दिन-विशेष-लेख-३ डिसेंबर, १९७१: पाकिस्तानने भारतावर हल्ला केला – भारत-पाक युद्ध

[Atul Kaviraje]

१९७१: पाकिस्तानने भारतावर हल्ला केला-

३ डिसेंबर, १९७१: पाकिस्तानने भारतावर हल्ला केला – भारत-पाक युद्ध १९७१-

तारीख: ३ डिसेंबर, १९७१

३ डिसेंबर १९७१ रोजी पाकिस्तानने भारतावर हल्ला केला, ज्यामुळे भारत-पाकिस्तान युद्ध १९७१ सुरू झाले. या युद्धाचा परिणाम पुढे बांगलादेशच्या स्वतंत्रतेच्या लढाईत आणि भारतीय सैन्याच्या यशस्वितेमध्ये महत्त्वपूर्ण ठरला. पाकिस्तानने भारतावर हल्ला केला त्यावेळी भारतीय उपखंडात एक ऐतिहासिक घडामोड घडली, जी आज देखील एक प्रमुख सैन्य, धोरणात्मक आणि राजकीय टर्निंग पॉइंट मानली जाते.

भारत-पाकिस्तान युद्ध १९७१ चा प्रारंभ:
१९७१ च्या युद्धाच्या संदर्भात, पाकिस्तानने ३ डिसेंबर १९७१ रोजी भारताच्या पश्चिम सीमेलाही हल्ला केला. या हल्ल्याच्या मुख्य कारणांमध्ये बांगलादेश मुक्ती संग्रामाची परिस्थिती आणि भारताची बांगलादेशच्या लढाईत मदत करण्याचा निर्णय हा प्रमुख होता.

पाकिस्तानची रणनीती: पाकिस्तानने भारतावर हल्ला केला, त्यामध्ये वायू, जल आणि जमिनीवरील सैन्याचा वापर केला. पाकिस्तानच्या लष्कराने पंजाब, राजस्थान, जम्मू काश्मीर आणि सिंध या सीमावर्ती भागांवर हल्ला केला.

भारताचे प्रत्युत्तर: भारताने देखील पाकिस्तानच्या हल्ल्याला त्वरित प्रत्युत्तर दिले आणि या युद्धात भारतीय लष्कराने बांगलादेशी लष्कराला समर्थन दिले. भारताच्या लष्करी आक्रमणामुळे बांगलादेशचे स्वतंत्रता संग्राम अधिक प्रभावी झाले.

भारताचे भूमिका – बांगलादेशला समर्थन:
बांगलादेश स्वतंत्रतेचा संघर्ष: पाकिस्तानने बांगलादेशी जनतेला दडपला होतं आणि या संघर्षात बांगलादेशच्या नागरिकांनी पाकिस्तानच्या दडपशाही विरोधात आवाज उठवला. भारताने या लढाईत बांगलादेशला पाठिंबा देण्याचा निर्णय घेतला. भारताने त्याच्या भूमिकेला पंख दिला आणि बांगलादेशच्या लष्कराला धार्मिक आणि सुसंगत सैन्य सहाय्य दिले.

वेस्टर्न फ्रंटवरील युद्ध: पाकिस्तानने भारतावर हल्ला करत असताना, भारताच्या पश्चिम सीमावर युद्ध सुरू झाले. भारतीय लष्कराने चांगल्या प्रकारे हल्ल्यांचा सामना केला आणि पाकिस्तानच्या आक्रमणाला ते प्रत्युत्तर देत होते.

पूर्व लढाई: युद्धाच्या सुरुवातीला पाकिस्तानने भारतीय प्रदेशाच्या पश्चिम आणि उत्तर पश्चिम सीमांवर हल्ले केले, तर भारताने पाकिस्तानवर पूर्व आणि पश्चिम मोर्चावर एकाच वेळी आक्रमण केले.

नागरिक आणि युद्धाचे परिणाम:
अत्यधिक मानवतावादी संकट: युद्धाच्या दरम्यान बांगलादेशी नागरिकांना मोठ्या प्रमाणावर भयंकर हिंसाचार, ठार मारणे, बलात्कार आणि इतर अत्याचारांचा सामना करावा लागला. या युद्धामुळे लाखो लोक बेघर झाले आणि लाखो लोकांची जीवित हानी झाली.

आंतरराष्ट्रीय वर्तमन: भारत-पाकिस्तान युद्ध १९७१ ची घटना आंतरराष्ट्रीय स्तरावर चर्चेला आली. यामुळे बांगलादेशची स्वतंत्रता मिळवण्यात भारताची मोठी भूमिका होती.

युद्धाच्या समाप्तीचा क्षण – बांगलादेशाची स्वतंत्रता:
पाकिस्तानची पराभव आणि बांगलादेशची स्वतंत्रता: १६ डिसेंबर १९७१ रोजी, पाकिस्तानच्या लष्करी जनरल ए.ए.के. नियाजी यांनी भारतीय लष्करी कमांडर जनरल आसफ अली मानेकशॉ यांच्यासमोर पाकिस्तानच्या लष्कराची आत्मसमर्पण केली, जेणेकरून बांगलादेश स्वतंत्र देश म्हणून अस्तित्वात आले.

आंतरराष्ट्रीय समज: पाकिस्तानने आत्मसमर्पण करत असताना बांगलादेशला आंतरराष्ट्रीय स्तरावर एक स्वतंत्र राष्ट्र म्हणून मान्यता मिळाली.

भारतीय आणि पाकिस्तानी लष्करी कारवाया:
पाकिस्तानच्या आक्रमणाचे परिणाम: पाकिस्तानने भारतावर हल्ला केल्यानंतर भारताच्या सैन्याने पाकिस्तानच्या तंत्रज्ञान, विमानांचा, नौदलाचा आणि सैन्याचा यशस्वी प्रतिकार केला. भारताच्या वायूसेनेने पाकिस्तानच्या वायूसेनेला हानी पोचवली.

भारताची विजयाची निशाणी: भारताने १९७१ च्या युद्धात पाकिस्तानला पराभूत करून बांगलादेशच्या स्वतंत्रतेला मदत केली. पाकिस्तानने नंतर पराभव स्वीकारला आणि बांगलादेशला स्वतंत्र देश म्हणून मान्यता दिली.

चिन्हे आणि इमोजी:
⚔️ (युद्ध)
🇮🇳 (भारत)
🇵🇰 (पाकिस्तान)
🌍 (आंतरराष्ट्रीय प्रभाव)
🇧🇩 (बांगलादेश)
🕊� (शांती आणि मुक्तता)

🖼� भारत-पाकिस्तान युद्ध १९७१ मध्ये भारतीय सैनिकांची यशस्वी कारवाई
🖼� बांगलादेशच्या स्वतंत्रतेच्या साक्षीदार असलेली चित्रे

संदर्भ:
India-Pakistan War 1971 - Wikipedia
Bangladesh Liberation War - Wikipedia

निष्कर्ष:
३ डिसेंबर, १९७१ रोजी पाकिस्तानने भारतावर हल्ला केला आणि त्यानंतर भारत-पाकिस्तान युद्ध १९७१ सुरू झाले. या युद्धाचे महत्व फक्त सैन्याचा पराभव किंवा राजकीय विजय नव्हे, तर बांगलादेशाच्या स्वतंत्रतेसाठी संघर्ष देखील आहे. युद्धाच्या अखेरीस बांगलादेश स्वतंत्र झाला आणि हा युद्ध ऐतिहासिक ठरला, कारण त्याने नवा देश जन्माला घातला आणि एका पराभूत देशाला संघर्षाचा ऐतिहासिक उत्तर दिला.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-03.12.2024-मंगळवार.   
===========================================