दिन-विशेष-लेख-28 नोव्हेंबर, 1956: चीनचे प्रधानमंत्री चाऊ एन-लाय भारताच्या

[Atul Kaviraje]

१९५६: मध्ये याच दिवशी चीनचे प्रधानमंत्री चाऊ एन-ली भारताच्या दौर्यावर आले होते.

28 नोव्हेंबर, 1956: चीनचे प्रधानमंत्री चाऊ एन-लाय भारताच्या दौर्यावर आले-

परिचय: 28 नोव्हेंबर 1956 रोजी, चीनचे प्रधानमंत्री चाऊ एन-लाय भारताच्या दौऱ्यावर आले. हा ऐतिहासिक दौरा दोन्ही देशांच्या संबंधांमध्ये एक महत्त्वाचा टप्पा ठरला. चाऊ एन-लाय हे चीनच्या कम्युनिस्ट पक्षाचे प्रमुख नेते होते, आणि भारत-चीन संबंधांमध्ये हा दौरा वैयक्तिक तसेच राजकीय दृष्टिकोनातून खूप महत्त्वाचा होता.

चाऊ एन-लाय यांचा भारत दौरा:

प्रारंभिक संवाद:
1956 मध्ये चाऊ एन-लाय भारत दौऱ्यावर आले आणि भारतीय नेत्यांशी त्यांची चर्चा सुरू झाली. या दौर्याद्वारे भारत आणि चीन यांच्यातील दुसऱ्या चिनी कूटनीतीच्या चर्चेचा आरंभ झाला. हे दोन्ही देश आशियाई महासंघाची उभारणी करण्याच्या दृष्टीने एकमेकांशी संवाद साधत होते.

भारत-चीन संबंध:
त्या काळात भारत आणि चीन यांच्यात सांस्कृतिक आणि ऐतिहासिक नाते होते. विशेषतः, भारताने चीनच्या कम्युनिस्ट सरकारला मान्यता दिली होती, आणि दोन्ही देशांच्या नेता आशियाई एकता आणि जागतिक शांततेसाठी एकत्र काम करण्याच्या दृष्टीने सहमत होते. चाऊ एन-लाय यांच्या भारत दौऱ्याने भारत-चीन संबंधांमध्ये एक नवीन लहरीचा सुरुवात केली.

चीन-भारत सीमा विवाद:
1956 मध्ये, भारत आणि चीन यांच्यात सीमा विवाद काही प्रमाणात उपस्थित होता, परंतु चाऊ एन-लाय यांचा दौरा हा त्या तणाव कमी करण्यासाठी एक महत्त्वाचा प्रयत्न होता. पाँच पंचशील करार (Five Principles of Peaceful Coexistence) हा एक मुख्य मुद्दा होता, ज्यावर भारत आणि चीन यांच्यात सहमती होती. हा करार आधुनिक कूटनीतीच्या दृष्टीने एक ऐतिहासिक पाऊल ठरला.

चाऊ एन-लाय यांचा भारत दौऱ्याचा महत्त्व:

पाँच पंचशील कराराचा पुन्हा पुनरुच्चार:
भारत आणि चीन यांनी पाँच पंचशील करार (पाच शांततेचे तत्त्व) स्वीकारले होते, ज्यामध्ये दोन देशांमधील सीमा विवाद, सहिष्णुता, शांतता आणि आपसी सन्मान यावर चर्चा केली होती. या दौऱ्याद्वारे या करारावर आणखी पुष्टीकरण दिले गेले.

आशियाई एकतेचा प्रचार:
चाऊ एन-लाय यांचा भारत दौरा दोन्ही देशांमधील आशियाई एकतेला महत्व देणारा ठरला. त्यांनी भारत आणि चीन यांच्या सहकार्याने आशियातील एकात्मता आणि शांतता प्रस्थापित करण्याचे उद्दिष्ट ठरवले.

भारत-चीन कूटनीती:
या दौऱ्यात कूटनीतिक स्तरावर संवाद सुरू झाला. भारत आणि चीन यांचे नेते एकमेकांशी थेट संवाद साधण्याचे आणि परस्पर सहकार्याचे वातावरण निर्माण करण्याचे उद्दिष्ट ठेवले.

सांस्कृतिक आदान-प्रदान:
चाऊ एन-लाय यांच्या दौऱ्याद्वारे सांस्कृतिक आदान-प्रदान आणि वैचारिक सामंजस्य याला प्रोत्साहन मिळाले. यामुळे दोन संस्कृतींमध्ये संवाद आणि समज निर्माण झाला.

निष्कर्ष:

चाऊ एन-लाय यांच्या भारत दौऱ्याने भारत आणि चीन यांच्यातील कूटनीतिक संवाद मजबूत केला आणि दोन देशांमध्ये मैत्रीपूर्ण संबंध स्थापन करण्यास मदत केली. याचे परिणाम पुढे जाऊन भारत-चीन संबंधांच्या अधिकाधिक समृद्ध भविष्यासाठी एक आधार ठरले, जरी पुढे जाऊन 1962 मध्ये भारत-चीन युद्ध झाला. 1956 मध्ये चाऊ एन-लाय यांच्या दौऱ्याने भारत आणि चीन यांच्यातील संबंधांना एक सकारात्मक दिशा दिली, ज्याचे महत्त्व आजही ऐतिहासिकदृष्ट्या महत्त्वपूर्ण ठरते.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-28.11.2024-गुरुवार.
===========================================