दिन-विशेष-लेख-29 नोव्हेंबर, १९६३: अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष लिंडन बी. जॉन्सन

[Atul Kaviraje]

१९६३: अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष लिंडन बी. जॉन्सन यांनी जॉन एफ. केनेडी यांच्या हत्येची चौकशी करण्यासाठी 'वॉरन समिती' नेमली.

29 नोव्हेंबर, १९६३: अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष लिंडन बी. जॉन्सन यांनी जॉन एफ. केनेडी यांच्या हत्येची चौकशी करण्यासाठी 'वॉरन समिती' नेमली-

पार्श्वभूमी:

१९६३ मध्ये अमेरिकेच्या राष्ट्राध्यक्ष जॉन एफ. केनेडी यांची हत्या एक ऐतिहासिक आणि धक्कादायक घटना ठरली. २२ नोव्हेंबर १९६३ रोजी, डॅलस, टेक्सासमध्ये असलेल्या डॅलस परेड दरम्यान केनेडी यांना गोळ्या घालण्यात आल्या. या हत्येने अमेरिकेतील राजकीय, सामाजिक आणि आर्थिक परिस्थितीवर गडद सावली घातली. जॉन एफ. केनेडी यांची हत्या अमेरिकेतील एक मोठा शोकसंवेदना असलेला क्षण होती, आणि त्याच्या तपासासाठी अनेक प्रश्न उपस्थित झाले.

हत्येची चौकशी: केनेडी यांच्या हत्येची चौकशी महत्त्वाची होती, कारण त्याबद्दल असंख्य अफवा आणि गोंधळ होते. प्रारंभिक तपासातच ऑसवाल्ड या व्यक्तीवर शंकेचे बोट ठेवले गेले, परंतु त्याच्या पाशविक कारणांचा आणि त्याच्या इतर संभाव्य सहकार्यांचा तपास करणे आवश्यक होते. यासाठी, अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष लिंडन बी. जॉन्सन यांनी वॉरन समिती (Warren Commission) स्थापन केली.

वॉरन समितीची स्थापना:

लिंडन बी. जॉन्सन यांनी १९६३ च्या २९ नोव्हेंबरला वॉरन समिती स्थापनेची घोषणा केली. या समितीचे नेतृत्व अमेरिकेचे मुख्य न्यायाधीश, अर्ल वॉरन यांच्याकडे होते, म्हणूनच या समितीला "वॉरन कमिशन" असे संबोधले गेले. समितीला केनेडी यांच्या हत्येच्या तपासणीची जबाबदारी देण्यात आली होती, ज्यामध्ये त्यांनी हत्येच्या पार्श्वभूमी, आरोपी लि. हार्वे ऑसवाल्डच्या भूमिका, इतर संभाव्य सहयोगी आणि हत्येच्या इतर बाबींची चौकशी करणे आवश्यक होते.

वॉरन समितीच्या कार्याचे प्रमुख उद्दीष्टे:

१. केनेडी यांच्या हत्येच्या तपासासाठी एक स्वतंत्र आणि व्यापक चौकशी करणे. २. गोळीबाराच्या जागेवर आणि वेळेत काय घडले हे स्पष्ट करणे. ३. लि. हार्वे ऑसवाल्ड याचा यामध्ये कोणता सहभाग होता आणि त्याला कसे आणले गेले याची तपासणी करणे. ४. आंतरराष्ट्रीय किंवा राष्ट्रीय कोणतेही साजेसं षड्यंत्र किंवा गट घडवले असतील तर त्याची शहानिशा करणे. ५. काही अशा व्यक्ती किंवा गटांचा हत्येतील सहभाग होता का ते तपासणे.

वॉरन समितीचे निष्कर्ष:

वॉरन समितीने १९६४ मध्ये आपली अंतिम अहवाल प्रकाशित केली, ज्यामध्ये त्यांनी लि. हार्वे ऑसवाल्ड ला केनेडी यांच्या हत्येचा एकटा आरोपी म्हणून दोषी ठरवले. समितीच्या अहवालानुसार, हत्येची योजना एकटीने केली गेली आणि या घटनेमध्ये कोणतेही व्यापक षड्यंत्र किंवा गट सहभागी नव्हते.

वॉरन समितीच्या अहवालानुसार, लि. हार्वे ऑसवाल्ड ने एक पिस्तूल वापरून केनेडी यांना डॅलसच्या देलास शहरात गोळ्या घातल्या. ओसवाल्डला त्याच दिवशी पकडले गेले, परंतु तो न्यायालयात जाण्यापूर्वीच २४ नोव्हेंबर १९६३ रोजी जॅक रूबी नामक एक व्यक्तीने त्याची हत्या केली. यामुळे अनेक संशय वाढले की ओसवाल्डचा खून कसा आणि का केला, त्यामध्ये कोणाचा हस्तक्षेप होता का?

समितीच्या अहवालातील प्रमुख निष्कर्ष:

ओसवाल्ड याने एकटा हल्ला केला: वॉरन समितीने या निष्कर्षावर जोर दिला की ओसवाल्ड एकटा केनेडी यांच्या हत्येस जबाबदार होता. त्याला एकटा गोळीबार करणारा आणि डॅलस शहराच्या सर्वप्रथम सीमेवरून पलायन करणारा म्हणून दोषी ठरवले गेले.

कोणत्याही व्यापक षड्यंत्राचे अस्तित्व नाही: समितीने या निष्कर्षाला स्पष्ट केले की हत्येमध्ये बाहेरून कोणताही षड्यंत्र किंवा गट सहभागी नसल्याचे लक्षात आले. या निर्णयामुळे अनेक लोकांमध्ये असंतोष आणि प्रश्न उपस्थित झाले, विशेषत: त्यात काही संशयास्पद गोष्टी दिसल्या होत्या.

मृत्यूची प्रकिया: समितीने ठरवले की केनेडी यांना तीन गोळ्या लागल्या, ज्यामध्ये एक गोळी गर्दीतील चुकलेल्या शूटिंगमधून आली होती. समितीने यावरही तपास केला की हत्येचे कारण कशाप्रकारे ओसवाल्ड याच्या दृष्टीने प्रेरित झाले.

चौकशीसंदर्भातील विवाद:

वॉरन समितीच्या अहवालावर पुढे अनेक विवाद निर्माण झाले. काही लोकांना शंका होती की हत्येमध्ये दुसरे कोणीतरी समाविष्ट होण्याची शक्यता आहे. यात काही षड्यंत्र सिद्धांत देखील समाविष्ट होते ज्यात आरोप केले गेले की अमेरिकेतील गुप्तचर संस्था, सीआयए किंवा ह्यूस्टनमधील काही संघटनांचा सहभाग होऊ शकतो. विविध तज्ज्ञांनी आणि राजकारण्यांनी वॉरन समितीच्या निष्कर्षांचा विरोध केला.

वॉरन समितीला विरोध:

षड्यंत्र सिद्धांत: काही इतिहासकार आणि संशोधकांच्या मते, वॉरन समितीने मोठ्या प्रमाणात विषयी तपासणी केली नाही आणि त्याच्या निष्कर्षांमध्ये मोठे त्रुटी होत्या. अनेक षड्यंत्र सिद्धांत उभे राहिले, जे आजही चर्चेत आहेत.

सुप्रसिद्ध संशोधन: समितीच्या निष्कर्षांचा विरोध करणारे काही प्रमुख संशोधन पुढे आले, ज्यामध्ये अनेक दावे केले गेले की हत्येमध्ये इतर लोकांचा हस्तक्षेप होता. आर्किबल्ड वायट, जॉन इ. कॉनेली आणि जोसेफ ए. फर्ग्युसन यांसारख्या व्यक्तींनी समितीच्या निष्कर्षांविरुद्ध आपले संशोधन मांडले.

निष्कर्ष:

वॉरन समिती ने जॉन एफ. केनेडी यांच्या हत्येची तपासणी केली आणि त्याचे निष्कर्ष दिले की लि. हार्वे ओसवाल्ड याने केनेडी यांची हत्या एकटा केली. तथापि, या अहवालावर संपूर्ण समाजात वाद निर्माण झाला, आणि हत्येच्या संदर्भात विविध षड्यंत्र सिद्धांत उभे राहिले. तथापि, वॉरन समितीचा अहवाल ऐतिहासिक दृष्टीने महत्त्वपूर्ण आहे, कारण त्याने अमेरिकेच्या राजकारणातील एका निर्णायक वळणाची आणि चौकशीतल्या शंकांचा सामना केला.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-29.11.2024-शुक्रवार.
===========================================