दिन-विशेष-लेख-30 नोव्हेंबर 1948: भारताच्या पहिल्या उपराष्ट्रपतींची शपथ-

[Atul Kaviraje]

महत्वाची ऐतिहासिक घटना - ३० नोव्हेंबर १९४८ रोजी, भारताच्या पहिल्या उपराष्ट्रपतींनी शपथ घेतली.

30 नोव्हेंबर 1948: भारताच्या पहिल्या उपराष्ट्रपतींची शपथ-

पार्श्वभूमी: ३० नोव्हेंबर १९४८ रोजी, भारताच्या पहिल्या उपराष्ट्रपती म्हणून डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन यांनी शपथ घेतली. या दिवशी भारताच्या राष्ट्रपती डॉ. राजेंद्र प्रसाद यांनी त्यांना उपराष्ट्रपती म्हणून शपथ दिली. डॉ. राधाकृष्णन हे एक उत्कृष्ट तत्त्वज्ञ, तज्ञ शिक्षक आणि विद्वान होते. त्यांची नियुक्ती भारतीय राजकारण आणि शासकीय व्यवस्थेमध्ये एक महत्त्वपूर्ण टप्पा ठरली.

डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन: डॉ. राधाकृष्णन हे भारतीय समाजातील एक अतिशय मान्यताप्राप्त आणि प्रभावशाली व्यक्तिमत्त्व होते. त्यांनी तत्त्वज्ञान, धार्मिक समज, आणि शिक्षण या क्षेत्रात महत्वाचे योगदान दिले. ते भारतीय संस्कृतीचे रक्षण करणारे एक महान विचारवंत होते. त्यांचा जन्म ५ सप्टेंबर १८८८ रोजी तमिळनाडू राज्यातील तिरुतणी या गावात झाला. भारताच्या उपराष्ट्रपती म्हणून त्यांचा कार्यकाळ १९५२ पासून १९६२ पर्यंत होता.

उपराष्ट्रपती म्हणून डॉ. राधाकृष्णनची भूमिका: डॉ. राधाकृष्णन यांचा उपराष्ट्रपती म्हणून कार्यकाळ भारतीय लोकशाहीच्या सुरुवातीच्या दशकांमध्ये महत्त्वपूर्ण ठरला. उपराष्ट्रपती म्हणून त्यांचा मुख्य कार्य म्हणजे राज्यसभेच्या कार्यवाहीचे आयोजन आणि देखरेख करणे. ते भारतीय संसदीय पद्धतीतील एक आदरनीय व्यक्तिमत्त्व होते. त्यांच्या शालेय आणि शैक्षणिक कार्यामुळे त्यांना भारताच्या शिक्षणतंत्राचा प्रभावी नेता मानले जात होते.

उपराष्ट्रपती म्हणून त्यांचा कार्यकाळ संपल्यानंतर, १९६२ मध्ये राष्ट्रपती पद स्वीकारण्यास त्यांना निमंत्रित करण्यात आले. भारतीय राजकारण आणि समाजात त्यांच्या कर्तृत्वाची गोडी होती. त्यांचा देशाच्या राजकारणात समाज, तत्त्वज्ञान आणि शांतीचे महत्त्व दाखवून दिले.

उपराष्ट्रपती पदाची भूमिका: भारतात उपराष्ट्रपती हे एक महत्त्वपूर्ण संविधानिक पद आहे. उपराष्ट्रपतीचा मुख्य कार्य राज्यसभेचे अध्यक्ष म्हणून कार्य करणे आणि राष्ट्रपतींच्या अनुपस्थितीत त्यांच्या कर्तव्यांची पूर्तता करणे असतो. भारताच्या संविधानात उपराष्ट्रपतीची भूमिका स्पष्टपणे ठरवली आहे, आणि ती लोकशाही प्रक्रियेला सुसंगतपणे चालवण्याची आणि प्रगल्भ करणारी भूमिका आहे.

डॉ. राधाकृष्णन यांच्या कार्याचे महत्त्व: डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन यांनी आपले जीवन शिक्षण आणि तत्त्वज्ञानासाठी समर्पित केले. ते भारतीय शिक्षणक्षेत्रातील एक महान शिक्षक होते. त्यांनी भारतीय तत्त्वज्ञान आणि संस्कृतीचा आंतरराष्ट्रीय स्तरावर प्रचार केला. त्यांच्या कार्यामुळे भारतात शिक्षण क्षेत्रातील सुधारणा आणि सामाजिक समता या मूल्यांचा आदर वाढला.

राधाकृष्णन हे फक्त राजकारणीच नव्हे तर एक द्रष्टा होते. त्यांनी भारतीय संस्कृतीचे रक्षण करत भारताला एक नवीन दिशा दिली. त्यांचे शिक्षण, तत्त्वज्ञान आणि शांतीविषयक विचार भारतीय समाजासाठी मार्गदर्शक ठरले.

निष्कर्ष: ३० नोव्हेंबर १९४८ हा भारताच्या इतिहासातील एक महत्त्वाचा दिवस होता, कारण या दिवशी डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन यांनी उपराष्ट्रपती म्हणून शपथ घेतली आणि भारतीय लोकशाहीच्या संस्थांमध्ये योगदान दिले. त्यांची व्यक्तिमत्त्व, कार्यशक्ती आणि तत्त्वज्ञान यामुळे भारतीय समाजावर दीर्घकालीन प्रभाव पडला. उपराष्ट्रपती पद त्यांनी खूप प्रतिष्ठेने आणि शितलतेने सांभाळले, आणि त्यांच्या जीवनाच्या कार्याने आजही लोकशाही आणि शिक्षण क्षेत्रातील आदर्श स्थापित केले आहेत.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-30.11.2024-शनिवार.
===========================================