ये योगदान:
मॅरिनर ९ मिशनने मंगळ ग्रहावर शोध घेणाऱ्या भविष्यातील अनेक मिशनांसाठी मार्गदर्शन केले. मार्स रोव्हर्स, वायकींग मिशन, आणि सध्याचे मंगळीय संशोधन मिशन्स त्यावर आधारित आहेत. या मिशनमुळे अंतराळ संशोधनाच्या क्षेत्रात प्रगती झाली आणि पृथ्वीवरून दूर असलेल्या ग्रहांची सखोल माहिती मिळवण्यासाठी संशोधनाच्या नव्या शक्यता उघडल्या गेल्या.

३. वैज्ञानिक दृष्टिकोनातून:
मंगळ ग्रहावर जीवन असण्याची शक्यता, त्याच्या वायुमंडळाचे रूपांतर, आणि मंगळाच्या पर्यावरणाचा अभ्यास यासारख्या महत्त्वाच्या संशोधन कार्यांसाठी या मिशनचा मोठा उपयोग झाला आहे. त्याचबरोबर, अंतराळ विज्ञानाच्या सर्व क्षेत्रांमध्ये मंगळ ग्रहाच्या यशस्वी अभ्यासामुळे एक नवीन विश्वास निर्माण झाला.

रेड प्लॅनेट डे:

रेड प्लॅनेट डे हा दिवस मंगळ ग्रहाच्या अन्वेषणात झालेल्या या यशस्वी पायरीला साजरा करण्यासाठी पाळला जातो. मंगळ ग्रहावर होणाऱ्या भविष्यातील मोहिमा आणि मंगळावर जीवन शोधण्याचे प्रयत्न हे भविष्यातील महत्त्वाचे लक्ष आहेत. या दिवसाचे आयोजन लोकांना मंगळ ग्रहाचे आणि तंत्रज्ञानाच्या उगमाच्या क्षेत्रातील महत्त्वाचे योगदान आठवून देण्यास मदत करते.

उदाहरण:
ज्याप्रमाणे पृथ्वीवर अनेक अंतराळ मोहिमांच्या माध्यमातून लांब अंतरावर शोध घेतले जातात, त्याचप्रमाणे मंगळावर होणाऱ्या आगामी मिशन्स देखील महत्त्वपूर्ण ठरतात. उदाहरणार्थ, मंगळ २०२० रोव्हर आणि इनसाइट लँडर यांच्या माध्यमातून मंगळ ग्रहावर होणारे प्रगतीशील संशोधन आता चालू आहे. आगामी मंगळ ग्रहावर मानव जातीची वस्ती होण्यासाठी योजनांचा विचार केला जात आहे.

निष्कर्ष:

२८ नोव्हेंबर - रेड प्लॅनेट डे हा दिवस मंगळ ग्रहाच्या संशोधनाच्या ऐतिहासिक क्षणाची आठवण आणि त्यात झालेल्या योगदानाची साजरी करणारा दिवस आहे. मॅरिनर ९च्या यशस्वी लँडिंगने मंगळ ग्रहाच्या महत्त्वाकांक्षी मोहिमेला सुरुवात दिली आणि पृथ्वीवरून मंगळ ग्रहाचे सखोल ज्ञान प्राप्त करणे शक्य झाले. यामुळे मंगळ ग्रहावर जीवन शोधण्याचे आणि त्याच्या वायुमंडळातील रहस्ये उलगडण्याचे प्रयत्न थांबलेले नाहीत.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-28.11.2024-गुरुवार.
===========================================