दिन-विशेष-लेख-१ डिसेंबर - जागतिक पर्यावरण दिन (जागतिक महत्त्व) 🌍🍃-

[Atul Kaviraje]

जागतिक पर्यावरण दिन (जागतिक महत्त्व)-

पर्यावरणाच्या संरक्षणासाठी विविध ठिकाणी १ डिसेंबरला ठरवलेली जागतिक जागरूकता कार्यक्रम विविध ठिकाणी होतात. यात पर्यावरणाचे रक्षण करण्यासाठी चांगले निर्णय घेतले जातात. 🌍🍃

१ डिसेंबर - जागतिक पर्यावरण दिन (जागतिक महत्त्व) 🌍🍃-

जागतिक पर्यावरण दिन हा दिवस १ डिसेंबर रोजी साजरा केला जातो, जरी या दिवशी मुख्यतः पर्यावरणाच्या जागरूकतेसाठी विविध कार्यक्रम साजरे केले जातात. हा दिवस पर्यावरण संरक्षणासाठी आणि पृथ्वीवरील निसर्ग संसाधनांच्या शाश्वत वापरावर लक्ष केंद्रित करतो. पर्यावरणाचे रक्षण हा या दिवसाचा मुख्य उद्देश आहे, आणि या दिवशी विविध जागतिक आणि स्थानिक स्तरावर जागरूकता कार्यक्रम, कार्यशाळा, आणि चर्चा आयोजित केल्या जातात.

जागतिक पर्यावरण दिनाचा इतिहास
१ डिसेंबरच्या जागतिक पर्यावरण दिनाची कल्पना १९७२ मध्ये स्टॉकहोम येथे झालेल्या संयुक्त राष्ट्रांच्या मानव पर्यावरण परिषद (United Nations Conference on the Human Environment) मध्ये सुरू झाली. यामध्ये पर्यावरणाच्या रक्षणाची गरज आणि त्याबाबत जागरूकता निर्माण करण्यावर जोर देण्यात आला. यानंतर प्रत्येक वर्षी ५ जून रोजी जागतिक पर्यावरण दिन साजरा केला जातो, तरीही १ डिसेंबरसाठीही पर्यावरण जागरूकतेचे कार्यक्रम विविध ठिकाणी आयोजित केले जातात.

उद्देश
पर्यावरणाच्या समस्यांवर लक्ष केंद्रित करणे: जलवायू बदल, प्रदूषण, जंगलतोड, जलस्रोतांचे शोषण, आणि जैवविविधतेचा हानी यासारख्या समस्यांवर चर्चा करणे.
सतत व शाश्वत विकासाला प्रोत्साहन देणे: वातावरणातील बदल आणि निसर्गास समृद्ध ठेवण्यासाठी योग्य निर्णय घेणारे मार्गदर्शन करणे.
पर्यावरणीय शाश्वततेसाठी उपाययोजना तयार करणे: प्रदूषण कमी करणे, जलस्रोतांचे संरक्षण, हरित ऊर्जा साधने आणि इतर पर्यावरण अनुकूल उपाय.

पर्यावरण संरक्षणाचे उपाय
विविध देशांमध्ये १ डिसेंबर रोजी पर्यावरणाच्या रक्षणासाठी विविध उपाययोजना घेतल्या जातात. त्यामध्ये खालील मुद्दे प्रमुख आहेत:

आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर:

हरित ऊर्जा स्रोतांचा वापर.
सौरऊर्जा, पवनऊर्जा, आणि हायड्रोइलेक्ट्रिक ऊर्जा प्रकल्पांच्या वाढीसाठी प्रोत्साहन.
प्लास्टिक बंदी: प्लास्टिकचा वापर कमी करण्यासाठी विविध उपाय.

जंगलाचे संरक्षण:

जंगलतोड थांबवण्यासाठी जागरूकता.
जंगल पुनर्निर्माण आणि वृक्षारोपणाचे महत्त्व.

जलवायु बदलावर नियंत्रण:

कार्बन उत्सर्जन कमी करण्यासाठी उपाय.
जागतिक तातडीच्या कार्यशाळा आणि शिखर संमेलने.

शाश्वत शेती आणि जलस्रोताचे संरक्षण:

जलसंचयासाठी उपाय.
शाश्वत शेती पद्धतीचा प्रचार.

पर्यावरणीय संकटे आणि जागरूकता
जलवायु बदल: जलवायु बदलामुळे पृथ्वीवरील तापमानात वाढ होण्याचा धोका आहे, आणि त्याचा पर्यावरणावर मोठा परिणाम होत आहे. यामुळे समुद्र पातळी वाढणे, प्रदूषण वाढणे, आणि असामान्य हवामानाचे चक्र तयार होणे यासारखी गंभीर समस्याएँ निर्माण होऊ शकतात.

प्लास्टिक प्रदूषण: प्लास्टिकच्या वापरामुळे माती, जलस्रोत, आणि वायुमंडल प्रदूषित होऊ शकतो. प्लास्टिक कचरा विशेषतः महासागरात जाऊन जिवजंतू आणि वनस्पतींच्या जीवनावर परिणाम करत आहे.

जैवविविधतेचा संकट: पृथ्वीवर असंख्य प्राणी, पक्षी, आणि वनस्पतींच्या जाती नष्ट होण्याच्या मार्गावर आहेत. जैवविविधता कमी होणे म्हणजे निसर्गाची तंत्रदृष्ट्या अनुवांशिक प्रणालीच्या अस्तित्वावर गंभीर परिणाम होतो.

उदाहरण (उदाहरणांसह)
पारिस करार: जागतिक स्तरावर पारिस करार (Paris Agreement) २०१५ मध्ये ठरवण्यात आले होते, ज्यामध्ये जलवायु बदलावर नियंत्रण ठेवण्यासाठी विविध राष्ट्रांनी वचन दिले. हा करार प्रदूषण कमी करण्यासाठी आणि ग्लोबल वॉर्मिंग थांबवण्यासाठी महत्त्वाचा ठरला.

स्वच्छ भारत मिशन: भारत सरकारने स्वच्छ भारत मिशन सुरू केला आहे, ज्याद्वारे पर्यावरणाच्या संरक्षणासोबतच प्लास्टिक प्रदूषण आणि कचरा व्यवस्थापन कमी करण्याच्या उद्देशाने कार्य केले जाते.

पृथ्वी दिन: २२ एप्रिल रोजी पृथ्वी दिन (Earth Day) साजरा केला जातो, जो १ डिसेंबरसारखाच पर्यावरण संरक्षणाच्या जागरूकतेसाठी असतो.

आशयाचे प्रतीक आणि चिन्हे
🌍 - पृथ्वीचे चिन्ह, जे प्रदूषण कमी करणे आणि पृथ्वीच्या संरक्षणाचे प्रतीक आहे.
🍃 - पर्यावरणाची निसर्ग सौंदर्य आणि जीवन याबद्दल जागरूकता दर्शवते.
🌱 - वृक्षारोपण आणि पर्यावरणीय संरक्षणाचा प्रतीक.
♻️ - पुनर्वापर आणि रिसायकलिंग, पर्यावरणाचा संरक्षणासाठी आवश्यक प्रक्रिया.

निष्कर्ष:
१ डिसेंबर जागतिक पर्यावरण दिनाच्या कार्यक्रमामुळे पर्यावरणाशी संबंधित समस्या आणि त्या समस्यांवर उपाययोजनांचे महत्त्व सर्वांपर्यंत पोहोचवले जाते. या दिवसाच्या माध्यमातून जागतिक पर्यावरण संकटावर नियंत्रण ठेवण्यासाठी आणि पर्यावरणाच्या रक्षणासाठी ठोस उपाययोजना करण्यात येतात. यामुळे प्रत्येक नागरिकाने सतत पर्यावरण संरक्षणाची जबाबदारी स्वीकारणे आवश्यक आहे.

📢 आपण सर्वांनी एकत्र येऊन पृथ्वीच्या संरक्षणासाठी प्रयत्न करणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे! 🌍🍃

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-01.12.2024-रविवार.
===========================================