दिन-विशेष-लेख-५ डिसेंबर, १८१२ - नेपोलियन बोनापार्टला रशियामध्ये मोठ्या प्रमाणात

[Atul Kaviraje]

१८१२: मध्ये नेपोलियन बोनापार्ट ला रशियामध्ये मोठ्या प्रमाणात नुकसान झाले होते त्यामुळे तो फ्रांस मध्ये परत आला होता.

५ डिसेंबर, १८१२ - नेपोलियन बोनापार्टला रशियामध्ये मोठ्या प्रमाणात नुकसान-

५ डिसेंबर १८१२ रोजी, नेपोलियन बोनापार्टच्या रशिया मोहीमेला निर्णायक पराभव झाला, आणि तो आपले सैन्य घेऊन फ्रांसमध्ये परतला. हा दिवस नेपोलियनच्या साम्राज्याच्या इतिहासातील एक महत्त्वपूर्ण वळण ठरला. या पराभवामुळे नेपोलियनच्या साम्राज्याची दृष्टी आणि ताकद मोठ्या प्रमाणावर कमी झाली.

ऐतिहासिक पार्श्वभूमी:
१८१२ मध्ये, नेपोलियनने रशियावर आक्रमण करण्याचा निर्णय घेतला. त्याच्या युरोपियन साम्राज्याची सत्ता वाढवण्यासाठी आणि रशियाला त्याच्या प्रभावाखाली आणण्यासाठी नेपोलियनने या युद्धाची सुरूवात केली. हे युद्ध "नेपोलियनचा रशिया मोहीम" म्हणून ओळखले जाते. परंतु, रशियाच्या कडक हिवाळा, युद्धाचे खराब नियोजन, आणि रशियाच्या लष्करी धोरणामुळे नेपोलियनला मोठा पराभव झाला.

५ डिसेंबर १८१२ चा महत्त्वपूर्ण बदल:
रशियामधील सैन्याचा पराभव: नेपोलियनने आपली ४००,००० सैनिकांची सेना रशियात प्रवेश केली, परंतु रशियाच्या लष्करी नेतृत्वाने परत घेण्याची रणनीती वापरली. रशियन सैन्याने थोड्या थोड्या अंतरावर युद्ध केले आणि नेपोलियनला रशियाच्या अंतर्गत भागांमध्ये प्रवेश करण्याची संधी दिली. यामुळे, नेपोलियनचे सैन्य अत्यंत कमी होऊन त्याला रशियाच्या गारठलेल्या प्रदेशात अडचणींचा सामना करावा लागला.

"बर्निंग ऑफ मोस्को" (१७ सप्टेंबर १८१२): नेपोलियनच्या सैन्याने मॉस्को मध्ये प्रवेश केला, परंतु रशियाचे लोक शहराला आग लावून, नष्ट करून पलायन केले. यामुळे नेपोलियनला सुसज्ज पुरवठ्यांचा अभाव आणि परिस्थितीची कठोरता अनुभवावी लागली.

निस्सरणाचा मार्ग: रशियाच्या शितल युद्ध नीतीमुळे, नेपोलियनचे सैन्य हळूहळू हताश होत गेले. ५ डिसेंबर १८१२ रोजी, नेपोलियनने आपल्या सैन्याला परत घेण्याचे ठरवले. शीत लाट आणि रशियातील उबदार कपड्यांचा अभाव यामुळे सैन्याचे मोठे नुकसान झाले.

नेपोलियनचा पराभव:
रशियामध्ये नेपोलियनला जो पराभव झाला, त्याने त्याच्या साम्राज्याची शक्ती हळूहळू कमी केली. त्याच्या लष्करी नेतृत्वावर आणि साम्राज्याच्या भविष्यावर गंभीर परिणाम झाला. या युद्धानंतर नेपोलियनला युरोपमध्ये स्वतःला पुन्हा उभे करण्यासाठी खूप संघर्ष करावा लागला.

पराभवाचे परिणाम:
सैनिकी नाश: रशिया मोहीमेत नेपोलियनच्या सैन्याचे ४००,००० मध्ये कितीतरी सैनिक मृत्यूमुखी पडले किंवा जखमी झाले. एकूण ९०% सैनिक परत आले नाहीत.

साम्राज्याचे कमजोर होणे: रशियातून परतल्यानंतर, नेपोलियनचे साम्राज्य आधीप्रमाणे मजबूत राहिले नाही. युरोपातील इतर देशांनी, विशेषत: ब्रिटन, ऑस्ट्रिया, आणि प्रुशियाने नेपोलियन विरोधी गठबंधन तयार केले.

नेपोलियनच्या सत्ता समाप्तीची सुरुवात: नेपोलियनच्या साम्राज्याचा हा पराभव त्या काळातील महत्वाच्या संघर्षांतील एक वळण ठरला. यामुळे त्याच्या साम्राज्याचे लवकरच क्षय होईल हे निश्चित झाले.

५ डिसेंबर १८१२ चे ऐतिहासिक महत्त्व:
सैन्य आणि रणनीतीतील अपयश: नेपोलियन, जो एक कुटुंबाचा आणि रणनितीचा मास्टर म्हणून ओळखला जात होता, त्याला रशियाच्या तुफान हिवाळ्यात आणि निसर्गाच्या दुष्काळात पूर्णपणे अपयश आले. हे त्याच्या साम्राज्याच्या भविष्याची एक चिञ आहे.

रशियाची धोरणात्मक रणनीती: रशियाच्या सेनापतीने "संचार युद्ध" आणि "संपूर्ण प्रदेशाची रेटी" या धोरणांचा वापर केला. त्याद्वारे नेपोलियनला असहाय्य आणि थकलं म्हणून परत जाण्याचे भाग्य आले.

युद्धाचे बदलते स्वरूप: या पराभवामुळे, नेपोलियनच्या साम्राज्याचे विस्मयकारक सामर्थ्य तुटले आणि इतर युरोपीय साम्राज्यांमध्ये आपली स्वतंत्रता राखण्यासाठी चळवळ निर्माण झाली.

नेपोलियनच्या रशिया मोहीमेमध्ये महत्त्वपूर्ण घटना:
रशियाचे "बर्निंग ऑफ मोस्को": रशियाच्या सैन्याने शहरी संरचना नष्ट केली, ज्यामुळे नेपोलियनला पुरवठ्याचा मोठा तुटवडा भोगावा लागला.
ठंड आणि हवामानाचा परिणाम: रशियाच्या निसर्गाने आणि कडक शीतल लाटांनी नेपोलियनच्या सैन्याची प्रचंड नुकसान केली.

चित्रे आणि प्रतीक (Emojis):
❄️ (हिवाळा) – कडक हिवाळ्याचा प्रभाव
⚔️ (युद्ध) – नेपोलियनचा रशियामध्ये लढा
💔 (हर्ट) – पराभव आणि दु:ख

संदर्भ:
"The Napoleonic Wars: A Global History" (नेपोलियन युद्धांचा इतिहास)
"Napoleon's Russian Campaign" (नेपोलियनच्या रशिया मोहीमावर आधारित लेख)
"The Decline of Napoleon Bonaparte" (नेपोलियनचा उत्थान आणि पतन)

निष्कर्ष:
५ डिसेंबर १८१२ हा दिवस इतिहासातील एक निर्णायक वळण आहे, जिथे नेपोलियनला रशियामध्ये मोठ्या प्रमाणात पराभव झाला. या पराभवामुळे त्याच्या साम्राज्याची ताकद कमजोर झाली आणि युरोपात साम्राज्यांची स्थिती बदलली. यामुळे, नेपोलियनच्या साम्राज्याच्या पतनाच्या सुरुवात झाली.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-05.12.2024-गुरुवार.
===========================================