दिन-विशेष-लेख-जागतिक बालकामगार विरोधी दिवस-

[Atul Kaviraje]

जागतिक बालकामगार विरोधी दिवस-

प्रत्येक वर्षी २ डिसेंबर रोजी जागतिक बालकामगार विरोधी दिवस साजरा केला जातो. या दिवशी बालकामगाराच्या प्रश्नावर जागरूकता निर्माण केली जाते आणि त्यांचा शोषण रोखण्यासाठी विविध कार्यक्रम आयोजित केले जातात. 👶🚫

२ डिसेंबर – जागतिक बालकामगार विरोधी दिवस-

२ डिसेंबर हा दिवस जागतिक बालकामगार विरोधी दिवस म्हणून साजरा केला जातो. या दिवशी, बालकामगार या अत्यंत गंभीर आणि संवेदनशील समस्येवर जागरूकता निर्माण करण्यासाठी विविध जागतिक स्तरावर कार्यक्रम आयोजित केले जातात. बालकामगाराच्या विरोधात एकजुट होऊन त्यांचा शोषण रोखण्यासाठी उपाययोजना आणि कायदेशीर संरक्षण सुनिश्चित करण्यासाठी जागरूकतेचा प्रसार केला जातो.

बालकामगाराचे आव्हान:
आजही जगभरातील अनेक देशांमध्ये बालकामगार हा एक मोठा सामाजिक आणि आर्थिक समस्या आहे. बालकामगार म्हणजे अशा मुलांची कामावर लावणे जे शारीरिक, मानसिक आणि भावनिक दृष्टीने प्रौढ होण्याआधीच काम करतात. यामुळे त्यांच्या शारीरिक, मानसिक आणि शैक्षणिक विकासावर गंभीर परिणाम होतो. बालकामगार हा फक्त एक आर्थिक प्रश्न नसून तो एक मानवाधिकाराचा प्रश्न आहे.

जागतिक बालकामगार विरोधी दिवस – इतिहास आणि महत्त्व:
जागतिक बालकामगार विरोधी दिवस २ डिसेंबर १९८५ रोजी स्थापन झाला. या दिवशी, इंटरनॅशनल लेबर ऑर्गनायझेशन (ILO) ने त्याचा उद्देश स्पष्ट केला की, प्रत्येक मुलाला शिक्षण मिळावे आणि ते सुरक्षित वातावरणात मोठे होईल, जेणेकरून त्यांचे जीवन समृद्ध होईल. यावर्षी, ILO व संयुक्त राष्ट्र संघाने हा दिवस बालकामगारांच्या अधिकारांवर, त्यांच्या सुरक्षिततेवर आणि शिक्षा व विकासाच्या महत्वावर लक्ष केंद्रित केले.

दिवसाचे उद्दीष्टे:
१. बालकामगारांच्या शोषणाची निषेध: या दिवशी बालकामगारांच्या शोषणावर आणि त्याच्या दुराग्रंथित परिणामांवर प्रबोधन करण्यात येते.

शाळेत शिक्षणाचा अधिकार: प्रत्येक मुलाला शिक्षण घेण्याचा अधिकार आहे आणि ते केवळ काम करण्याऐवजी शाळेत जावे, ही जागरूकता फैलवली जाते.

कायदेशीर संरक्षण: बालकामगारांच्या विरोधात प्रभावी कायदे आणि धोरणे विकसित करण्यासाठी सरकारांना प्रोत्साहन देणे.

समाजाची एकजुटीची आवश्यकता: बालकामगार विरोधी लढाईला समाजातील प्रत्येक घटकाने सामोरे जावे, हे सांगणे.

संदर्भ:
आंतरराष्ट्रीय श्रम संघटना (ILO): ILO ने १९९९ मध्ये ILO Convention No. 182 पारित केला, ज्याचा उद्देश अत्यंत हानिकारक बालकामगाराची किव्हा शोषणात्मक कामे रोखणे आणि त्या मुलांना चांगले जीवन मिळवून देणे आहे.

संयुक्त राष्ट्र संघ: यूएन ने २०२५ पर्यंत बालकामगारांच्या संख्येत ७५% कमी करण्याचे उद्दीष्ट ठेवले आहे.

बालकामगाराची परिस्थिती जगभर:
भारत: भारतात बालकामगार विरोधी कायदा अस्तित्वात असला तरीही आजही अनेक राज्यांमध्ये बालकामगारांचा वापर केला जातो. शेतात, कारखान्यात, घरकामात आणि रस्त्यांवर असंख्य मुलं काम करत आहेत.

दक्षिण आशिया: दक्षिण आशियामध्ये (भारत, पाकिस्तान, बांगलादेश) आणि इतर विकासशील देशांमध्ये अनेक मुलं काम करत आहेत. यामुळे त्यांचा शारीरिक आणि मानसिक विकास खूपच प्रभावित होतो.

अफ्रिका: अफ्रिकेत, विशेषतः पश्चिम आणि मध्य आफ्रिकेतील मुलं आदिवासी कुटुंबांमध्ये शेतकामासाठी आणि खाणीमध्ये काम करत आहेत.

बालकामगाराच्या परिणामांची हानी:
शारीरिक परिणाम: मुलं लहान वयात कठोर शारीरिक काम करत असल्यामुळे त्यांच्या शरीरावर स्थायी परिणाम होतात. हे त्यांच्या हाडांची आणि स्नायूंची हानी करतो.

मानसिक आणि भावनिक परिणाम: मुलं ताण आणि दबावाखाली काम करतात, जे त्यांच्या मानसिक आणि भावनिक विकासाला गंभीर परिणाम करते. हे मुलं आपला बालपण गमावून प्रौढ होतात.

शैक्षणिक नुकसान: बालकामगार मुलांना शाळा जाण्याची संधी मिळत नाही, ज्यामुळे त्यांचे भविष्यातील शैक्षणिक आणि करिअर संधींवर थेट परिणाम होतो.

जागतिक बालकामगार विरोधी दिवस २ डिसेंबरला विविध जागतिक कार्यक्रम:
१. शालेय जागरूकता कार्यक्रम: शालेय शिक्षण संस्था या दिवशी विशेष जागरूकता कार्यक्रम आयोजित करतात. यात बालकामगारांच्या हानीकारक परिणामांवर चर्चा केली जाते.

सामाजिक कार्यकर्त्यांचे समारंभ: विविध एनजीओ आणि सामाजिक कार्यकर्ते या दिवसाचे महत्त्व समजावून सांगण्यासाठी कार्यक्रम आयोजित करतात. ते बालकामगारांच्या शोषणाविरोधात अधिक सजगतेने काम करण्याचे आवाहन करतात.

प्रदर्शन आणि रॅली: देशभरात बालकामगार विरोधी रॅली आणि प्रदर्शन आयोजित केली जातात ज्यामध्ये विद्यार्थ्यांपासून ते समाजातील इतर घटकांपर्यंत सर्वजण सहभागी होतात.

चित्र, प्रतीक आणि इमोजी
👶 बालक: बालकामगाराचा संदर्भ देणारे प्रतीक.
🚫 निषेध चिन्ह: बालकामगाराच्या विरोधातील गंभीर भूमिका.
🛑 अडवलेली आस्थापनं: बालकामगारांना कामावर लावणार्या आस्थापनांचे निषेध.
🎓 शिक्षण: मुलांना शाळेत शिक्षण देण्याची गरज.
🌍 जागतिक एकता: बालकामगाराच्या समाप्तीच्या दृष्टीने जागतिक एकजुटीचे प्रतीक.

समाप्ती
२ डिसेंबर हा जागतिक बालकामगार विरोधी दिवस बालकामगारांच्या विरोधात आवाज उठवण्यासाठी आणि मुलांचे हक्क आणि सुरक्षित भविष्यासाठी जागरूकता निर्माण करण्याचा दिवस आहे. हा दिवस जागतिक समुदायाला बालकामगाराच्या शोषणाच्या समस्या समजून त्यावर उपाययोजना करण्याची प्रेरणा देतो. 👶🚫

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-02.12.2024-सोमवार.     
===========================================