दिन-विशेष-लेख-३ डिसेंबर १९४८ रोजी संयुक्त राष्ट्रांनी मानवाधिकाराची जागतिक घोषणा

[Atul Kaviraje]

संयुक्त राष्ट्रांनी 'मानवाधिकार दिन' साजरा केला (१९४८)-

३ डिसेंबर १९४८ रोजी संयुक्त राष्ट्रांनी मानवाधिकाराची जागतिक घोषणा केली. या दिवसाला मानवाधिकारांवरील जागरूकता वाढवण्यासाठी विविध जागतिक कार्यक्रम आयोजित केले जातात. या घोषणेमध्ये व्यक्तीच्या स्वातंत्र्य, समानता, आणि अधिकारांचे संरक्षण करण्याचा वचन दिला आहे. ⚖️🌏

३ डिसेंबर – संयुक्त राष्ट्रांनी 'मानवाधिकार दिन' साजरा केला (१९४८)-

तारीख: ३ डिसेंबर

३ डिसेंबर १९४८ रोजी संयुक्त राष्ट्रसंघाने (United Nations) मानवाधिकारांची जागतिक घोषणा (Universal Declaration of Human Rights) केली. या घोषणेमुळे जागतिक पातळीवर मानवाधिकारांचे संरक्षण, समानता, स्वातंत्र्य आणि न्याय यांचे महत्त्व जगभर प्रसारित झाले. मानवाधिकार दिन हा दिवस दरवर्षी ३ डिसेंबर रोजी साजरा केला जातो आणि त्याचा मुख्य उद्देश मानवाधिकारांची जागरूकता वाढवणे, आणि प्रत्येक व्यक्तीला त्याचे हक्क मिळावे यासाठी चळवळ करणे आहे.

मानवाधिकारांची जागतिक घोषणा (१९४८):
संयुक्त राष्ट्रसंघाने १० डिसेंबर १९४८ रोजी मानवाधिकारांची सार्वभौम घोषणा (Universal Declaration of Human Rights) मंजूर केली. या घोषणेमध्ये सर्व मनुष्याच्या मुलभूत अधिकारांचे संरक्षण करणारे ठराव आहेत. प्रत्येक व्यक्तीला जीवन, स्वातंत्र्य, आणि सुरक्षा हक्क आहेत, त्यासोबतच समानतेचा, न्यायाचा, आणि हदांना पार न करणाऱ्या हक्कांचा अधिकार आहे.

मानवाधिकारांचा आदर्श ठेवण्यासाठी या घोषणेचे महत्त्व अतिशय मोठे आहे. मानवाधिकार संरक्षणात असंख्य देशांनी सुधारणा केल्या आहेत आणि मानवी हक्कांच्या संरक्षणासाठी आंतरराष्ट्रीय कायदे तयार केले आहेत.

इतिहास आणि महत्त्व:
२७ देशांच्या प्रतिनिधींनी १९४८ मध्ये पॅरिसमध्ये संयुक्त राष्ट्रांच्या महासभेत मानवाधिकारांची सार्वभौम घोषणा स्वीकारली. दुसऱ्या महायुद्धानंतर, मानवता आणि स्वातंत्र्य यांची महत्वाची विचारधारा पुन्हा जगभर फोफावली. १९४८ मध्ये मानवी अधिकारांचे पालन करण्याच्या वचनाने मानवतेच्या भविष्यासाठी एक नवा मार्ग दाखवला.

मानवाधिकारांची घोषणा करतांना, संयुक्त राष्ट्रसंघाने जगातील प्रत्येक व्यक्तीला सर्व हक्क समानपणे दिले आहेत. ही घोषणाही प्रत्येकाच्या जीवनाच्या मुलभूत अधिकारांच्या रक्षणासाठी एक मजबूत आधार आहे.

मानवाधिकारांचा मूलभूत आधार:
समानता: प्रत्येक व्यक्तीला समान अधिकार, आणि भेदभावाचे वर्तन न करण्याची हमी.
स्वातंत्र्य: व्यक्तीला त्याच्या विचार, शब्द, आणि विश्वासावर आधारित स्वतंत्रता.
जीवनाचा अधिकार: प्रत्येक व्यक्तीला जीवन जगण्याचा आणि त्याची सुरक्षा करण्याचा अधिकार आहे.
न्याय आणि समतेची गॅरंटी: प्रत्येक व्यक्तीला न्याय, समान वागणूक आणि हक्कांची अंमलबजावणी.
शारीरिक आणि मानसिक संरक्षण: कोणत्याही प्रकारच्या अत्याचार, शोषण किंवा दडपशाहीपासून व्यक्तीचे संरक्षण.

संदर्भ आणि महत्त्व:
अ‍ॅलन टुर्सिंग: दुसऱ्या महायुद्धातील प्रसिद्ध इंग्रजी गणितज्ञ आणि संगणक शास्त्रज्ञ. त्याने हॅकर सुरक्षा आणि संगणक विज्ञानातील क्षेत्रात मोठे योगदान दिले, परंतु त्याला समलिंगी असले म्हणून १९५२ मध्ये ब्रिटिश सरकारने कठोर शिक्षा केली. यामुळे समलैंगिकतेबद्दल असलेली भेदभावाची मानसिकता आणि मानवाधिकारांच्या उल्लंघनाच्या मुद्द्याचा जागरूकतेचा मुद्दा पुन्हा चर्चेत आला.

नेल्सन मंडेला: दक्षिण आफ्रिकेतील प्रसिद्ध राजकारणी, ज्यांनी अपार्थेड (Apartheid) व्यवस्थेच्या विरोधात संघर्ष केला. ते मानवी हक्कांच्या रक्षणासाठी लढले आणि अखेर दक्षिण आफ्रिकेतील रंगभेदाच्या कायद्यांचा अंत केला. त्यांची परिष्कृत संघर्ष आणि त्यांच्या नेत्यांच्या कार्यामुळे जगभरात मानवाधिकारांचे महत्त्व बळकट झाले.

मालाला यूसुफझाई: पाकिस्तानातील बालिका शिक्षणाची प्रमुख समर्थक आणि नोबेल शांती पुरस्कार विजेती. त्यांची कथा जागतिक पातळीवर मानवाधिकार आणि महिला अधिकारांच्या क्षेत्रात एक प्रेरणा बनली आहे. तिच्या कामामुळे सर्व महिलांना समान शिक्षणाचा अधिकार मिळवण्याचे महत्त्व स्पष्ट झाले.

प्रमुख संकल्पना:
समान हक्क: सर्व व्यक्तींना, त्यांच्या लिंग, जात, धर्म, रंग, किंवा इतर कोणत्याही भेदभावाच्या पलीकडे जाऊन समान हक्क आणि संधी मिळाल्या पाहिजेत.
स्वातंत्र्य: प्रत्येक व्यक्तीला व्यक्तिशः स्वतंत्र विचार करण्याचा, बोलण्याचा आणि विश्वास ठेवण्याचा अधिकार असावा.
सामाजिक न्याय: समाजात हर व्यक्तीला न्याय मिळावा, आणि कोणत्याही प्रकारचा भेदभाव किंवा अत्याचार टाळावा.
अत्याचारांपासून संरक्षण: प्रत्येक व्यक्तीला शारीरिक आणि मानसिक अत्याचारांपासून मुक्त असावा, तसेच दुराचाऱ्यांच्या दडपशाहीपासून त्याचे संरक्षण करणे आवश्यक आहे.
मानवाधिकार दिनाच्या निमित्ताने जागरूकता कशी वाढवावी?
शाळांमध्ये आणि महाविद्यालयांमध्ये चर्चा: विद्यार्थ्यांना मानवाधिकारांच्या महत्त्वाबद्दल माहिती देणारे चर्चासत्र, निबंध स्पर्धा, आणि कार्यशाळा आयोजित करा.
सोशल मीडियावर जागरूकता: विविध सोशल मीडियावर मानवाधिकारांच्या मुद्द्यांवरील माहिती आणि व्हिडिओ पोस्ट करा. #HumanRightsDay #حقوق_الإنسان #HumanRights
दुनिया पातळीवरील कार्यक्रम: सरकार आणि संस्था जागतिक पातळीवर मानवाधिकारांवरील जागरूकता वाढवण्यासाठी सादरीकरणे आणि कार्यक्रम आयोजित करू शकतात.
उत्सव व प्रदर्शन: मानवाधिकारांवर आधारित कला प्रदर्शन, निबंध लेखन स्पर्धा आणि प्रदर्शने आयोजित केली जातात.
मानवाधिकार दिनासाठी चिन्हे, इमोजी आणि चिन्हे:
⚖️🌏✊🤝🏛�

संदर्भ:

संयुक्त राष्ट्रसंघ: www.un.org
मानवाधिकार संघटना: www.humanrights.org

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-03.12.2024-मंगळवार.   
===========================================