गणेशाचे १०८ नाम-

[Atul Kaviraje]

गणेशाचे १०८ नाम-
(108 Names of Lord Ganesha)

गणेशाचे १०८ नामे आणि त्यांचे अर्थ-

गणेश भगवान हे सर्व प्रथम बुद्धीचे देवते, संकट निवारक आणि समृद्धीचे दाता मानले जातात. हिंदू धर्मात गणेशाची पूजा प्रत्येक शुभ कार्याच्या प्रारंभात केली जाते. गणेशाचे १०८ नामे अत्यंत पवित्र मानली जातात. प्रत्येक नामाचे एक विशिष्ट महत्त्व आणि अर्थ आहे. खाली गणेशाचे १०८ नामे आणि त्यांचे अर्थ दिले आहेत:

गणेश - गणांचा ईश्वर
विघ्नेश्वर - विघ्ने नष्ट करणारा
गजानन - गजमुख असलेला
लंबोदर - मोठा पोट असलेला
वक्रतुंड - वक्र तोंड असलेला
एकदंत - एक दात असलेला
धूम्रवर्ण - धूम्र रंग असलेला
राजमुख - राजांचा मुख
सिद्धिविनायक - सिद्धी देणारा
द्विमूर्ती - दोन रूप असलेला
दक्षिनामूर्ति - दक्षिणे असलेला
सकलकार्यकर्ता - सर्व कार्य करणारा
ध्यानेश्वर - ध्यानाचा देव
श्रीविघ्नराज - विघ्नांचे राजा
विजय - विजय देणारा
विघ्नराज - विघ्नांचा राजा
विनायक - सर्व कार्यांमध्ये साहाय्य करणारा
आनंदकंद - आनंदाचा दाता
धनपति - धनाचा अधिपती
रुपधर - रूपाचा धारक
मूलधर - मूळ धारण करणारा
शंकरकुमार - शंकराचा पुत्र
सुरविघ्न - देवता आणि असुरांच्या विघ्नांचा नाश करणारा
महाकाय - महान शरीर असलेला
वातपुत्र - वाताच्या पुत्र
गणपतिजी - गणेशाची एक सामान्य उपाधी
शरीरधर - शरीरधारण करणारा
दयानिधी - दया करणारा
शांताकार - शांत असलेला
कलाधर - कला धारण करणारा
तंत्रविद - तंत्रज्ञान जाणणारा
शब्दवीर - शब्दांचा वीर
त्रिदेवप्रिय - त्रिदेवांचे प्रिय
विश्वरूप - विश्वाचा रूप असलेला
बुद्धिविनायक - बुद्धी देणारा
विघ्नविनाशक - विघ्नांचा नाश करणारा
सारस्वत - ज्ञान आणि विदयाचे दाता
कांतारक - कांतारा धारण करणारा
प्रमोदक - प्रसन्न करणारा
गणेश्वर - गणांचा स्वामी
सुशासनकर्ता - उत्तम शासक
पार्वतीनाथ - माता पार्वतीचे नाथ
शक्तिवर्धक - शक्ती वाढवणारा
उत्कर्षक - उत्कर्ष घडवणारा
सुरारीश्वर - देवता आणि असुरांचे ईश्वर
स्वर्णकाय - सोनेरी शरीर असलेला
सिद्धपेश्वर - सिद्ध शक्तीचे स्वामी
मंगलमुर्ति - मंगलमय रूप असलेला
विजयी - नेहमी विजय मिळवणारा
गुणात्मा - गुणांची आत्मा असलेला
महाशक्तिमान - महाशक्ती असलेला
द्रव्यधारक - द्रव्य धारण करणारा
विजयात्मा - विजयाचा आत्मा
वेदाचार्य - वेदांचा आचार्य
व्रतधारी - व्रत पालन करणारा
भक्तवत्सल - भक्तांचा प्रेम करणारा
प्रभु - ईश्वर
कृष्णावतार - कृष्ण रूपी अवतार
उद्धारक - उद्धार करणारा
नंदीश्वर - नंदीचा देव
नम: शिवाय - शिवाय शरण
विश्वरूप - विश्वाचे रूप असलेला
वातावरणक - वातावरचा निर्मात्याला
धन्यक - धन्य असलेला
प्रदूषणमुक्त - प्रदूषण विना
धर्मात्मा - धर्माचे पालन करणारा
आदित्यपुत्र - आदित्याचा पुत्र
नायक - नायक असलेला
शिवोक्त - शिवाचा प्रिय
कांतारहित - कांतारहीन
महाप्रतापी - महाप्रतापी असलेला
गोलकधारी - गोल धारण करणारा
वेदसंस्कारक - वेद संस्कार करणारा
नित्यानंद - नित्य आनंद असलेला
नवद्वार - नवा द्वार असलेला
विवेकशास्त्रज्ञ - विवेकाचा शास्त्रज्ञ
धार्मिक - धर्माचा पालन करणारा
शरणागतवत्सल - शरणागतीचे प्रेम करणारा
कर्मयोगी - कर्मयोग शिकवणारा
त्रिपुरारि - त्रिपुरांचा संहार करणारा
गुरुपदप्राप्त - गुरु पद प्राप्त करणारा
सर्वज्ञ - सर्वज्ञानी असलेला
विजयदुंदुभी - विजयाचा घोषणा करणारा
प्रारंभशंकर - प्रारंभ शंकर
सागरमंथन - सागर मंथन करणारा
नागरपति - नागांचा राजा
पारंगत - पारंगत असलेला
साधक - साधक असलेला
नमो गणपतय - गणेशांना नमस्कार करणारा
राजमुकुट - राजमुकुट असलेला
विद्याधर - विदयाधारण करणारा
दृष्टिवर्धक - दृष्टि वाढवणारा
स्मरणशक्तिवर्धक - स्मरणशक्ती वाढवणारा
सभीकृत - समर्पित असलेला
स्वस्तिकधारी - स्वस्तिक धारण करणारा
विपुलशक्ती - विपुल शक्ती असलेला
धर्मपति - धर्माचा स्वामी
गणनायक - गणांचा नायक
वीर - वीर असलेला
व्रती - व्रत करणारा
संपूर्णकाय - पूर्ण शरीर असलेला
कृष्णगणेश - कृष्ण रूप असलेला गणेश
वेदकुमार - वेदांचा पुत्र
वर्धमान - विकास करणारा
आशुतोष - जल्दी प्रसन्न होणारा
सार्थक - सार्थ असलेला
मणिकेश - मणी असलेला
गणेशाय नम: - गणेश भगवान को नमस्कार

निष्कर्ष:-

गणेशाच्या १०८ नामांचा उच्चारण आणि त्यांचा अर्थ न केवळ आध्यात्मिक उन्नतीला प्रोत्साहन देतो, तर भक्तांना आपल्या जीवनातील विविध अडचणींवर मात करण्यासाठी प्रेरणा देतो. गणेशाचे नाम स्मरण आपल्या जीवनात सुख, शांति आणि समृद्धी आणते.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-03.12.2024-मंगळवार.   
===========================================