दिन-विशेष-लेख-४ डिसेंबर, १९९३: उस्ताद झिया फरिदुद्दीन डागर आणि पंडित एस. सी. आर.

[Atul Kaviraje]

१९९३: उस्ताद झिया फरिदुद्दीन डागर आणि पंडित एस. सी. आर. भट यांना मध्यप्रदेश सरकारचा 'तानसेन सन्मान' जाहीर

४ डिसेंबर, १९९३: उस्ताद झिया फरिदुद्दीन डागर आणि पंडित एस. सी. आर. भट यांना मध्यप्रदेश सरकारचा 'तानसेन सन्मान' जाहीर-

संदर्भ:
४ डिसेंबर १९९३ रोजी, भारतीय संगीताच्या क्षेत्रातील दोन अत्यंत प्रतिष्ठित व्यक्तिमत्त्वांना, उस्ताद झिया फरिदुद्दीन डागर आणि पंडित एस. सी. आर. भट यांना मध्यप्रदेश सरकारने तानसेन सन्मान देण्याची घोषणा केली. या सन्मानाने या महान गायकांना त्यांच्या अपूर्व योगदानासाठी आणि शास्त्रीय संगीत क्षेत्रातील उच्चतम मान्यतेसाठी गौरविण्याचे उद्दीष्ट होते.

तानसेन सन्मान हा पुरस्कार भारतातील संगीत क्षेत्रातील उच्चतम सन्मानांपैकी एक मानला जातो, आणि त्याला तानसेन, भारतीय शास्त्रीय संगीताचा महानायक, यांच्या नावाने ओळखले जाते. हा सन्मान संगीत क्षेत्रातील विशिष्ट योगदान आणि कलेच्या उत्क्रांतीसाठी देण्यात येतो.

उस्ताद झिया फरिदुद्दीन डागर आणि पंडित एस. सी. आर. भट यांचा संगीत क्षेत्रातील योगदान:

उस्ताद झिया फरिदुद्दीन डागर:
उस्ताद झिया फरिदुद्दीन डागर हे भारतीय शास्त्रीय संगीतातील दागरवाणी घराण्याचे महत्त्वाचे प्रतिनिधी होते. ते ध्रुपद गायकी चे प्रसिद्ध गायक होते आणि त्यांचे संगीत भारतीय शास्त्रीय संगीताच्या परंपरेला सजीव ठेवणारे होते.

ध्रुपद गायकी: उस्ताद डागर यांनी ध्रुपद गायकी मध्ये विशेष योगदान दिले. ध्रुपद हा एक अत्यंत प्राचीन शास्त्रीय संगीत प्रकार आहे, जो त्याच्या गहिर्या आणि तात्त्विक सुरांमुळे प्रसिद्ध आहे.
संगीत परंपरेचे रक्षण: उस्ताद डागर यांनी आपल्या कलेचे पालन करत प्राचीन संगीत परंपरेचा आदर राखला आणि त्या कलेला जगभरात पोहोचवले. त्यांनी आपली कला शिष्यवृत्ती आणि आंतरराष्ट्रीय स्तरावर प्रस्तुत केली.

पंडित एस. सी. आर. भट:
पंडित एस. सी. आर. भट हे सारंगी वादनाचे एक महत्त्वाचे नाव होते. त्यांचे संगीत भारतीय शास्त्रीय संगीताच्या मधुर आणि गहिरे स्वरांमध्ये मिसळले होते.

सारंगी वादन: पंडित भट हे सारंगी वादनाच्या मास्टर होते. सारंगी हा एक अतिशय कठीण आणि भावनिक शास्त्रीय वाद्य आहे, आणि पंडित भट यांनी या वाद्याचा वापर करून आपल्या शास्त्रीय कलेला एक अनोखा वळण दिले.
संगीताच्या विविध रूपांचे संवर्धन: पंडित भट यांनी शास्त्रीय संगीताच्या विविध शैलिंणी व विशिष्ट प्रयोगांची मांडणी केली. त्यांनी कधीही केवळ साधे वादन न करता, प्रत्येक टोन, राग, आणि तालाच्या गहिर्या अर्थांना जाणून घेतले आणि त्यावर कार्य केले.

तानसेन सन्मान आणि त्याचे महत्त्व:
तानसेन सन्मान हा पुरस्कार मध्यप्रदेश राज्य सरकारतर्फे तानसेन महोत्सव दरम्यान दिला जातो. तानसेन महोत्सव हे भारतीय शास्त्रीय संगीताच्या प्रमुक महोत्सवांपैकी एक आहे, जे दरवर्षी ग्वालियर येथील तानसेन समाधी स्थानावर आयोजित केले जाते.

हे सन्मान तानसेन यांच्या नावावरून प्रेरित आहे, कारण तानसेन हे भारतीय संगीताच्या इतिहासातील एक महत्त्वाचे नाव होते. या पुरस्काराची प्रतिष्ठा ही भारतीय शास्त्रीय संगीत क्षेत्रातील अद्वितीय योगदानांनुसार आहे. प्रत्येक वर्षी, उत्कृष्ट गायक, वादक आणि संगीतकारांना हा पुरस्कार दिला जातो.

तानसेन सन्मान हा पुरस्कार केवळ व्यक्तीला सन्मान देणारा नसून, त्याच सोबत भारतीय शास्त्रीय संगीताची महान परंपरा आणि तिच्या जगभरातील प्रभावाचे प्रतीक देखील आहे.

४ डिसेंबर १९९३ ची घटना - एक ऐतिहासिक क्षण:
४ डिसेंबर १९९३ रोजी उस्ताद झिया फरिदुद्दीन डागर आणि पंडित एस. सी. आर. भट यांना तानसेन सन्मान देण्यात आल्याने भारतीय शास्त्रीय संगीताच्या क्षेत्राला एक महत्त्वपूर्ण प्रेरणा मिळाली. या दोन दिग्गज संगीतकारांच्या सन्मानाने शास्त्रीय संगीताच्या महत्त्वाच्या परंपरांचे संरक्षण करण्याची आणि त्याला पुढील पिढ्यांपर्यंत पोहोचवण्याची प्रक्रिया अधिक मजबूत झाली.

उदाहरण:

उस्ताद डागर आणि पंडित भट यांच्या संगीताने त्यांच्या शिष्यांना व संगीतप्रेमींना शास्त्रीय संगीताच्या गहिर्या दृष्टीकोनाचे समजून दिले.
तानसेन सन्मान दिला गेलेला पुरस्कार एकदाच नाही तर यामुळे भारतीय शास्त्रीय संगीताच्या महत्वाचे मूल्य सतत उच्चतम ठरले.

चित्रे, चिन्हे आणि प्रतीक:
🎶 तानसेन महोत्सव - ग्वालियरमधील तानसेन महोत्सवात झालेल्या सन्मानाचा प्रतीक.
🎤 उस्ताद झिया फरिदुद्दीन डागर आणि पंडित एस. सी. आर. भट - दोन दिग्गज संगीतकारांचे चित्र.
🎻 सारंगी वादन - पंडित भट यांच्या सारंगी वादनाची प्रतीकात्मक चित्रे.
🎼 ध्रुपद गायकी - उस्ताद डागर यांच्या ध्रुपद गायकीचे प्रतीक.
🏆 तानसेन सन्मान - भारतीय शास्त्रीय संगीताच्या क्षेत्रातील सर्वोच्च सन्मानाचे प्रतीक.

निष्कर्ष:
४ डिसेंबर १९९३ रोजी उस्ताद झिया फरिदुद्दीन डागर आणि पंडित एस. सी. आर. भट यांना तानसेन सन्मान देणे हे भारतीय शास्त्रीय संगीताच्या क्षेत्रातील एक ऐतिहासिक आणि महत्त्वपूर्ण घटना होती. या सन्मानामुळे तानसेन यांच्या संगीत परंपरेला एक नवीन दृष्टीकोन मिळाला, आणि शास्त्रीय संगीताच्या महत्त्वाच्या कलेला एक आदर्श स्थान मिळवून दिले. त्यांच्या योगदानाने संगीताच्या या उंच शिखरावर पोहोचण्यासाठी पुढील पिढ्यांनाही मार्गदर्शन केले.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-04.12.2024-बुधवार. 
===========================================