दिन-विशेष-लेख-३० नोव्हेंबर, १९३९: सोव्हिएत युनियनने फिनलंडवर आक्रमण केले-

[Atul Kaviraje]

१९३९: सोव्हिएत युनियन ने सीमा विवादामुळे फिनलंड वर आक्रमण केले होते.

३० नोव्हेंबर, १९३९: सोव्हिएत युनियनने फिनलंडवर आक्रमण केले-

३० नोव्हेंबर १९३९ रोजी सोव्हिएत युनियनने फिनलंडवर आक्रमण केले, ज्यामुळे "सर्दी युद्ध" (Winter War) सुरू झाला. हे युद्ध फिनलंडच्या संरक्षणासाठी आणि सोव्हिएत युनियनच्या विस्तारवादाच्या प्रयत्नांमुळे ऐतिहासिक दृष्ट्या महत्त्वाचे ठरले.

आक्रमणाची पार्श्वभूमी:
सोव्हिएत युनियनचा उद्देश: सोव्हिएत युनियनच्या नेत्या जोसेफ स्टालिनच्या नेतृत्वाखाली, सोव्हिएत संघाने फिनलंडवर आक्रमण केले कारण त्यांना त्याच्या दक्षिण-पश्चिम सीमा सुरक्षित करण्याची आवश्यकता वाटत होती. स्टालिनला असा विश्वास होता की फिनलंडचा काही भाग त्याच्या सामरिक हितासाठी घेणे आवश्यक आहे, विशेषत: लॅडोगा लेक आणि फिनलंडच्या सीमा, ज्यामुळे सोव्हिएत युनियनला अॅडमिरल्टीच्या पायऱ्यांपासून उत्तरेकडे ताबा मिळवता येईल.

सीमा वाद: सोव्हिएत युनियनने फिनलंडला सीमारेषा बदलण्याची मागणी केली होती. यामध्ये फिनलंडच्या काही लहान भागांची देणगी सोव्हिएत युनियनला देण्याची कल्पना होती. फिनलंडने ही मागणी नाकारली, ज्यामुळे सोव्हिएत युनियनने आक्रमण सुरू केले.

सर्दी युद्ध (Winter War):
सामना: ३० नोव्हेंबर १९३९ रोजी सोव्हिएत युनियनने फिनलंडवर आक्रमण केले. याचा उद्देश फिनलंडच्या कोरपीला (Karelian Isthmus) आणि लॅडोगा लेक भागातील वर्चस्व मिळवणे होता. सोव्हिएत सैन्याची संख्या फिनलंडच्या सैन्यापेक्षा जास्त होती, आणि यामध्ये प्रमुख म्हणून सुमारे २,५०,००० सैनिक सोव्हिएत युनियनने पाठवले, तर फिनलंडच्या सैन्याची संख्या ३०,००० सैनिकांची होती.

फिनलंडचा प्रतिकार: या भयंकर परिस्थितीत फिनलंडच्या सैन्याने अपूर्व प्रतिकार केला. फिनलंडचे सैनिक अत्यंत कठोर थंड हवामानात लढत होते आणि त्यांनी "मोलोटोव्ह कॉकटेल्स" वापरून सोव्हिएत टॅंक्सचे आणि शस्त्रास्त्रांचे प्रभावीपणे निराकरण केले. फिनलंडने आपली भूमी आणि सीमांचे संरक्षण करण्यासाठी प्रचंड परिश्रम घेतले, जरी सोव्हिएत युनियनचे सैन्य जास्त होते.

युद्धातील प्रमुख घटनाक्रम:
सोव्हिएत युनियनचे प्रारंभिक आक्रमण: सोव्हिएत सैन्याने फिनलंडच्या उत्तरेतील सीमा ओलांडली आणि एकाच वेळी दक्षिण आणि पूर्व सीमा ओलांडण्याचा प्रयत्न केला.
फिनलंडचा लढाईतील प्रतिकार: फिनलंडच्या सैनिकांनी दोन महिन्यांच्या कालावधीत जबरदस्त प्रतिकार केला. त्यांना "हुस्की ब्रिगेड" म्हणून ओळखले जात होते आणि त्यांचे लढाईतील कौशल्य आणि साहस अप्रतिम होते.
आंतरराष्ट्रीय प्रतिक्रिया: सोव्हिएत युनियनच्या आक्रमणामुळे लिगा ऑफ नेशन्स (League of Nations) ने सोव्हिएत युनियनवर निषेध केला आणि त्याला लिगापासून निलंबित केले. तसेच, अनेक राष्ट्रांनी फिनलंडला थोडाफार मदत केली.

युद्धाचे परिणाम:
फिनलंडचा प्रतिकार: फिनलंडने युद्धाची छाती फुंकून व लढाई लढली, पण दोन महिन्यांच्या प्रतिकारानंतर, फिनलंडने "मॉस्को तह" (Moscow Peace Treaty) साइन केले आणि काही प्रदेश सोव्हिएत युनियनला देण्याचे कबूल केले. तथापि, फिनलंडचे स्वातंत्र्य आणि अस्तित्व कायम राहिले.

प्रतिकूल परिणाम: सोव्हिएत युनियनला जास्त सैन्य आणि संसाधने वापरून फिनलंडवर विजय मिळवण्याची आवश्यकता होती, परंतु ते त्याच्या अपेक्षेपेक्षा अधिक महाग आणि वेळ घेणारे सिद्ध झाले.

फिनलंडच्या मानवी हानी: या युद्धात फिनलंडने सुमारे २५,००० सैनिक गमावले आणि ५०,००० नागरिक जखमी झाले. सोव्हिएत युनियनच्या सैन्यानेही मोठ्या प्रमाणात नुकसान सहन केले, अंदाजे १५,००० मृत्यू झाले.

निष्कर्ष:
३० नोव्हेंबर १९३९ रोजी सोव्हिएत युनियनने फिनलंडवर आक्रमण केले आणि युद्ध सुरू झाले. सर्दी युद्ध १९४० मध्ये समाप्त झाला, ज्यात मॉस्को तह ने युद्ध समाप्त करण्यास मदत केली. यामुळे सोव्हिएत युनियनच्या सामरिक उद्दिष्टांची अंमलबजावणी करण्यात यश आले, पण त्यांना फिनलंडच्या कडवट प्रतिकारामुळे अपेक्षेपेक्षा जास्त वेळ आणि साधनांची आवश्यकता होती. हे युद्ध दुसऱ्या महायुद्धाच्या पार्श्वभूमीवर एक महत्त्वपूर्ण ऐतिहासिक घटना मानली जाते.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-30.11.2024-शनिवार.
===========================================