दिन-विशेष-लेख-४ डिसेंबर १९७१: भारतीय नौदलाने कराचीतील पाकिस्तानी नौदलावर हल्ला

[Atul Kaviraje]

१९७१: भारतीय नौदलाने कराचीतील पाकिस्तानी नौदलावर हल्ला केला.

४ डिसेंबर १९७१: भारतीय नौदलाने कराचीतील पाकिस्तानी नौदलावर हल्ला केला-

संदर्भ:
४ डिसेंबर १९७१ रोजी, भारतीय नौदलाने एक अत्यंत महत्त्वपूर्ण आणि धाडसी कारवाई केली, जे भारत-पाकिस्तान युद्धाच्या इतिहासात एक ऐतिहासिक घटना ठरली. भारतीय नौदलाने पाकिस्तानच्या कराची बंदरावर हल्ला केला, ज्यामुळे पाकिस्तानच्या नौदलाचे महत्त्वाचे वॉर शिप्स नष्ट झाले आणि पाकिस्तानच्या समुद्र सुरक्षा व्यवस्थेला मोठा धक्का बसला. ही कारवाई भारतीय नौदलाच्या पराक्रमाची आणि समजदारीची उदाहरण बनली. भारतीय सैनिकांच्या वीरतेच्या कथेचा भाग बनलेली ही घटना "ऑपरेशन ट्राइडेंट" म्हणून ओळखली जाते.

ऑपरेशन ट्राइडेंट:
ऑपरेशन ट्राइडेंट हा एक रात्रभर चालणारा गुप्त ऑपरेशन होता, जो ४ डिसेंबर १९७१ रोजी भारतीय नौदलाने पाकिस्तानच्या कराची बंदरावर केला. भारतीय नौदलाच्या दोन पाणबुडीं (INS Vela आणि INS Kandheri) आणि पॅट्रोल बोट्स यांच्या साहाय्याने पाकिस्तानच्या बंदरावर हल्ला केला गेला. भारतीय नौदलाने सुसज्ज सुपरसोनिक एंटी-शिप मिसाईल्स चा वापर करून पाकिस्तानच्या युद्धनौकांवर आणि तेलधरणांवर धडक दिली.

हल्ल्याचे परिणाम:
१. पाकिस्तानी नौदलाचे मोठे नुकसान:
या हल्ल्यात, पाकिस्तानच्या पाकिस्तान नेव्हीचे दोन्ही प्रमुख युद्धनौक आणि त्यांचे काही तेलधरणं नष्ट झाले. त्यात PNS Khaibar आणि PNS Ghazi युद्धनौका प्रमुख होत्या. हल्ल्यात पाकिस्तानच्या नौदलाच्या एकूण ५०० सैनिकांची मृत्यू होण्याची नोंद आहे.

पाकिस्तानची आर्थिक आणि सामरिक संकट:
पाकिस्तानला समुद्राद्वारे व्यापार आणि सामरिक सामर्थ्य यावर मोठा परिणाम झाला. कराची ही पाकिस्तानची प्रमुख व्यापारी आणि नौसैनिक बंदर होती. त्यामुळे या हल्ल्याने पाकिस्तानच्या समुद्र सुरक्षा आणि आर्थिक व्यवहार वर प्रतिकूल प्रभाव पाडला.

भारतीय नौदलाचे वीरता आणि धोरण:
ऑपरेशन ट्राइडेंट भारतीय नौदलाच्या पराक्रम, तंत्रज्ञानाची ताकद, आणि युद्ध कौशल्याचे उत्तम उदाहरण ठरले. भारतीय नौदलाने अत्यंत गुप्ततेत आणि अचूकतेने ही कारवाई केली, जेणेकरून पाकिस्तानला त्यांचा प्रतिकार करण्याची संधीही मिळाली नाही.

ऑपरेशन ट्राइडेंटच्या यशस्वी अंमलबजावणीचे मुख्य कारण हे भारतीय नौदलाच्या सुसज्जता आणि नाविकांच्या शौर्य होते. हल्ला सुरू होण्यापूर्वी भारतीय नौदलाने यशस्वी योजना तयार केली होती आणि त्यामध्ये सुपरसोनिक मिसाईल्स वापरण्याचे धोरण, इंटेलिजन्स गुप्त ठेवणे, आणि रात्रीच्या अंधारात हल्ला करण्याची रणनीती स्वीकारली होती.

ऑपरेशन ट्राइडेंट आणि भारतीय इतिहास:
ऑपरेशन ट्राइडेंटने भारतीय नौदलाच्या सामर्थ्याला जागतिक स्तरावर प्रकट केले. यामुळे भारतीय सैन्याच्या सामर्थ्याबद्दल आंतरराष्ट्रीय पातळीवर आदर निर्माण झाला आणि भारताच्या समुद्र सुरक्षा धोरणाला एक मोठा पोशिंदा मिळाला. ही कारवाई १९७१ च्या भारत-पाकिस्तान युद्धाच्या निर्णायक क्षणांपैकी एक ठरली आणि त्या युद्धाचा दिशा बदलणारी एक घटना बनली.

पाकिस्तानचा समुद्री सामर्थ्य आणि सुरक्षा कमकुवत केल्यानंतर भारतीय सैन्याने याची भरपाई करण्यासाठी बोट-बोट चालवणारे पथक आणि हेलिकॉप्टर पाठवून हल्ल्याचे प्रभावी नियोजन केले.

उदाहरणे आणि महत्त्व:
पाकिस्तानी युद्धनौका:
PNS Khaibar आणि PNS Ghazi या युद्धनौकांना भारतीय नौदलाच्या सुपरसोनिक एंटी-शिप मिसाईल्स आणि पाणबुड्यांच्या हल्ल्यांमुळे मोठं नुकसान झाले.
PNS Ghazi ही पाकिस्तानची एक महत्त्वाची युद्धनौका होती जी भारताच्या वायव्य किनारपट्टीला हल्ला करण्यासाठी पोहोचली होती, परंतु भारतीय नौदलाच्या समोर ती आडवली गेली.

गुप्तता आणि धोरण:
भारतीय नौदलाने हल्ला करण्यापूर्वी पाकिस्तानच्या सैनिकांना गुप्ततेत ठेवून आणि युद्धाच्या धाडसाने हल्ला केला.
भारतीय पाणबुडी आणि मिसाईल्स चा वापर पाकिस्तानच्या सर्वांत महत्त्वाच्या बंदरावर संपूर्ण सुसज्जता आणि रणनीती तयार करण्याचा उत्कृष्ट उदाहरण ठरले.

चित्रे आणि चिन्हे:
🚢 INS Vela आणि INS Kandheri पाणबुडी - भारतीय नौदलाच्या प्रमुख पाणबुड्या ज्यांनी हल्ला केला.
💥 मिसाईल हल्ला - भारतीय नौदलाने पाकिस्तानच्या युद्धनौकांवर आणि तेलधरणांवर हल्ला केला.
🇮🇳 भारतीय ध्वज - भारताच्या सैन्य सामर्थ्याचे प्रतीक.
⚔️ ऑपरेशन ट्राइडेंट - भारतीय नौदलाची ऐतिहासिक हल्ला ऑपरेशन.
🌊 कराची बंदर - पाकिस्तानचा प्रमुख समुद्रपरिवहन केंद्र.

निष्कर्ष:
४ डिसेंबर १९७१ रोजी भारतीय नौदलाने पाकिस्तानच्या कराची बंदरावर हल्ला केला, ज्याने भारत-पाकिस्तान युद्धाच्या घटनांचे स्वरूप बदलले. या ऐतिहासिक हल्ल्यामुळे पाकिस्तानच्या नौदलावर गंभीर परिणाम झाले, आणि भारताच्या सामरिक सामर्थ्याचे अंतरराष्ट्रीय स्तरावर आदर आणि ओळख निर्माण झाली. भारतीय सैनिकांच्या वीरतेचे आणि समर्पणाचे प्रतीक असलेली ही घटना आजही भारतीय युद्ध इतिहासात एक प्रमुख टप्पा मानली जाते.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-04.12.2024-बुधवार. 
===========================================