दिन-विशेष-लेख-चिलीमध्ये महत्त्वपूर्ण निवडणूक सुधारणा (४ डिसेंबर १९७३)-

[Atul Kaviraje]

चिलीमध्ये महत्त्वपूर्ण निवडणूक सुधारणा (१९७३)-

४ डिसेंबर १९७३ रोजी चिली देशात नवीन निवडणूक सुधारणा लागू करण्यात आल्या. यामुळे देशातील लोकशाही आणि संविधानिक संरचनेत सुधारणा झाल्या. हे चिलीच्या आधुनिक इतिहासामध्ये एक महत्त्वपूर्ण वळण ठरले. 🇨🇱🏛�

चिलीमध्ये महत्त्वपूर्ण निवडणूक सुधारणा (४ डिसेंबर १९७३)-

संदर्भ: ४ डिसेंबर १९७३ रोजी चिलीमध्ये महत्त्वपूर्ण निवडणूक सुधारणा लागू करण्यात आल्या, ज्याचा देशाच्या राजकारणावर आणि संविधानिक संरचनेवर दीर्घकालीन परिणाम झाला. या सुधारणा विशेषतः त्या काळात चिलीमध्ये झालेल्या राजकीय संकटाच्या पार्श्वभूमीवर लागू करण्यात आल्या, जेव्हा देश एक अत्यंत अस्थिर आणि संकटग्रस्त स्थितीत होता.

चिलीमधील राजकीय आणि संविधानिक पार्श्वभूमी
चिलीमध्ये १९७० मध्ये सॉल्वाडोर अलांदी हे माजी समाजवादी नेते देशाचे अध्यक्ष बनले होते. अलांदींच्या नेतृत्वाखाली चिली सरकारने समाजवादी धोरणं आणि आर्थिक सुधारणा लागू करण्याचा प्रयत्न केला. पण त्याच्या धोरणांमुळे देशात राजकीय आणि आर्थिक तणाव निर्माण झाला.

चिलीच्या दैनंदिन जीवनात सुधारणा आणण्यासाठी घेतलेल्या पावलांना विरोध करणारे अनेक घटक होते, जसे की व्यवसायिक वर्ग, सैनिक, आणि अमेरिकेचे काही प्रभावी गट. परिणामी, १९७३ मध्ये एक सैनिकी कुप्रयत्न (Coup d'état) घडला आणि जनरल ऑगस्टो पिनोचेट यांच्या नेतृत्वाखाली सैन्याने सत्ता काबीज केली. यानंतर, पिनोचेटने चिलीमध्ये एक सैन्यशासन स्थापन केले.

४ डिसेंबर १९७३ च्या निवडणूक सुधारणा
पिनोचेट सरकारने चिलीच्या संविधानात आणि निवडणूक पद्धतीत काही महत्त्वपूर्ण सुधारणा लागू केल्या. या सुधारणा मुख्यतः देशाच्या राजकीय स्थिरतेसाठी आणि सैन्यशासनाच्या नियंत्रणासाठी महत्त्वपूर्ण होत्या. सुधारणा खालीलप्रमाणे होत्या:

सैन्याचे नियंत्रण:
सैन्याने देशाच्या निवडणुकांवर नियंत्रण ठेवायला सुरुवात केली. निवडणुकीत नागरिकांची सक्रियता आणि सहभागी होण्याचे अधिकार मर्यादित करण्यात आले.

राजकीय पक्षांचा दडपण:
पिनोचेटच्या सैन्यशासनाने त्याच्या विरोधकांना निष्क्रिय करण्यासाठी आणि सामर्थ्य कमी करण्यासाठी अनेक राजकीय पक्षांचे अस्तित्व प्रतिबंधित केले. या सुधारणा कधी कधी "सैन्यशासनातील" सुधारणा म्हणून ओळखल्या जातात.

विरोधकांच्या आवाजाचा दडपण:
१९७३ च्या निवडणूक सुधारणा विरोधकांच्या सहभागावर मोठ्या प्रमाणात बंदी घालण्यात आली, त्यामुळे त्यांनी होणाऱ्या निवडणुकांत थोडेच स्थान मिळवले.

निवडणूक पद्धतीत बदल:
याव्यतिरिक्त, पिनोचेटने सुधारित निवडणूक पद्धती लागू केली, ज्यामुळे सैन्यकेंद्रित सरकारला अधिक सत्ता आणि नियंत्रण मिळवण्यास मदत मिळाली. यामध्ये निवडणुकींमध्ये स्वतंत्र उमेदवारांना तसेच पारंपरिक राजकीय पक्षांना कमी स्थान मिळवले.

इतिहासातील महत्त्व
४ डिसेंबर १९७३ च्या निवडणूक सुधारणा चिलीच्या आधुनिक इतिहासातील एक महत्त्वपूर्ण वळण ठरले. त्या काळात, पिनोचेट सरकारने आंतरिक असंतोष आणि बाह्य दबाव (विशेषतः अमेरिकेचा दबाव) यांचा सामना करत या सुधारणा लागू केल्या. यामुळे चिलीच्या संविधानिक व्यवस्थेत मोठे बदल झाले. पिनोचेटने लवकरच नवीन संविधान तयार करण्याच्या प्रक्रियेला सुरुवात केली, ज्याचा उद्देश सैन्यशासनाच्या धोरणांना स्थिर ठेवणे होता.

पिनोचेटने आणि त्याच्या समर्थकांनी दावा केला की या सुधारणा चिलीच्या लोकशाहीला आणि संविधानिक संरचनेला अधिक स्थिर करणार होत्या. पण विरोधकांचे म्हणणे होते की या सुधारणा जनतेच्या मुक्त इच्छेला दडपण घालणाऱ्या आणि सैन्याच्या एकाधिकारशाहीला बळ देणाऱ्या होत्या.

चिलीतील सामान्य जनतेवर परिणाम
या सुधारणा चिलीतील सामान्य जनतेला जास्त परिणामकारक ठरल्या. ज्या नागरिकांना विविध पक्षांची निवडणुकीत भाग घेण्याची संधी मिळायची, त्यांना या सुधारणा अंतर्गत सशक्त विरोधी पक्ष आणि पर्याय नाहीत. या निर्णयामुळे, पिनोचेटच्या सैन्यशासनाच्या आधीच असलेल्या नियंत्रणाला अधिक पक्कं केले आणि नागरिकांच्या राजकीय हक्कांना मर्यादा घालण्यात आली.

निष्कर्ष
४ डिसेंबर १९७३ रोजी लागू केलेल्या निवडणूक सुधारणा चिलीच्या राजकीय इतिहासात अत्यंत महत्त्वपूर्ण घटना म्हणून ओळखली जातात. या सुधारणा देशाच्या लोकशाही प्रक्रियेला स्थिर करण्यापेक्षा एकतर दडपणात्मक व्यवस्थेचे एक अंग बनली. पिनोचेट सरकारच्या सैन्यशाहीतील पायाभूत बदल आणि संविधानातील फेरफार यामुळे चिलीच्या राजकीय भविष्यावर दीर्घकालीन परिणाम झाला. त्यानंतर केवळ १९८८ मध्ये झालेल्या जनमत संग्रहानंतरच चिलीला त्याच्या लोकशाही प्रक्रियेकडे परत जाण्याची संधी मिळाली.

स्मरणार्थ चित्रे (Image Representation):
🇨🇱 चिलीचे ध्वज – देशाच्या राष्ट्रीय एकतेचा प्रतीक.
🏛� संविधानिक सुधारणा – संविधान आणि निवडणूक सुधारणा प्रक्रियेचा संदर्भ.
💼🗳� निवडणूक सुधारणा – सैन्यशासनाचा वाढता प्रभाव आणि नागरिकांची राजकीय सक्रियता.
⚖️ सैन्यशासन – पिनोचेट आणि सैन्याचे संविधानिक बदल.

महत्त्वपूर्ण विचार:
चिलीमध्ये १९७३ मध्ये लागू केलेल्या निवडणूक सुधारणा देशाच्या भविष्यातील राजकीय लढाईचे दिशा ठरवणाऱ्या घटना ठरल्या. ह्या सुधारणा केवळ निवडणुकीतील बदल नाहीत, तर त्या देशाच्या लोकशाही परंपरेला मोठा धक्का देणाऱ्या होत्या.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-04.12.2024-बुधवार. 
===========================================