दिन-विशेष-लेख-८ डिसेंबर, १९९२ – रशियातील 'बॉस्निया युद्ध'ाच्या सुरुवातीचा दिवस-

[Atul Kaviraje]

रशियातील 'बॉस्निया युद्ध'ाच्या सुरुवातीचा दिवस (१९९२)-

८ डिसेंबर १९९२ रोजी, बॉस्निया युद्धाच्या पहिल्या टप्प्याची सुरुवात झाली. या संघर्षाने पूर्व युरोपमध्ये रक्तरंजित युद्ध सुरू केले, आणि यामुळे बॉस्निया आणि हर्जेगोविना येथे मोठे मानवाधिकार उल्लंघन घडले. ⚔️🌍

८ डिसेंबर, १९९२ – रशियातील 'बॉस्निया युद्ध'ाच्या सुरुवातीचा दिवस-

८ डिसेंबर १९९२ रोजी, बॉस्निया युद्धाच्या पहिल्या टप्प्याची सुरुवात झाली, ज्याने पूर्व युरोपमध्ये रक्तरंजित युद्धाला सुरुवात केली. हे युद्ध बॉस्निया आणि हर्जेगोविना मध्ये एका गंभीर राष्ट्रीय, धार्मिक आणि राजकीय संघर्षाचे प्रतीक बनले. बॉस्निया युद्धाने अनेक हायप्रोफाइल मानवाधिकार उल्लंघनांचे जन्म घेतले, ज्यामुळे हजारों लोकांचे बळी गेले, शेकडो लोक जखमी झाले आणि हजारों लोक विस्थापित झाले.

बॉस्निया युद्धाची पार्श्वभूमी:
बॉस्निया युद्ध (१९९२–१९९५) याच्या सुरुवातीचे कारण म्हणजे युगोस्लावियाचे विघटन. युगोस्लाविया एक मल्टी-एथ्निक देश होता, जिथे सर्ब, क्रोआट, मुस्लिम आणि इतर लहान समूह एकत्र राहत होते. १९९१ मध्ये युगोस्लावियाचे विघटन सुरू झाले, आणि या विघटनाच्या दरम्यान सर्वात मोठे संघर्ष बॉस्निया आणि हर्जेगोविना मध्ये आले.

बॉस्निया आणि हर्जेगोविना हे विविध जातीय गटांचे घर होते, ज्यामध्ये मुस्लिम, सर्ब आणि क्रोआट यांचा समावेश होता. १९९२ मध्ये बॉस्निया आणि हर्जेगोविना ने स्वातंत्र्य घोषित केले, ज्यामुळे सर्ब आणि क्रोआट यांच्यात मतभेद सुरू झाले. या संघर्षात, सर्बियाचे नेतृत्व करत असलेल्या स्लोबodan मिलोसेव्हिक यांचे प्रोत्साहन होते, ज्यामुळे सर्ब आक्रमण करायला सुरुवात झाली.

बॉस्निया युद्धाचे मुख्य घटनाक्रम:
बॉस्निया युद्धाची सुरुवात: १९९२ मध्ये बॉस्निया आणि हर्जेगोविना ने स्वातंत्र्याची घोषणा केली, परंतु सर्ब गटाने त्याच्या विरोधात लढाई सुरु केली. युद्धाची सुरुवात ८ डिसेंबर १९९२ रोजी झाली, आणि यानंतर बॉस्निया आणि हर्जेगोविना मध्ये मोठ्या प्रमाणात हिंसा, दहशतवाद, आणि युद्धाच्या क्रूरता समोर आली.

मानवाधिकार उल्लंघन: बॉस्निया युद्धाच्या काळात अत्यधिक मानवाधिकार उल्लंघन झाले. हजारों लोक मारले गेले, आणि लाखो लोकांचे घरं उद्ध्वस्त झाली. "सर्ब नरसंहार" (Srebrenica Massacre) हा युद्धाचा एक अत्यंत क्रूर प्रसंग आहे, ज्यामध्ये ८,००० पेक्षा अधिक मुस्लिम पुरुष आणि मुलांना मरण दिले गेले.

युद्धाच्या परिणामांची विस्तृतता: युद्धाच्या परिणामस्वरूप बॉस्निया आणि हर्जेगोविना मध्ये अनेक लोक विस्थापित झाले. युद्धामध्ये १,००,००० हून अधिक लोक मृत्युमुखी पडले आणि २० लाखांपेक्षा जास्त लोक विस्थापित झाले. युद्धाच्या परिणामस्वरूप, बॉस्नियात सामाजिक आणि राजकीय स्थितीही गंभीरपणे बदलली.

आंतरराष्ट्रीय हस्तक्षेप:
युद्धाच्या वेळी, विविध आंतरराष्ट्रीय संस्थांनी हस्तक्षेप केला. १९९५ मध्ये, नाटोने हस्तक्षेप केला आणि बॉस्निया युद्धाला थांबवण्यासाठी शांती करार केला. डे टॉन अ‍ॅग्रीमेंट (Dayton Agreement) मध्ये बॉस्निया आणि हर्जेगोविना मध्ये शांती स्थापन केली आणि यावर १४ डिसेंबर १९९५ रोजी हस्ताक्षर झाले.

बॉस्निया युद्धाचे ऐतिहासिक महत्त्व:
पूर्व युरोपातील रक्तरंजित संघर्ष: बॉस्निया युद्धाने पूर्व युरोपमध्ये युद्धाच्या आणि हिंसाचाराच्या एक नवा अध्याय सुरू केला. याने एक वंशीय आणि धार्मिक संघर्ष जगभरात प्रसिद्ध केला.

मानवाधिकार उल्लंघन: बॉस्निया युद्धामध्ये मानवाधिकारांचे मोठे उल्लंघन झाले. या संघर्षात स्त्रिया, लहान मुले, आणि निरपराध नागरिक अत्यंत क्रूरतेने मारले गेले. हे युद्ध मानवी शोक आणि संघर्षाचा प्रतीक बनले.

आंतरराष्ट्रीय शांतता प्रगती: बॉस्निया युद्धाच्या समाप्तीनंतर, आंतरराष्ट्रीय समाजाने अधिक मजबूत उपाययोजना केलेल्या शांती करारांचा आधार घेतला. बॉस्निया आणि हर्जेगोविना मध्ये शांती स्थापन केली गेली आणि तेथे भविष्यकालीन स्थिरता घडवण्यात आंतरराष्ट्रीय समुदायाने भाग घेतला.

संवेदनशील प्रतीक आणि चित्रे:
युद्धग्रस्त बॉस्निया: बॉस्निया युद्धाच्या दरम्यानच्या चित्रांमध्ये उद्ध्वस्त शहरं, फुटलेले घरं, आणि निरपराध लोकांचे मृतदेह या दृश्यांचे महत्त्व आहे. हे युद्धाचा क्रूर चेहरा दर्शवते.

सर्ब नरसंहार: सर्ब नरसंहार हा बॉस्निया युद्धातील एक अत्यंत दाहक घटना होती. सर्ब गटाने मुस्लिम लोकांचे सामूहिक हत्याकांड घडवले.

शांती करार: डे टॉन अ‍ॅग्रीमेंटमुळे बॉस्निया युद्ध संपुष्टात आले आणि शांती स्थापना झाली. युद्धाच्या समाप्तीनंतर, शांतीला महत्व देणारे चित्रे आणि संदेश निर्माण झाले.

निष्कर्ष:
बॉस्निया युद्ध १९९२ मध्ये सुरु झाले आणि त्याने अनेक वर्षे पूर्व युरोपात रक्तपात आणि त्रास दिला. ८ डिसेंबर १९९२ च्या दिवशी युद्धाची सुरुवात झाल्यानंतर, युद्धाने मानवाधिकारांची मोठी हानी केली आणि लाखो लोकांचे जीवन उद्ध्वस्त केले. तथापि, १९९५ मध्ये शांती कराराच्या साक्षात्कारानंतर युद्ध संपले, आणि आज बॉस्निया आणि हर्जेगोविना एक शांतिपूर्ण राष्ट्र म्हणून उभे आहे.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-08.12.2024-रविवार.
===========================================