विनायक चतुर्थी - ४ डिसेंबर २०२४:

[Atul Kaviraje]

विनायक चतुर्थी-

विनायक चतुर्थी - ४ डिसेंबर २०२४: या दिवशाचे महत्त्व आणि मराठी भक्तिभावपूर्ण विचार

परिचय: विनायक चतुर्थी, जी भगवान श्री गणेशाची पूजा करण्यासाठी एक अत्यंत महत्त्वाची आणि पवित्र दिन आहे, ती दरवर्षी चौथ्या दिनी महिनेत एक विशेष व्रत म्हणून पाळली जाते. गणेश चतुर्थी हि हिंदू धर्मात अत्यंत लोकप्रिय आणि महत्वाची सण आहे. या दिवशी भगवान गणेशाच्या पूजेचे विधी, मंत्र आणि विशेष उपास्य क्रिया केली जातात. मराठी संस्कृतीत या सणाची विशेष महत्त्वपूर्णता आहे.

विनायक चतुर्थीचे महत्त्व:

विनायक चतुर्थी हा गणेशाची पूजा करण्यासाठी समर्पित दिवस आहे. भगवान श्री गणेश यांचा जन्मदिन म्हणून गणेश चतुर्थी साजरी केली जाते, ज्यामध्ये मुख्यतः पवित्र 'विनायक' या गणेशाच्या रूपाची पूजा केली जाते. चतुर्थी म्हणजेच चौथा दिवस, आणि गणेशाची पूजा विशेषत: या दिवशी शुद्धता आणि भक्तिभावाने केली जाते.

भगवान गणेशाची पूजा अनेक कारणांसाठी केली जाते, त्यात मुख्य म्हणजे:

विघ्नहर्ता: भगवान गणेशाला 'विघ्नहर्ता' म्हणून ओळखले जाते. त्यांच्या कृपेने जीवनातील सर्व अडचणी, विघ्ने आणि अडथळे दूर होतात. म्हणूनच, या दिवशी पूजा करून त्या विघ्नांना दूर करण्यासाठी भक्त गणेशाला अर्पण करतात.
शांती आणि सुख-समृद्धी: गणेश जींच्या आशीर्वादाने घरात शांती, समृद्धी आणि सुखाची वृष्टि होते. गणेश चतुर्थी हा त्याच समृद्धीच्या आशीर्वादाचा दिवस आहे.
ज्ञानाचा प्रतीक: गणेशाचे एक प्रमुख रूप म्हणजे ज्ञानाचे आणि बुद्धीचे देवते असणे. ते ज्ञानाच्या मार्गदर्शक म्हणून पूज्य आहेत. त्यामुळे विद्यार्थ्यांना, शिक्षकांना आणि ज्ञानाच्या क्षेत्रात कार्य करणाऱ्यांना या दिवशी विशेष पूजनाचा महत्व आहे.
विनायक चतुर्थीचे धार्मिक आणि भक्तिभावपूर्ण महत्त्व:

साधना आणि भक्तिपंथाचे आदर्श: बऱ्याच लोकांना विनायक चतुर्थी हा दिवस व्रत आणि साधनेच्या मार्गावर चालण्यासाठी प्रेरणादायक ठरतो. या दिवशी भक्त गणेशाला समर्पित होऊन त्याच्या कष्टावर विजय मिळवण्याचे आणि जीवनातील समृद्धीचे एक चांगले प्रतीक मानतात. पवित्रतेचा व्रत करून, भक्त चित्ताच्या शुद्धतेकडे वळतात. प्रत्येक कृत्य 'गणेश व्रत' किंवा 'गणेश उपासना' मध्ये समर्पित केला जातो.

गणेशाची मूर्ती आणि प्रतिष्ठान: विनायक चतुर्थीच्या दिवशी अनेक घरांमध्ये आणि सार्वजनिक ठिकाणी गणेश मूर्तीची प्रतिष्ठापना केली जाते. विशेष मंत्रोच्चारण केले जातात आणि श्रद्धेने 'गणेश वंदन' केले जाते. याच वेळेला वातावरण भक्तिमय होतो आणि घरात एक सकारात्मक ऊर्जा निर्माण होते.

मराठी उदाहरण:

माझ्या एका मित्राची गोष्ट सांगू इच्छितो, ज्याचे नाव राजेंद्र आहे. राजेंद्र, जो एक विद्यार्थी आहे, दरवर्षी विनायक चतुर्थीला त्याच्या कुटुंबासह भगवान गणेशाची पूजा करतो. त्याने सांगितले की, "प्रत्येक वर्षी मी गणेशाची पूजा करतो, कारण मला विश्वास आहे की भगवान गणेशाच्या कृपेने माझ्या जीवनातील सर्व अडचणी सोडवता येतात. त्याच्या आशीर्वादाने मला शांतता आणि उन्नती मिळते." त्याचे उदाहरण हे दाखवते की, गणेशाची पूजा केवळ धार्मिक नाही, तर एक मानसिक शांती आणि जीवनातील सफलता प्राप्त करण्याचे एक माध्यम असू शकते.

विनायक चतुर्थी आणि सामाजिक संबंध: विनायक चतुर्थी सण सर्व सामाजिक स्तरांवरील लोकांना एकत्र आणतो. लोक एकत्र येऊन गणेश पूजा करतात आणि त्याच वेळेस सामाजिक बंधन वाढवतात. सार्वजनिक गणेश उत्सव देखील या चतुर्थीला महत्त्व देतात, ज्यामुळे लोकांचा एकतेचा भाव आणि प्रेमाचा संदेश मिळतो.

उपसंहार:

विनायक चतुर्थी हा दिवस भक्तांची श्रद्धा आणि भक्तिभाव व्यक्त करण्यासाठी अत्यंत महत्त्वाचा आहे. हे एक असामान्य धार्मिक व्रत आहे, ज्यामध्ये भक्त भगवान गणेशाची पूजा करून त्यांच्या आशीर्वादाने जीवनात शांती, समृद्धी आणि यश प्राप्त करण्याचा प्रयत्न करतात. मराठी संस्कृतीत या सणाची महत्त्वपूर्ण जागा आहे आणि प्रत्येक भक्त आणि समाजाचा हा एकता आणि भक्ति दर्शविणारा दिवस आहे.

जय गणेश!

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-04.12.2024-बुधवार.
===========================================