राष्ट्रीय सुरक्षा आणि संरक्षणाचे महत्त्व-2

[Atul Kaviraje]

राष्ट्रीय सुरक्षा आणि संरक्षणाचे महत्त्व-

राष्ट्रीय सुरक्षा आणि संरक्षण हा आपल्या देशाच्या अस्तित्वाचा आणि प्रगतीचा पाया आहे. जेव्हा एखाद्या राष्ट्राची सुरक्षा सुनिश्चित केली जाते, तेव्हा त्या राष्ट्राच्या नागरिकांना सुरक्षितता, समृद्धी आणि विकासाची संधी मिळते. सुरक्षा केवळ लष्करी सुरक्षा आणि संरक्षणाशी संबंधित नसून, त्यात आर्थिंक, सामाजिक, सांस्कृतिक, पर्यावरणीय आणि राजकीय सुरक्षा यांचा समावेश होतो. राष्ट्रीय सुरक्षा हे एकात्मिक दृष्टिकोनातून पाहावे लागते, जे देशाच्या सर्व अंगांसाठी महत्त्वाचे असते.

राष्ट्रीय सुरक्षा आणि संरक्षणाचे विविध पैलू:
राष्ट्रीय सुरक्षा हा एक व्यापक आणि जटिल विषय आहे. त्यात अनेक पैलू समाविष्ट आहेत, जे देशाच्या शाश्वत अस्तित्वासाठी आवश्यक आहेत. काही महत्त्वाचे पैलू पुढीलप्रमाणे:

लष्करी सुरक्षा
लष्करी सुरक्षा म्हणजे देशाच्या सीमा सुरक्षित ठेवणे आणि बाह्य हल्ल्यांपासून देशाची रक्षा करणे. युद्ध किंवा संघर्षाच्या स्थितीत लष्कराची भूमिका महत्त्वाची असते. भारतासारख्या देशासाठी, ज्याच्या शेजारी पाकिस्तान आणि चीन सारखे शत्रूपक्ष आहेत, लष्करी सुरक्षा अत्यंत महत्त्वाची आहे.

उदाहरण:
भारत-चीन सीमा वाद किंवा पाकिस्तानसह सीमा समस्या असलेल्या भारताने आपल्या लष्करी क्षमतेला मजबूती दिली आहे. भारताने "आत्मनिर्भर भारत" कार्यक्रमांतर्गत सैन्याच्या शस्त्रास्त्रांची निर्मिती केली आहे आणि आत्मनिर्भरतेसाठी संरक्षण क्षेत्रातील संशोधन आणि विकासाला प्रोत्साहन दिले आहे.

आंतरिक सुरक्षा
देशाच्या आंतरिक सुरक्षा प्रणालीचा उद्देश देशाच्या आंतर्गत अस्थिरता, दहशतवाद, जातीय तणाव, आणि सामाजिक वाद यांना नियंत्रणात ठेवणे आहे. आंतरिक सुरक्षा सुदृढ करणं हे नागरिकांचे जीवन सुखद आणि शांतिपूर्ण ठेवण्याच्या दृष्टीने अत्यंत महत्त्वाचे आहे.

उदाहरण:
भारतातील जम्मू काश्मीर आणि नक्षलवाद प्रभावित राज्यांमध्ये आंतरिक सुरक्षा व्यवस्थेला सुदृढ करण्यासाठी अनेक सुरक्षा यंत्रणा काम करत आहेत. "राष्ट्रीय सुरक्षा गार्ड (NSG)" आणि "कोबरा बटालियन" सारख्या यंत्रणांचा वापर या क्षेत्रांमध्ये तणाव कमी करण्यासाठी केला जातो.

आर्थिक सुरक्षा
आर्थिक सुरक्षा म्हणजे देशाची आर्थिक प्रणाली आणि संसाधने सुरक्षित ठेवणे. आर्थिक सशक्तता देशाच्या संप्रभुतेच्या टिकावासाठी अत्यंत महत्त्वाची आहे. आर्थिक संकट किंवा बाह्य हस्तक्षेपामुळे देशाची आर्थिक स्थिरता धोक्यात येऊ शकते.

उदाहरण:
भारताने "आत्मनिर्भर भारत", "प्रधानमंत्री गरीब कल्याण योजना" आणि "मेक इन इंडिया" यांसारख्या योजनांच्या माध्यमातून आर्थिक सुरक्षितता प्रस्थापित करण्याच्या दिशेने मोठे पाऊल टाकले आहे. यामुळे देशाच्या उद्योग, निर्यात, रोजगार आणि आर्थिक वृद्धीला चालना मिळाली आहे.

पर्यावरणीय सुरक्षा
पर्यावरणीय सुरक्षा म्हणजे नैसर्गिक आपत्ती, हवामान बदल, प्रदूषण आणि पर्यावरणीय संसाधनांचे शोषण टाळणे. या घटकांचा आपल्या देशाच्या दीर्घकालीन सुरक्षिततेवर आणि अस्तित्वावर गंभीर परिणाम होऊ शकतो. आजच्या काळात हवामान बदल आणि नैसर्गिक आपत्तीचा धोका अधिक वाढला आहे, ज्यामुळे पर्यावरणीय सुरक्षेचा मुद्दा अत्यंत महत्त्वाचा ठरतो.

उदाहरण:
भारताने "नॅशनल क्लायमेट चेंज अ‍ॅक्शन प्लॅन" आणि "पारिसुद्धता करार" अंतर्गत पर्यावरणीय बदलांच्या धोक्यांना तोंड देण्यासाठी योजना राबवल्या आहेत. तसेच, भारताने सौरऊर्जा उत्पादनासाठी मोठी गुंतवणूक केली आहे, ज्यामुळे पर्यावरणीय सुरक्षा आणि टिकाऊ विकास प्रोत्साहित होतो.

सामाजिक सुरक्षा
देशातील सर्व नागरिकांना आर्थिक, सामाजिक आणि मानसिक सुरक्षा देणे हे राष्ट्रीय सुरक्षा आणि संरक्षणाच्या परिभाषेत समाविष्ट आहे. नागरिकांच्या मूलभूत हक्कांचा संरक्षण, शिक्षण, आरोग्य आणि रोजगार हे सर्व गोष्टी त्यात समाविष्ट आहेत.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-08.12.2024-रविवार.
===========================================