दिन-विशेष-लेख-६ डिसेंबर, १७६८: एनसायक्लोपीडिया ब्रिटानिका - पहिला अंक प्रकाशित-

[Atul Kaviraje]

१७६८: एनसायक्लोपीडिया ब्रिटानिकाचा पहिला अंक प्रकाशित झाला.

६ डिसेंबर, १७६८: एनसायक्लोपीडिया ब्रिटानिका - पहिला अंक प्रकाशित-

एनसायक्लोपीडिया ब्रिटानिका म्हणजे काय?
एनसायक्लोपीडिया ब्रिटानिका (Encyclopædia Britannica) हे एक अत्यंत महत्त्वपूर्ण आणि प्रसिद्ध शैक्षणिक संदर्भ पुस्तक आहे, जे विविध क्षेत्रातील ज्ञानाचा संकलन करते. १७६८ मध्ये, याचे पहिलं अंक प्रकाशित झाला होता, आणि त्यानंतर हे विश्वप्रसिद्ध ज्ञानकोश बनला.

तारीख - ६ डिसेंबर, १७६८:
६ डिसेंबर १७६८ रोजी, इंग्लंडमध्ये एनसायक्लोपीडिया ब्रिटानिका चा पहिला अंक प्रकाशित झाला. या पहिल्या अंकाने शास्त्र, तंत्रज्ञान, कला, संस्कृती, इतिहास, आणि समाजशास्त्रासह विविध विषयांचे ज्ञान एकत्र करून एक अनमोल कलेक्शन तयार केले. या पुस्तकामुळे जगभरातील ज्ञानाच्या प्रसाराला आणि विचारांच्या आदान-प्रदानाला चालना मिळाली.

इतिहासातील महत्त्व:
ज्ञानाचा संचय: एनसायक्लोपीडिया ब्रिटानिका ने सुरुवातीला ज्ञानाचा प्रसार करण्याचे एक मोठं कार्य केले. पुस्तकाच्या प्रत्येक अंकात असंख्य विषयांची माहिती समाविष्ट केली जात होती. हे पुस्तक लोकांना विविध विज्ञान, कला, समाजशास्त्र आणि इतिहासातील माहिती मिळवण्यासाठी एक महत्त्वाचा साधन बनले.
वैज्ञानिक आणि शैक्षणिक योगदान: १७६८ मध्ये प्रकाशित केलेल्या पहिल्या अंकाने वैज्ञानिक क्षेत्रातील मोठे योगदान दिले. या पुस्तकाने शास्त्र आणि तंत्रज्ञानाच्या क्षेत्रातील माहिती अधिक सुसंगत आणि सुवोध केली.
विविध लेखकांचे योगदान: या पुस्तकाचे लेखन विविध शास्त्रज्ञ, विद्वान आणि लेखकांनी केले, ज्यामुळे या ज्ञानकोशाला वैज्ञानिकदृष्ट्या विश्वसनीय आणि समृद्ध बनवले.

संदर्भ आणि उदाहरण:
माराठी उदाहरण:
"एनसायक्लोपीडिया ब्रिटानिका" चा पहिला अंक १७६८ मध्ये प्रकाशित झाला. त्यानंतर, जगभरातील विविध विद्वान आणि शास्त्रज्ञांनी यामध्ये योगदान दिलं, ज्यामुळे या पुस्तकाचं शैक्षणिक महत्त्व वाढलं. हा अंक "ज्ञानाच्या खजिन्याची" सुरुवात होता."

संदर्भ:
शास्त्रज्ञ आणि विद्वान: एनसायक्लोपीडिया ब्रिटानिका चे संपादन आणि लेखन यामध्ये अनेक शास्त्रज्ञांचा हातभार होता. त्यात जॉन हेलवेटियस, जॉर्ज स्पोन्सर यांसारख्या शास्त्रज्ञांचा समावेश होता, ज्यांनी या कार्याचे महत्त्व वाढवले.
ज्ञान आणि शिक्षणाचा प्रसार: "एनसायक्लोपीडिया ब्रिटानिका" हे जगातील एक अत्यंत प्रभावशाली ज्ञानकोश असून, शालेय शिक्षण आणि उच्च शिक्षणाच्या क्षेत्रात त्याचे महत्त्व अनमोल आहे.
चित्रे आणि प्रतीक:
चित्र:

१७६८ मध्ये प्रकाशित झालेल्या एनसायक्लोपीडिया ब्रिटानिका च्या पहिल्या अंकाचे चित्र.
ज्ञानकोश – एक पांढरट पुस्तक जे विविध विषयांची माहिती दर्शवते.
प्रतीक:

📚 (पुस्तक, ज्ञानाचे प्रतीक)
🌍 (जागतिक ज्ञान)
💡 (ज्ञानाचा प्रकाश)
इमोजी:

📖 (ज्ञानाचा संच)
🌐 (जागतिक स्तरावर ज्ञान)
एनसायक्लोपीडिया ब्रिटानिका चे आजचे महत्त्व:
आज, एनसायक्लोपीडिया ब्रिटानिका डिजिटल पद्धतीने उपलब्ध आहे, आणि ते एक अत्याधुनिक ऑनलाइन ज्ञानकोश बनला आहे. १७६८ पासून ते प्रत्येक शास्त्र आणि विचार क्षेत्रात निरंतर प्रगती करत आहे. या ज्ञानकोशाच्या मदतीने शालेय विद्यार्थ्यांपासून ते संशोधकांपर्यंत अनेक लोकांना सुसंगत, विश्वासार्ह आणि सुस्पष्ट माहिती मिळवणे शक्य झाले आहे.

निष्कर्ष:
एनसायक्लोपीडिया ब्रिटानिका च्या पहिल्या अंकाच्या प्रकाशनाने ज्ञानाच्या प्रसारात एक महत्त्वपूर्ण टप्पा गाठला. हे पुस्तक आजही शालेय आणि शैक्षणिक संदर्भातील एक महत्वपूर्ण साधन आहे. १७६८ च्या त्या ऐतिहासिक दिवशी, जगभरातील विद्वानांच्या योगदानामुळे एक विस्तृत ज्ञानकोश तयार झाला, जो आजही ज्ञानाच्या क्षेत्रात एक अमूल्य ठरतो.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-06.12.2024-शुक्रवार.
===========================================