दिन-विशेष-लेख-३ डिसेंबर, १९७९: आयातुल्लाह खोमेनी ईराणचे सर्वेसर्वा बनले-

[Atul Kaviraje]

१९७९: आयातुल्लाह खोमेनी ईराणचे सर्वेसर्वा बनले-

३ डिसेंबर, १९७९: आयातुल्लाह खोमेनी ईराणचे सर्वेसर्वा बनले-

तारीख: ३ डिसेंबर, १९७९

३ डिसेंबर १९७९ रोजी आयातुल्लाह खोमेनी यांना ईराणचे सर्वोच्च नेता म्हणून अधिकृतपणे मान्यता मिळाली. याच दिवशी, त्यांनी ईराणच्या सर्वोच्च शासकीय प्रमुख म्हणून अधिकार स्वीकारला आणि देशातील सर्व राजकीय, धार्मिक आणि सामाजिक बाबींवर त्यांचा अंतिम निर्णय लागू होऊ लागला. हे एक ऐतिहासिक बदल होते, कारण खोमेनींच्या नेतृत्वामुळे ईराणमध्ये धार्मिक क्रांती घडली होती, ज्यामुळे देशाच्या राजकीय आणि समाजिक व्यवस्थेत एक मोठा धक्का बसला.

आयातुल्लाह खोमेनींचे पार्श्वभूमी:
धार्मिक नेता: आयातुल्लाह खोमेनी हे एक शिया मुसलमानांचे धार्मिक नेता होते, ज्यांनी ईराणमधील शाहाच्या (रजा पहलवी) अत्याचार आणि भ्रष्टाचाराच्या विरोधात मोठा संघर्ष केला. त्यांनी धार्मिक हुकूमशाही च्या दिशेने ईराणच्या सरकाराचा पूर्णपणे पुनर्निर्माण केला.

ईराणची इस्लामिक क्रांती: १९७९ मध्ये, ईराणमध्ये इस्लामिक क्रांती झाली, ज्यामध्ये ईराणच्या राजपुतानशाही (शाह रजा पहलवी) चे सरकार उलथवले गेले आणि त्याऐवजी एक धार्मिक इस्लामिक शासन स्थापन झाले. या क्रांतीचे नेतृत्व आयातुल्लाह खोमेनींनी केले.

ईराणच्या शाहाची अपदस्थी आणि खोमेनींचे आगमन:
शाह रजा पहलवीचा विरोध: १९७० च्या दशकात, शाह रजा पहलवी यांच्या नेतृत्वाखाली ईराणमध्ये लोकशाही आणि धार्मिक स्वतंत्रतेचा अभाव होता. त्यांनी पश्चिमी संस्कृतीला प्रोत्साहन दिले होते आणि त्यांच्या कारकिर्दीत देशातील धार्मिक नेतृत्त्वाचा दडपण करण्यात आला होता.

खोमेनींची निर्वासिती: शाहाच्या विरोधात उठाव करणार्या एक मोठ्या जनसमूहाने १९७९ मध्ये शाह रजा पहलवींना अपदस्थ केले. आयातुल्लाह खोमेनी हे या संघर्षाचे नेतृत्व करत होते, परंतु ते पाकिस्तान आणि नंतर फ्रांस मध्ये निर्वासित झाले होते. १ फेब्रुवारी १९७९ रोजी ते तेहरानमध्ये परत आले, आणि त्यांना मोठ्या प्रमाणात लोकसमर्थन मिळालं.

३ डिसेंबर, १९७९: सर्वोच्च नेता म्हणून त्यांचा स्वीकार:
३ डिसेंबर १९७९ रोजी, आयातुल्लाह खोमेनी यांना ईराणचे सर्वोच्च धार्मिक नेता म्हणून अधिकृतपणे मान्यता देण्यात आली. यामुळे ते ईराणच्या सर्व शासकीय निर्णय प्रक्रियेत अंतिम अधिकार असलेले सर्वेसर्वा बनले.

ईराणचा संविधानिक बदल: खोमेनींच्या आगमनानंतर ईराणने एक नवा संविधान अंगिकारला ज्यामध्ये शरीयत कायदा (इस्लामिक शरियत कायदा) लागू करण्यात आला. या संविधानानुसार, सर्वोच्च नेता (आयातुल्लाह) देशाच्या सर्व प्रमुख निर्णयांमध्ये महत्त्वाची भूमिका बजावत होते.

आयातुल्लाह खोमेनींच्या शासकीय धोरणांचे मुख्य मुद्दे:
इस्लामिक शरियत कायदा (Sharia Law): ईराणमध्ये इस्लामिक शरियत कायद्याचा अवलंब करण्यात आला, ज्यामध्ये महिलांसाठी कडक पिळवणूक आणि बंदी असलेल्या कपड्यांबद्दल नियम, आणि सख्त धार्मिक नियम होते.

पश्चिमी संस्कृतीचा विरोध: खोमेनींनी पश्चिमी संस्कृती आणि प्रभावाच्या विरोधात आवाज उठवला. ते ईराणच्या समाजाला परत इस्लामिक आणि पारंपारिक मूल्यांकडे वळवू इच्छित होते.

विदेश धोरण: ईराणच्या विदेश धोरणात पश्चिमी देशांपासून सट्टेबाजी आणि इस्रायलच्या विरोधात सख्त भूमिका घेण्यात आली. त्यांना अमेरिकेच्या प्रभावाचा विरोध होता, आणि त्यांनी अमेरिकन दूतावासाचे ताबा घेतले, ज्यामुळे १९७९ मध्ये अमेरिका-ईराण वाद सुरू झाला.

धार्मिक राजकारण: खोमेनींनी ईराणमध्ये धार्मिक राजकारण स्थापित केले. त्यांनी ईराणच्या इतर राजकीय प्रणालीत धार्मिक अधिकाऱ्यांना महत्त्व दिले आणि धार्मिक संस्थांचे वर्चस्व वाढवले.

सामाजिक आणि राजकीय परिणाम:
महिला अधिकार: खोमेनींच्या नेतृत्वाखाली महिलांवर कडक निर्बंध लादले गेले. उदाहरणार्थ, महिलांना सार्वजनिक ठिकाणी हिजाब घालणे आवश्यक होते. यामुळे महिलांचे स्वातंत्र्य आणि अधिकार कमी झाले.

आंतरराष्ट्रीय वर्तमन: ईराणमध्ये इस्लामिक राज्याच्या स्थापनेसाठी खोमेनींच्या धोरणांचे आंतरराष्ट्रीय स्तरावर आलोचना केली गेली. विशेषत: अमेरिका आणि पश्चिमी देशांनी त्यावर आक्षेप घेतले, तर इतर इस्लामिक देशांनी त्यांचे समर्थन केले.

विदेश धोरणातील बदल: ईराण-अमेरिका संबंध पूर्णपणे वाईट झाले आणि १९७९ मध्ये ईराण-हॉस्टेज क्रायसिस घडली, ज्यामध्ये अमेरिकेच्या दूतावासातील ५२ अमेरिकन नागरिकांना बंदीवेत घेतले.

चिन्हे आणि इमोजी:
🇮🇷 (ईराण)
🕌 (इस्लामिक शरियत)
🤝 (राजकीय वाद)
⚖️ (धार्मिक आणि राजकीय अधिकार)
📜 (संविधान बदल)
🕊� (विरोध आणि शांतता)

🖼� आयातुल्लाह खोमेनींची ऐतिहासिक छायाचित्रे, ते ईराणमध्ये परत आलेत, जनसमर्थन मिळवले
🖼� खोमेनींच्या नेतृत्वाखाली ईराणच्या संविधान आणि सरकारी बदलाचे प्रतीक

संदर्भ:
Ayatollah Khomeini - Wikipedia
Iranian Revolution - Wikipedia

निष्कर्ष:
३ डिसेंबर १९७९ रोजी, आयातुल्लाह खोमेनी यांनी ईराणचे सर्वोच्च नेता म्हणून पद स्वीकारले. त्यांच्या नेतृत्वाखाली, ईराणने धार्मिक क्रांती केली आणि इस्लामिक शरियत कायद्याचे पालन करणारे राज्य स्थापले. हा बदल फक्त ईराणच्या आंतरराष्ट्रीय संबंधांना दुरुस्त करणारा नव्हे, तर त्याने ईराणच्या समाजात, महिलांच्या हक्कांमध्ये आणि धार्मिक व्यवस्थेमध्ये व्यापक बदल घडवले. खोमेनींचा प्रभाव आजही ईराणच्या राजकारणात आणि समाजात दिसून येतो.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-03.12.2024-मंगळवार.   
===========================================