दिन-विशेष-लेख-10 DECEMBER, 1868: पहिले वाहतूक नियंत्रक दिवे (Traffic Signals)

[Atul Kaviraje]

१८६८: पॅलेस ऑफ वेस्टमिन्स्टर, लंडन येथे पहिले वाहतुक नियंत्रक दिवे (traffic signals) बसवण्यात आले. सुरुवातीला हे रेल्वेच्या सिग्नल्स (semaphore) सारखे होते आणि रात्री प्रकाशित करण्यासाठी लाल व हिरव्या रंगाच्या गॅसच्या दिव्यांचा वापर करण्यात येत असे.

10 DECEMBER, 1868: पहिले वाहतूक नियंत्रक दिवे (Traffic Signals) लंडनमधील पॅलेस ऑफ वेस्टमिन्स्टर येथे बसवले गेले-

इतिहासातील महत्त्वपूर्ण घटना
10 डिसेंबर 1868 रोजी लंडनच्या पॅलेस ऑफ वेस्टमिन्स्टर येथील सुमारे १५ मीटर उंच असलेल्या मॉक सिग्नल पॅनलला लवकरच "पहिले वाहतूक नियंत्रक दिवे" म्हणून ओळखले गेले. या दिव्यांचे प्रमुख उद्दिष्ट वाहन आणि पादचाऱ्यांच्या सुरक्षिततेसाठी मॅन्युअल ट्रॅफिक सिग्नलिंग प्रणाली तयार करणे होते. सुरुवातीला हे सिग्नल रेल्वेच्या सिग्नल पद्धतीचे अनुसरण करीत होते, जे सेमाफोर किंवा ध्वनिनिर्देश (Semaphore) म्हणून ओळखले जात होते.

प्रारंभिक वाहतूक सिग्नल: या सिग्नलमध्ये लाल आणि हिरवा रंग वापरण्यात आले. या दिव्यांना गॅस लाइट्स (Gas Lights) म्हणतात आणि ते सूर्यास्तानंतर प्रकाशित केले जात होते. सिग्नल दोन रंगांमध्ये होते:

लाल रंग: थांबा (Stop)
हिरवा रंग: पुढे जा (Go)
प्रारंभिक सिग्नल लाइट्स एकदम साध्या होत्या आणि विशेषत: गॅसच्या दिव्यांवर अवलंबून होत्या. सिग्नलला कधीकधी चुकतही वर्तवले जाई, कारण गॅस लाइट्सचे नियंत्रण करतांना वादळ आणि हवामानाचे परिणाम होऊ शकत होते.

संदर्भ:

लंडनमधील पॅलेस ऑफ वेस्टमिन्स्टर येथे बसवले गेलेले हे पहिले वाहतूक सिग्नल होते. हे सिग्नल पूर्णपणे मॅन्युअल होते आणि एका पोलवर लावले गेले होते.
सुरुवातीला हे सिग्नल मुख्यत: रात्रि वेळेतील ट्राफिक नियंत्रित करण्यासाठी वापरले जात होते.
सिग्नल सुसंगत आणि सुरक्षित वाहतूक व्यवस्था तयार करण्यासाठी अत्यंत महत्त्वाचे होते.
गॅस सिग्नल्स १९१० मध्ये इलेक्ट्रिकल सिग्नल्सने बदलले, त्यानंतर वाहतूक नियंत्रणाचे यंत्रणा अधिक विकसित होऊ लागली.

उदाहरण:

लाल दिवा: जर वाहन चालकांना थांबायचं असेल, तर लाल दिवा लागू केला जातो. 🚥🚗🛑
हिरवा दिवा: वाहन चालकांना पुढे जाऊ देण्याचा संकेत म्हणून हिरवा दिवा लागू होतो. 🟢🚦🚙
वाहतूक नियंत्रक दिव्याचे फायदे:

वाहतूक नियंत्रण प्रणालीने रस्त्यांवरील गोंधळ कमी केला.
पादचाऱ्यांची आणि वाहनचालकांची सुरक्षा वाढली.
वाहतूक व्यवस्थेला एक सुसंगत आणि वैज्ञानिक दृष्टीकोन मिळाला.

चित्रे आणि इमोजी:

🚦🛑 लाल आणि हिरवा दिवा: वाहतूक नियंत्रक सिग्नल.
🛣�🚗 पॅलेस ऑफ वेस्टमिन्स्टर व आसपासच्या रस्त्यांवर वाहतूक नियंत्रित करणारे सिग्नल.
🕯� गॅस लाइट्सच्या दिव्यांची पहिली व्यवस्था.
🚥 सेमाफोर प्रकाराचे ट्रॅफिक सिग्नल.

वर्तमान काळातील प्रभाव:
आजच्या दिवशी, इलेक्ट्रिकल ट्रॅफिक सिग्नल्सने वाहतूक व्यवस्था सुसंगत आणि सुरक्षित केली आहे. पण त्या सुरुवातीच्या सिग्नल्समुळेच जगभरात वाहतूक नियंत्रणासाठी एक प्रणाली अस्तित्वात आली, जी दररोज लाखो लोकांसाठी महत्वाची आहे.

निष्कर्ष:
10 डिसेंबर 1868 रोजी लंडनमध्ये बसवलेले पहिले ट्रॅफिक सिग्नल हे वाहन चालवण्याची आणि पादचारी सुरक्षिततेची प्रणाली सुधारण्यात एक महत्त्वपूर्ण पाऊल होते. यामुळे वाहतूक सुरक्षा आणि गती नियंत्रित करण्यासाठी एक पद्धत तयार झाली, जी आज देखील आपल्या रोजच्या जीवनात वापरली जात आहे.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-10.12.2024-मंगळवार.
===========================================