दिन-विशेष-लेख-28 नोव्हेंबर, 1960: मोनाको प्रजासत्ताकाने संविधान स्वीकारले-

[Atul Kaviraje]

१९६०: ला मोनिकन रिपब्लीक या देशाने संविधान स्विकारले होते.

28 नोव्हेंबर, 1960: मोनाको प्रजासत्ताकाने संविधान स्वीकारले-

परिचय: 28 नोव्हेंबर 1960 रोजी, मोनाको प्रजासत्ताक (Monaco) या छोट्या, पण अत्यंत महत्त्वपूर्ण यूरोपीय देशाने आपले पहिले संविधान स्वीकारले. मोनाको हा एक स्वतंत्र राज्य आहे आणि फ्रान्सच्या दक्षिण किनाऱ्यावर स्थित आहे. हा देश जगातील सर्वात लहान राज्यांपैकी एक आहे, ज्याची मुख्यत: राजकीय, आर्थिक आणि सांस्कृतिक ओळख मोठ्या प्रमाणावर त्याच्या शाही कुटुंबावर आणि वाढीव पर्यटनावर आधारित आहे.

मोनाकोचे संविधान:

संविधान स्वीकारण्याची आवश्यकता:
१९५० च्या दशकात मोनाकोत राजकीय स्थितीमध्ये मोठे बदल घडले होते, ज्यामुळे संविधानाचा विचार सुरु झाला. मोनाकोत एक संविधानिक राजव्यवस्था प्रस्थापित करण्याची आवश्यकता होती, जेणेकरून राज्याच्या सत्तेच्या वापराला नियमीत आणि अधिक पारदर्शक बनवता येईल. याआधी मोनाकोत अधिकृतपणे मोनॅक्युलर राजवंश (Grimaldi Dynasty) च्या वर्चस्वाने सत्ताकारण केले होते.

संविधानातील महत्वाचे बदल:
१९६० मध्ये मंजूर केलेले संविधान म्हणजे शाही सरकार आणि लोकशाही व्यवस्था यांचे मिश्रण होते. या संविधानामुळे मोनाकोला एक संविधानिक राजवटीचे रूप प्राप्त झाले, ज्यात शाही कुटुंबाला विशेष अधिकार होते तरीही, लोकप्रतिनिधी आणि सार्वजनिक संस्थांना देखील महत्त्व दिले गेले.

संविधानातील प्रमुख प्रावधान:

राजा: मोनाकोचे प्रमुख राजा (प्रिंस) होते, ज्यांना संवैधानिक शक्ती असल्या तरीही, त्यांना राष्ट्रीय असेंब्ली आणि जनतेच्या मतांचा आदर करावा लागे.
मोनॅकोचा राष्ट्रीय असेंब्ली: लोकशाही तत्वावर आधारित राष्ट्रीय असेंब्ली स्थापली गेली, जी कायदे आणि निर्णय घेण्याची कार्यवाही करणारी होती.
सार्वजनिक मतदान: संविधानानुसार, काही महत्त्वपूर्ण निर्णय लोकमत घेऊन स्वीकारले जाणार होते, ज्यामुळे मोनाकोच्या जनतेला राज्याच्या भवितव्यावर थोडा नियंत्रण मिळालं.

मोनाकोच्या लोकशाहीकडे पाऊल:
1960 मध्ये मंजूर केलेले संविधान मोनाकोतील लोकशाहीला एक महत्त्वपूर्ण टप्पा म्हणून पाहिले जाते. याआधी, मोनाकोत सर्व निर्णय राजवंशाच्या अधिकारांनुसार घेतले जात होते, परंतु संविधान स्वीकारल्यानंतर त्याला एक संविधानिक रूप दिले गेले. यामुळे मोनाकोला एक प्रजासत्ताक शासन मिळाले, जिथे लोकांचे प्रतिनिधी सरकार चालवण्यासाठी कार्यरत होते.

मोनाकोचे स्थान आणि महत्त्व:
मोनाको एक अत्यंत धनी देश आहे आणि त्याचे स्थान कॅटालोनिया समुद्रकाठी (Mediterranean Sea) असल्यामुळे, त्याचे आर्थिक महत्त्व खूप मोठे आहे. मोनाकोत वास करणाऱ्या उच्च वर्गाच्या नागरिकांची संख्या अत्यधिक आहे, आणि हे शहर अत्यंत समृद्ध पर्यटन, क्रीडा इव्हेंट्स (विशेषतः फॉर्म्युला 1 रेस) आणि उच्च दर्जाच्या व्यवसायांसाठी प्रसिद्ध आहे.

मोनाकोचे संविधानाचे ऐतिहासिक महत्त्व:

लोकशाहीची स्थापना:
1960 मध्ये संविधान स्वीकारल्यामुळे मोनाकोला एक संविधानिक शासन व्यवस्था मिळाली, ज्यामध्ये लोकप्रतिनिधींच्या निवडीला महत्व दिले गेले. ही एक महत्त्वाची पायरी होती कारण ती लोकशाही प्रशासनासाठी रास्त मार्ग दाखवते.

राज्यशाही आणि लोकशाहीचे मिश्रण:
मोनाकोचे संविधान एक संविधानिक राजशाही स्थापण्यात मदत करते, ज्यामध्ये शाही कुटुंबाच्या शक्तीला निश्चित मर्यादा दिल्या गेल्या, पण त्याचवेळी राजा यांना देखील काही महत्त्वाचे निर्णय घेण्याचा अधिकार राहिला.

मोनाकोच्या समृद्धीला चालना:
संविधानाच्या स्वीकारामुळे मोनाकोच्या राजकीय स्थैर्य आणि आर्थिक स्थितीला चालना मिळाली. देशाने आंतरराष्ट्रीय स्तरावर स्वतःचे स्थान स्थापित केले आणि त्याच्या सट्टा, कर व पर्यटन उद्योगाच्या माध्यमातून समृद्धीला चालना दिली.

निष्कर्ष:

28 नोव्हेंबर 1960 रोजी मोनाकोने जे संविधान स्वीकारले, त्याने या देशाच्या राजकीय इतिहासात एक महत्त्वाचा टप्पा गाठला. त्याच्या शाही कुटुंबाच्या वर्चस्वास एक सीमारेषा आखली आणि लोकशाही तत्त्वावर आधारित एक व्यवस्थापन संरचना निर्माण केली. या घटनांमुळे मोनाको आपल्या प्रजासत्ताक कडे महत्त्वपूर्ण पाऊल टाकत, पुढील काळात राज्याचे राजकीय आणि आर्थिक परिपूर्णतेला आधार देणारा बनला.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-28.11.2024-गुरुवार.
===========================================