दिन-विशेष-लेख-28 नोव्हेंबर, 1912: इरिट्रिया देशाने स्वतःला स्वतंत्र घोषित केले-

[Atul Kaviraje]

१९१२: ला इरीटानिया या देशाने स्वतःला स्वतंत्र घोषित केले.

28 नोव्हेंबर, 1912: इरिट्रिया देशाने स्वतःला स्वतंत्र घोषित केले-

परिचय: २८ नोव्हेंबर १९१२ रोजी, इरिट्रिया या अफ्रिकेतील देशाने इटलीच्या वर्चस्वापासून स्वतंत्रतेची घोषणा केली. इरिट्रिया हा उत्तर-पूर्व आफ्रिकेतील एक देश आहे, ज्याच्या पश्चिमेला सूदान, दक्षिणेला एथिओपिया आणि पूर्वेला रेड सी आहे. इरिट्रिया ने इतिहासात अनेक परकीय आक्रमण आणि संघर्ष पाहिले आहेत, त्यामध्ये इटालियन वर्चस्व, इथियोपियाशी लढाया, आणि नंतर स्वतंत्रतेसाठी संघर्ष यांचा समावेश होतो.

इतिहासिक पार्श्वभूमी:

१. इरिट्रिया आणि इटलीचे साम्राज्य:

इटलीने इरिट्रिया १८९० मध्ये आपले औपनिवेशिक प्रदेश बनवले. इटलीच्या वर्चस्वाखाली इरिट्रिया द्रुतपणे एक औद्योगिक आणि व्यापारी केंद्र बनला.
इटलीने इरिट्रियाच्या बंदरांचा उपयोग समुद्री व्यापारासाठी आणि लष्करी तळ म्हणून केला. या कालखंडात इटलीने इरिट्रियामध्ये आपला शासन थोपवला.

२. इरिट्रिया आणि इथियोपियाशी संघर्ष:

१९३० च्या दशकात इटलीने इथियोपियाला आक्रमण केले आणि १९३६ मध्ये इथियोपिया एक इटालियन साम्राज्याचा भाग झाला. इरिट्रिया इटलीच्या साम्राज्याचा एक महत्त्वाचा घटक बनला.
दुसऱ्या महायुद्धाच्या काळात, इटलीच्या पराभवामुळे इटलीच्या औपनिवेशिक प्रदेशांचा पुनर्विभाग झाला आणि इरिट्रिया १९४७ मध्ये औपचारिकपणे इथियोपियाच्या वर्चस्वाखाली ठेवला गेला.

३. इरिट्रिया स्वतंत्रतेसाठी संघर्ष:

१९५० च्या दशकात इथियोपिया आणि इरिट्रिया यांच्यातील तणाव वाढला. इथियोपियाने १९५२ मध्ये इरिट्रियाला पूर्णपणे विलीनीकरण केले आणि इरिट्रिया एक प्रांत बनला.
इरिट्रिया आणि इथियोपियाच्या लोकांमध्ये सामाजिक, सांस्कृतिक आणि राजकीय मतभेद वाढले, ज्यामुळे इरिट्रियाने स्वातंत्र्यासाठी लढा सुरू केला. इरिट्रियाच्या स्वतंत्रतेसाठी संघर्ष ३० वर्षांपेक्षा जास्त काळ चालला.

४. इरिट्रिया स्वतंत्रतेच्या दिशेने:

इरिट्रिया स्वतंत्रतेसाठी संघर्ष करणाऱ्या इरिट्रिया लिबरेशन फ्रंट (ELF) आणि नंतर इरिट्रिया पीपल्स लिबरेशन फ्रंट (EPLF) या संघटनांनी इथियोपियाच्या सरकारविरोधी सशस्त्र चळवळी राबविल्या.
१९९१ मध्ये इरिट्रिया पीपल्स लिबरेशन फ्रंट (EPLF) ने इथियोपियाचे सरकार पराभूत केले आणि इरिट्रिया स्वतंत्र झाला.

महत्त्वाचे घटक:

१. इरिट्रिया आणि इटलीचा इतिहास:

१९१२ मध्ये इटलीच्या वर्चस्वाखाली असलेल्या इरिट्रियाने स्वतःला स्वतंत्र घोषित करण्याचा पहिला महत्वाचा पाऊल उचलला.
ही घटना इरिट्रियाच्या भविष्यासाठी एक महत्वाची वळण ठरली. तथापि, इरिट्रियाचे पूर्ण स्वतंत्र होण्यासाठी अनेक वर्षे संघर्ष चालू ठेवला.

२. इरिट्रिया आणि इथियोपिया यांच्यातील संघर्ष:

इरिट्रिया आणि इथियोपियाच्या राजकीय आणि सांस्कृतिक मतभेदांमुळे इथियोपिया कडून इरिट्रिया वेगळे होण्याचा संघर्ष सुरू झाला.
इथियोपियाने १९६० च्या दशकात इरिट्रियाला लष्करी दबाव वाढवला, आणि इरिट्रिया स्वतंत्रतेसाठी सशस्त्र संघर्ष करत राहिला.

३. स्वतंत्रतेसाठी लढा:

२८ नोव्हेंबर १९१२ रोजी इरिट्रियाने इटलीच्या साम्राज्याचे ताबा सोडल्यावर स्वतंत्रतेची घोषणा केली. हा संघर्ष इरिट्रिया लिबरेशन फ्रंट (ELF) ने सुरू केला, आणि लांब व त्रासदायक संघर्षानंतर इरिट्रिया स्वतंत्र होण्यासाठी लढा सुरू ठेवला.
या संघर्षामुळे इथियोपिया आणि इरिट्रिया यांच्यातील राजकीय असंतोष आणि शत्रुत्व वाढले.

उदाहरण:

१९९१ मध्ये इरिट्रिया स्वतंत्र झाला:
इथियोपियाशी युद्ध आणि संघर्षाच्या दरम्यान १९९१ मध्ये इरिट्रिया स्वतंत्र झाला. इथियोपियाच्या सरकारचा पराभव झाला आणि इरिट्रिया स्वतंत्र राष्ट्र म्हणून स्वीकारले गेले.

निष्कर्ष: २८ नोव्हेंबर १९१२ हा दिवस इरिट्रिया इतिहासात एक महत्त्वाचा टप्पा आहे. त्यावेळी इरिट्रिया स्वतंत्रतेसाठी लढा सुरू करत असतानाही, त्यांनी १९९१ मध्ये पूर्ण स्वतंत्रता मिळवली. त्याद्वारे इरिट्रिया आज एक स्वतंत्र राष्ट्र म्हणून अस्तित्वात आहे, ज्याने अफ्रिकन इतिहासात एक महत्त्वाचे स्थान मिळवले आहे.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-28.11.2024-गुरुवार.
===========================================