दिन-विशेष-लेख-९ डिसेंबर, १९८७ - अमेरिकेतील 'मॉन्ट्रियल प्रोटोकॉल' मंजूर

[Atul Kaviraje]

अमेरिकेतील 'मॉन्ट्रियल प्रोटोकॉल' मंजूर (१९८७)-

९ डिसेंबर १९८७ रोजी, मॉन्ट्रियल प्रोटोकॉल (Montreal Protocol) यावर एक ऐतिहासिक हस्ताक्षर झाले. या कराराने ओझोन परत उभारणीसाठी आणि क्लोरोफ्लोरोकार्बन (CFCs) यासारख्या हानिकारक गॅसांचा वापर कमी करण्याचे ठरवले. पर्यावरण संरक्षणासाठी हा करार अत्यंत महत्त्वपूर्ण ठरला. 🌱🌍

९ डिसेंबर, १९८७ - अमेरिकेतील 'मॉन्ट्रियल प्रोटोकॉल' मंजूर (Montreal Protocol)-

९ डिसेंबर १९८७ रोजी मॉन्ट्रियल प्रोटोकॉल (Montreal Protocol) यावर एक ऐतिहासिक हस्ताक्षर झाले. हा करार पर्यावरणीय संकटांचा सामना करण्यासाठी एक महत्त्वाची व ऐतिहासिक पावलं होता. या कराराचे मुख्य उद्दिष्ट ओझोन परत उभारणीसाठी ठरवले आणि ओझोन थरास हानी करणाऱ्या हानिकारक गॅसांचा वापर कमी करण्याचा ठराव केला. यामध्ये विशेषत: क्लोरोफ्लोरोकार्बन (CFCs) व इतर हानिकारक रसायनांचा वापर कमी करण्यासाठी ठोस धोरणे बनवण्यात आली.

मॉन्ट्रियल प्रोटोकॉल काय आहे?
मॉन्ट्रियल प्रोटोकॉल हा एक आंतरराष्ट्रीय करार आहे, ज्याचा उद्देश ओझोन परत उभारणी आणि त्यास हानी करणाऱ्या पदार्थांच्या वापरावर बंदी घालणे आहे. हा करार १९८५ मध्ये मॉन्ट्रियल, कॅनडामध्ये मंजूर करण्यात आला. या करारात ओझोन थराच्या संरक्षणासाठी आवश्यक असलेल्या उपाययोजना आणि त्यासाठी जगभरात सहभागी होण्याचे आवाहन करण्यात आले.

मुख्य उद्देश:
ओझोन थराचे संरक्षण करणे.
क्लोरोफ्लोरोकार्बन (CFCs), हायड्रोक्लोरोफ्लोरोकार्बन (HCFCs), आणि इतर हानिकारक रसायनांचा वापर कमी करणे.
उद्योगांमध्ये आणि घरांमध्ये पर्यावरणीय सुरक्षिततेची गरज वाढवणे.
ओझोन परत उभारणीच्या प्रक्रियेत पर्यावरणीय धोरणांसाठी योगदान देणे.

ओझोन थर आणि त्याचे महत्त्व:
ओझोन थर पृथ्वीच्या वायुमंडळामध्ये २० किमी ते ३० किमी उंचीवर असतो आणि तो सूर्याच्या हानिकारक अल्ट्राव्हायोलेट (UV) किरणांचा मोठ्या प्रमाणात शोषण करतो. हा थर नष्ट होणे पृथ्वीवरील जीवसृष्टीसाठी एक गंभीर संकट होते कारण सूर्याच्या UV किरणांच्या वाढीमुळे त्वचा कर्करोग, डोळ्यांच्या समस्या, व पर्यावरणीय संकटांचा सामना करावा लागेल.

मॉन्ट्रियल प्रोटोकॉलचा प्रभाव:
या प्रोटोकॉलने १९८० च्या दशकात ओझोन थराच्या नष्ट होण्यास सामोरे जाऊन त्यावर नियंत्रण ठेवले. १९८९ मध्ये, अमेरिका, युरोप, भारत, चीन, आणि इतर २४० देशांनी या करारात सहभागी होण्याची घोषणा केली. या करारामुळे जागतिक पर्यावरणीय संरक्षणासाठी मजबूत धोरणे ठरवली गेली आणि प्रदूषणापासून पृथ्वीचे संरक्षण करण्यासाठी कठोर पावले उचलली गेली.

उदाहरण:
उदाहरणार्थ, क्लोरोफ्लोरोकार्बन (CFCs) हा एक रसायन आहे, जो अतीकषणारे आणि अतिशय हानिकारक असतो. याचा वापर अनेक औद्योगिक प्रक्रियांमध्ये केला जातो. परंतु मॉन्ट्रियल प्रोटोकॉलने CFCs च्या वापरावर बंदी घालून पृथ्वीच्या ओझोन थराचे रक्षण करण्यासाठी आवश्यक पावले उचलली.

विविध टप्प्यांमध्ये कराराची अंमलबजावणी:
१९८७ मध्ये करारावर स्वाक्षरी केली गेली, आणि त्यानंतर प्रत्येक देशाने आपले ध्येय आणि धोरणे तयार केली.
१९९२ मध्ये या प्रोटोकॉलमध्ये सुधारणा केली गेली आणि त्यामध्ये नवीन रसायनांचा समावेश केला गेला.
२०२० मध्ये या प्रोटोकॉलच्या यशस्विता आणि कार्यक्षमतेचे परीक्षण करण्यात आले आणि अनेक देशांनी हानीकारक गॅस वापर कमी करण्यासाठी आपले उद्दिष्ट गाठले.

मॉन्ट्रियल प्रोटोकॉलचे वैशिष्ट्ये:
आंतरराष्ट्रीय सहकार्य: या करारात जगभरातील १९८ देश सहभागी झाले आहेत.
दुरुस्ती आणि सुधारणा: कराराच्या अंमलबजावणीच्या दरम्यान, काही रसायनांवर अधिक कडक प्रतिबंध आणले गेले.
स्थिरता आणि समृद्धी: ओझोन परत उभारणीची प्रक्रिया दीर्घकालीन असली तरी, पर्यावरणाच्या उधळणीमुळे चांगले परिणाम दिसून येत आहेत.

संदर्भ:
१९८७ मध्ये मॉन्ट्रियल प्रोटोकॉलने ओझोन परत उभारणीसाठी एक ऐतिहासिक पाऊल उचलले.
गेल्या काही दशकांमध्ये, या कराराच्या अंमलबजावणीने ओझोन थराचे पुनर्निर्माण करणे आणि पर्यावरणीय संकट कमी करणे शक्य झाले.

चित्र, प्रतीक आणि इमोजी:
🌍 (पृथ्वीचे संरक्षण)
♻️ (पर्यावरणाचा पुनर्निर्माण)
🌱 (सतत वाढत असलेल्या पर्यावरणीय उपायांची चिन्ह)
🌞 (सूर्याच्या हानिकारक विकिरणांच्या संरक्षणासाठी)

महत्व:
मॉन्ट्रियल प्रोटोकॉल हा पर्यावरणीय संरक्षणासाठी एक अत्यंत महत्त्वाचा आणि जागतिक करार आहे. यामुळे प्रदूषण कमी होणे, ओझोन थराचे संरक्षण करणे, आणि पर्यावरणाच्या धोक्यापासून पृथ्वीचे रक्षण करणे शक्य झाले आहे. आजही या कराराच्या प्रभावामुळे, अधिक कडक पर्यावरणीय धोरणे तयार केली जात आहेत.

चित्र उदाहरण:

ओझोन थराच्या संरक्षणासाठी विश्वभर करण्यात येणारे प्रयत्न.
मॉन्ट्रियल प्रोटोकॉलच्या कार्यवाहीचे चित्र.
वातावरणीय संकट आणि हानीकारक गॅसच्या प्रतिबंधाची प्रतीक.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-09.12.2024-सोमवार.
===========================================