सखाराम महाराज पुण्यतिथी व महापंगत-लोणी, वाशिम

[Atul Kaviraje]

सखाराम महाराज पुण्यतिथी व महापंगत-लोणी, वाशिम-०१.१२.२०२४-रविवार

संत सखाराम महाराज: जीवन आणि कार्य-

संत सखाराम महाराज हे महाराष्ट्रातील एक महान भक्त, तत्त्वज्ञ आणि समाजसुधारक होते. त्यांचा जन्म १९व्या शतकात, वाशीम जिल्ह्यातील लोणी या गावी झाला. संत सखाराम महाराज यांच्या पुण्यतिथीला, त्यांचे भक्त श्रद्धेने स्मरण करत असून, त्या दिवशी लोणी गावात मोठ्या प्रमाणावर महापंगत आणि विविध धार्मिक कार्ये आयोजित केली जातात. त्यांचा जीवनप्रवास व कार्य समाजातील गऱ्हाईक आणि शोषित वर्गासाठी एक प्रेरणा ठरला आहे. त्यांचे कार्य आजही लोकांना एक सकारात्मक दिशा देत आहे.

संत सखाराम महाराज यांचे जीवन
संत सखाराम महाराज हे गरीब कुटुंबात जन्मले होते. लहानपणापासूनच त्यांना सामाजिक अन्याय आणि असमानतेची जाणीव होऊ लागली होती. परंतु त्यांच्यात एक सशक्त भक्तिभाव आणि धार्मिक चेतना होती. त्यांचा भक्तिपंथ हा धार्मिक क्षेत्रात एक नवा वळण घेणारा होता. सखाराम महाराज यांनी संत तत्त्वज्ञान आणि भक्ति मार्गावर आधारित जीवन जगले. त्यांनी जातपातीच्या भेदभावाविरुद्ध आवाज उठवला आणि समाजातील वंचित वर्गासाठी त्यांच्या हक्कांसाठी लढा दिला.

सखाराम महाराज यांच्या जीवनात एक महत्त्वपूर्ण टप्पा म्हणजे त्यांनी 'नदीच्या काठी एकटे बसून ध्यान साधना केली' या घटनांमुळे त्यांच्याशी संबंधित अनेक भक्तिगाथा प्रसिद्ध झाल्या. त्यांनी समाजातील समतेची आणि शांतीची पुकार केली, आणि विविध समुदायांना एकत्र येऊन एकाच विश्वासावर जीवन जगण्याचे महत्त्व सांगितले.

संत सखाराम महाराजांचा भक्तिभाव
संत सखाराम महाराजांच्या भक्तिभावाचे खूप महत्व आहे. त्यांचे जीवन म्हणजे भक्तिपंथाचा आदर्श आहे. त्यांच्या उपदेशात भक्तिरस असावा, ते लक्षात घेत असताना, त्यांनी 'एक देवा, एक धर्म' या तत्त्वावर कार्य केले. त्यांची उपदेशधारा तात्त्विक होती, परंतु त्यातील साधेपण, श्रद्धा आणि भक्तीचे गहिरं पातळ समजून घेतले जाते. सखाराम महाराजांच्या उपदेशानुसार, प्रत्येक व्यक्तीला ईश्वराच्या कक्षेत असावे लागते आणि त्याच्या भल्यासाठी सामूहिक उपास्य असावा लागतो.

त्यांच्या भक्तिमार्गात 'निस्वार्थ सेवा' आणि 'समाज कार्य' यांना महत्त्व दिले जात होते. त्यांचा भक्ति मार्ग हा एकंदर तत्त्वज्ञानावर आधारित असला तरी, त्यात मानवतेला, प्रेमाला, आणि ईश्वरासमोर विनम्रतेला स्थान दिले गेले.

संत सखाराम महाराजांची शिकवण
सखाराम महाराज हे केवळ धार्मिक गुरू नव्हते, तर एक समाज सुधारक देखील होते. त्यांनी जातपातीचा भेद, ऊंच-नीच आणि सामाजिक अन्याय यावर खुला विरोध केला. त्यांच्या शिकवणीनुसार, "सर्वधर्मसमभाव" आणि "सर्वांचा समान हक्क" हे खरे आदर्श होते. त्यांनी आपल्या उपदेशातून लोकांना असमानतेच्या विरोधात आवाज उठवायला प्रवृत्त केलं.

त्यांच्या शिकवणीत एक गोष्ट नेहमी अधोरेखित केली जात होती - "समाजातील प्रत्येक व्यक्तीला समान दर्जा आणि प्रेम दिले पाहिजे." त्यांनी उच्च व नीच, ब्राह्मण व शूद्र यांच्या भेदभावाला विरोध केला. त्यांनी आपल्या भक्तांसमोर एक आदर्श ठेवला, की आपण एकमेकांचे सहकारी असले पाहिजे, आणि इतरांचा सन्मान केला पाहिजे.

महापंगत आणि लोणी: एक सामाजिक कार्य
संत सखाराम महाराजांच्या पुण्यतिथीला आयोजित महापंगत ही एक ऐतिहासिक आणि धार्मिक परंपरा आहे. लोणी, वाशिम या ठिकाणी मोठ्या प्रमाणावर महापंगत आयोजित केली जाते. येथे संपूर्ण समाज एकत्र येतो आणि एकाच ताटात जेवण करते. हे एक धार्मिक आणि सामाजिक एकता दर्शवणारे कार्य आहे. या महापंगतीत, जात पातीचा भेदभाव नष्ट केला जातो आणि सर्व समाज एकत्र येतो.

महापंगत ही संत सखाराम महाराजांच्या "समानतेच्या उपदेशाची" एक सुंदर उदाहरण आहे. यामध्ये, स्थानिक लोक, देवस्थानाचे साधक, आणि इतर समाजातील व्यक्ती एकत्र येऊन श्रद्धापूर्वक जेवण घेतात, ज्यामुळे त्यांच्या उपदेशांचा प्रत्यक्ष अनुभव होतो.

संपूर्ण जीवन कार्य
संत सखाराम महाराजांचे जीवन कार्य धार्मिक आणि समाज सुधारणा यांच्या दृष्टीने अनमोल आहे. त्यांच्या योगदानामुळे, अनेक लोकांना सामाजिक समानतेची महत्त्वाची जाणीव झाली. त्यांनी लोकांना आपापसात भेदभाव न करता एकमेकांशी प्रेमाने वागण्याचे, परस्परांमध्ये सामूहिकता साधण्याचे महत्त्व शिकवले. त्यांचे कार्य आजही आपल्याला एक मार्गदर्शन म्हणून महत्त्वाचे आहे.

उपसंहार
संत सखाराम महाराजांच्या पुण्यतिथीला, लोणी येथे आयोजित महापंगत ही त्यांच्यापासून मिळालेल्या शिकवणीची, आणि त्यांच्या जीवनदर्शनाची प्रतिक आहे. ते आपल्याला प्रेम, एकता, समानता आणि समाजसेवेचा पाठ शिकवतात. त्यांचे कार्य आणि त्यांचा भक्तिभाव आजही लाखो लोकांच्या मनात जीवंत आहे.

संत सखाराम महाराज यांच्या कार्याला वंदन आणि त्यांच्या पुण्यतिथीला विनम्र श्रद्धांजली. 🙏

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-01.12.2024-रविवार.
===========================================