दिन-विशेष-लेख-३ डिसेंबर – राष्ट्रीय ऊर्जा सुरक्षा दिवस (भारत)-1

[Atul Kaviraje]

भारतात ३ डिसेंबर रोजी राष्ट्रीय ऊर्जा सुरक्षा दिवस साजरा केला जातो. या दिवसाचे उद्दिष्ट ऊर्जा उत्पादन, वितरण, आणि वापराबाबत जागरूकता निर्माण करणे आहे, ज्यामुळे देशाच्या ऊर्जा क्षेत्रात सुधारणा होऊ शकते. 🔋⚡

३ डिसेंबर – राष्ट्रीय ऊर्जा सुरक्षा दिवस (भारत)-

तारीख: ३ डिसेंबर

राष्ट्रीय ऊर्जा सुरक्षा दिवस हा भारत मध्ये दरवर्षी ३ डिसेंबर रोजी साजरा केला जातो. या दिवसाचे मुख्य उद्दिष्ट ऊर्जा क्षेत्रातील सुरक्षा आणि सतत ऊर्जा पुरवठ्याचे महत्त्व लक्षात आणून, देशाच्या ऊर्जा क्षेत्राच्या सामर्थ्याच्या आणि विकासाच्या दृष्टीने जागरूकता निर्माण करणे आहे. ऊर्जा क्षेत्राच्या असंख्य आव्हानांचा विचार करता, हे दिवस ऊर्जा संसाधनांची बचत, नवीन ऊर्जा स्रोतांचा शोध, आणि ऊर्जा क्षेत्रातील विविधता याविषयी जनजागृती करण्यासाठी महत्वाचा ठरतो.

राष्ट्रीय ऊर्जा सुरक्षा दिवस: इतिहास आणि महत्त्व
भारतात राष्ट्रीय ऊर्जा सुरक्षा दिवस ३ डिसेंबर २०१४ पासून साजरा केला जात आहे. हा दिवस ऊर्जा सुरक्षा विषयावर लक्ष केंद्रित करताना, देशाच्या ऊर्जा गरजांच्या दृष्टीने जागरूकता वाढवण्याच्या उद्देशाने ठरवला आहे. ऊर्जा म्हणजेच समाजाच्या आर्थिक प्रगतीचा मुख्य कणा, म्हणूनच ऊर्जा सुरक्षा हे एक अत्यंत महत्त्वाचे राष्ट्रीय धोरण बनले आहे. ऊर्जा सुरक्षाचा अर्थ आहे, देशाला आपल्या ऊर्जा गरजा सतत आणि विश्वसनीयपणे पुरवता येणे, त्या दृष्टीने पुरेशा ऊर्जा स्रोतांची उपलब्धता सुनिश्चित करणे.

भारताच्या आर्थिक वाढीसाठी ऊर्जा अत्यंत महत्त्वाची आहे. सध्या, भारताला अनेक ऊर्जा स्रोतांची आवश्यकता आहे, आणि त्याचबरोबर पर्यावरणीय बदलांना तोंड देण्यासाठी नवीन, शाश्वत आणि हरित ऊर्जा स्रोतांचा वापर करण्याची गरज देखील आहे. यासाठी नवीकरणीय ऊर्जा स्रोत, जसे की सौर ऊर्जा, पवन ऊर्जा, आणि हायड्रोइलेक्ट्रिक पॉवर यांचा वापर वाढवण्याचा भर दिला जात आहे.

ऊर्जा सुरक्षा आणि भारताचे उद्दीष्ट:
१. ऊर्जा स्रोतांची विविधता: भारतातील ऊर्जा स्रोतांमध्ये तेल, कोळसा, वायू, पाणी, सौर, पवन इत्यादींचा समावेश आहे. हे सर्व स्रोत संतुलित आणि सुरक्षित पद्धतीने वापरले गेले पाहिजेत, त्यामुळे ऊर्जा संकट किंवा उर्जा तुटवड्याची समस्या निर्माण होणार नाही.

ऊर्जा बचत: ऊर्जा सुरक्षिततेसाठी बचतीचा महत्त्वपूर्ण भाग आहे. सामान्य लोक, उद्योग, आणि सरकार सगळ्यांनीच ऊर्जा बचतीसाठी योग्य उपाययोजना कराव्यात. उर्जा संरक्षण म्हणजेच कमी उर्जेचा वापर, उर्जा कार्यक्षमता सुधारना आणि नवा तंत्रज्ञान वापरणे.

नवीन ऊर्जा स्रोतांचा वापर: सौर ऊर्जा आणि पवन ऊर्जा यासारख्या नवीकरणीय ऊर्जा स्रोतांचा वापर प्रोत्साहन देणे, जे पर्यावरणाला कमी हानी पोहोचवते आणि दीर्घकालीन ऊर्जा पुरवठा सुनिश्चित करतो.

ऊर्जा उपसा आणि वितरणाचे सुधारणा: ऊर्जा उपसा, वितरण आणि उपयोगाच्या दृष्टीने पायाभूत सुविधांचे अद्ययावत करणे आणि सुसंगत नेटवर्क तयार करणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. तसेच, दूरदर्शन आणि इंटरनेट ऑफ थिंग्ज (IoT) सारख्या आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर उर्जा व्यवस्थापनात सुधारणा करण्यासाठी होतो आहे.

राष्ट्रीय ऊर्जा सुरक्षा दिनाचे उद्दीष्ट:
ऊर्जा उत्पादन आणि वापराबाबत जागरूकता निर्माण करणे.
ऊर्जा सुरक्षा आणि पर्यावरणीय सुसंवाद यांचे महत्त्व लोकांपर्यंत पोहोचवणे.
ऊर्जा स्रोतांचा शाश्वत वापर करणे, जेणेकरून भविष्यात ऊर्जा टंचाई आणि पर्यावरणीय संकट टाळता येईल.
भारताच्या ऊर्जा धोरणांमध्ये सुधारणा करणे आणि त्याच्या उत्पादन क्षमता मध्ये वृद्धी करणे.

ऊर्जा क्षेत्रातील भारताचे आव्हान:
भारतासमोर काही मोठी आव्हाने आहेत, जसे की:

ऊर्जा उत्पन्नाचा तुटवडा: भारतामध्ये उर्जेच्या उपलब्धतेसाठी अद्याप पुरेसे खनिज व संसाधन उपलब्ध नाहीत. कोळसा, तेल आणि गॅस यावर अवलंबून असलेले भारतातील ऊर्जा क्षेत्र यासाठी काम करत आहे की ज्या पद्धतीने ऊर्जा संसाधनांची संरक्षण व पुनर्नवकरण करणे आवश्यक आहे.

नवीन ऊर्जा स्रोतांचा अभाव: जरी सौर आणि पवन ऊर्जा संसाधने भारतात उपलब्ध असली तरी त्याचा पुरेसा वापर होणे आवश्यक आहे. तंत्रज्ञान आणि मोठ्या प्रमाणावर गुंतवणुकीसाठी अधिक काम करणे आवश्यक आहे.

ऊर्जा वितरणाची अडचण: देशात ऊर्जा वितरणासाठी असलेल्या नेटवर्कमध्ये अपयश, कनेक्टिव्हिटीच्या अडचणी, आणि भौगोलिक अडचणी देखील आहेत. त्यामुळे ग्रामीण भागातील लोकांना स्थिर व विश्वसनीय ऊर्जा पुरवठा करणे एक मोठे आव्हान आहे.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-03.12.2024-मंगळवार.   
===========================================