दिन-विशेष-लेख-३० नोव्हेंबर, २०००: एन्डेव्हर अंतराळयानाचे उड्डाण-

[Atul Kaviraje]

२०००: पाच अंतराळवीर आणि महाकाय सौरपंखे घेऊन 'एन्डेव्हर' या अंतराळयानाने फ्लोरिडातील केप कॅनव्हेरॉल येथून आंतरराष्ट्रीय अवकाश स्थानकाच्या दिशेने उड्डाण केले.

३० नोव्हेंबर, २०००: एन्डेव्हर अंतराळयानाचे उड्डाण-

घटना:

३० नोव्हेंबर २००० रोजी, NASA (नेशनल एरोनॉटिक्स अँड स्पेस अॅडमिनिस्ट्रेशन) च्या एन्डेव्हर अंतराळयानाने केप कॅनव्हेरॉल, फ्लोरिडा येथून आंतरराष्ट्रीय अवकाश स्थानक (International Space Station - ISS) कडे उड्डाण केले. या मिशनमध्ये पाच अंतराळवीर होते, आणि त्यांच्यासोबत महाकाय सौरपंखे (solar arrays) अंतराळ स्थानकावर पाठवले गेले होते.

महत्वपूर्ण वैशिष्ट्ये:
एन्डेव्हर मिशन (STS-97):

STS-97 हे एक ऐतिहासिक अंतराळ मिशन होते, जे NASA च्या Space Shuttle Program अंतर्गत पार पडले. एन्डेव्हर हे शटल मिशन होते जे आंतरराष्ट्रीय अवकाश स्थानकाच्या नूतनीकरणासाठी महत्त्वपूर्ण होते.
या मिशनमध्ये, अंतराळवीरांनी ISS वर सौरपंखे (solar arrays) स्थापित केले. हे सौरपंखे अवकाश स्थानकासाठी ऊर्जा निर्माण करण्यासाठी अत्यंत महत्त्वाचे होते.
मिशनची प्रमुख गोष्ट म्हणजे आंतरराष्ट्रीय अवकाश स्थानकावर या सौर पंखांचे यशस्वी इन्स्टॉलेशन, जे ISS च्या ऊर्जा आवश्यकतांसाठी अत्यंत महत्त्वपूर्ण होते.

अंतराळवीर:

या मिशनमध्ये पाच अंतराळवीर होते:
विलियम सॅन्डर्स (कमांडर),
मार्क पोलांस्की (पायलट),
विलियम मैकलिंटन (मिशन स्पेशालिस्ट),
सुसान हॉलैंड (मिशन स्पेशालिस्ट),
रोबर्ट काबाना (मिशन स्पेशालिस्ट).
या अंतराळवीरांना आंतरराष्ट्रीय अवकाश स्थानकाच्या ऊर्जा व्यवस्थापनासाठी महाकाय सौरपंखे स्थापण्याचे काम दिले गेले होते. हे सौरपंखे ISS च्या अंशत: उर्जा आवश्यकता भागवण्यासाठी वापरण्यात आले.

सौरपंखे:

या मिशनमध्ये सौर पंखांचा महत्त्वाचा भाग होता. सौर पंखे अवकाश स्थानकाच्या ऊर्जा गरजा पूर्ण करण्यासाठी आवश्यक होते. या सौर पंखांचा आकार आणि कार्यक्षमता मोठ्या प्रमाणावर वाढवली गेली होती, जेणेकरून अधिक शक्ती निर्माण केली जाऊ शकते.
मिशनमध्ये दोन सौर पंखांच्या पॅनल्सना स्थापित करण्यात आले, ज्यामुळे आंतरराष्ट्रीय अवकाश स्थानकाचे कार्यक्षमता मोठ्या प्रमाणावर सुधारले.

मिशनची उद्दिष्टे:

ISS च्या मुख्य उद्दिष्टांमध्ये ऊर्जा निर्मिती आणि विविध वैज्ञानिक प्रयोगांचे समर्थन करणे हे समाविष्ट होते. सौर पंखे ISS च्या ऊर्जा व्यवस्थापनासाठी महत्त्वपूर्ण होते.
मिशनची मुख्य उद्दिष्टे हे आंतरराष्ट्रीय अवकाश स्थानकावर असलेल्या ऊर्जा पॅनल्सला योग्यप्रकारे स्थापित करणे आणि स्थानकाची कार्यक्षमता सुधारण्याचे होते.

उड्डाणाचा इतिहास:

३० नोव्हेंबर २००० रोजी एन्डेव्हर अंतराळयानाने केप कॅनव्हेरॉल, फ्लोरिडा येथून उड्डाण केले. या उड्डाणाचे एक महत्त्वाचे कारण म्हणजे ISS च्या कार्यप्रणालीला अधिक सक्षम करणे आणि जागतिक अंतराळ संशोधन क्षेत्रासाठी नवे तंत्रज्ञान आणि साधने उपलब्ध करून देणे.
उड्डाणानंतर अंतराळयानाने ISS च्या दिशेने प्रवास सुरू केला. या मिशनने आंतरराष्ट्रीय सहकार्य आणि तंत्रज्ञानाच्या प्रगतीचे उदाहरण ठरले.

महत्त्व:
आंतरराष्ट्रीय अवकाश स्थानकाचा नवा अध्याय:

२००० च्या दशकात आंतरराष्ट्रीय अवकाश स्थानकाच्या विकसित करण्याचे कार्य चालू होते. एन्डेव्हर च्या या मिशनने ISS च्या ऊर्जा व्यवस्थेतील क्षमता वाढवली आणि त्या स्थानकावर अधिक वैज्ञानिक प्रयोग करण्याची संधी उपलब्ध केली.

अंतराळ तंत्रज्ञानातील प्रगती:

हा मिशन एक महत्त्वाचा टप्पा होता जे अंतराळातील तंत्रज्ञानाच्या प्रगतीला एक नवा दिशा देणारा होता. मोठ्या सौरपंखांच्या स्थापनेसाठी तंत्रज्ञान आणि अंतराळवीरांचे कौशल्य यांचे संयोजन हे अत्यंत प्रभावी ठरले.

अंतराळवीरांचे योगदान:

पाच अंतराळवीरांच्या मेहनतीमुळे, आंतरराष्ट्रीय अवकाश स्थानकावर सौर पंखे यशस्वीपणे स्थापित करण्यात आले, जे अंतराळ संशोधनासाठी महत्त्वपूर्ण ठरले.

निष्कर्ष:
३० नोव्हेंबर २००० हा दिवस अंतराळ संशोधनाच्या क्षेत्रात एक महत्त्वाचा टप्पा होता. एन्डेव्हर शटलचे उड्डाण, आंतरराष्ट्रीय अवकाश स्थानकावर सौर पंखांची स्थापना आणि अंतराळवीरांचे परिश्रम हे अंतराळ तंत्रज्ञानातील एक महत्त्वाचे योगदान आहे. हा मिशन अंतराळ संशोधन, आंतरराष्ट्रीय सहकार्य आणि तंत्रज्ञानाच्या प्रगतीचा एक आदर्श उदाहरण आहे.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-30.11.2024-शनिवार.
===========================================