आधुनिक आणि पारंपारिक शिक्षण प्रणालीतील फरक-1

[Atul Kaviraje]

आधुनिक आणि पारंपारिक शिक्षण प्रणालीतील फरक-

शिक्षण हा प्रत्येक समाजाचा मूलभूत भाग आहे, जो व्यक्तीचे सर्वांगीण विकास करतो. आधुनिक आणि पारंपारिक शिक्षण प्रणाली यामध्ये काही महत्त्वाचे फरक आहेत. दोन्ही प्रणालींचे उद्दिष्ट एकच असले तरी त्यांच्या कार्यपद्धती, पद्धती आणि तत्त्वज्ञानात मोठा फरक आहे. आधुनिक शिक्षण प्रणाली तंत्रज्ञान, संशोधन, आणि समग्र व्यक्तिमत्त्व विकासावर आधारित आहे, तर पारंपारिक शिक्षण प्रणाली पिढ्यानपिढ्या रुढ असलेल्या पद्धतींचा अनुसरण करते.

पारंपारिक शिक्षण प्रणाली:
पारंपारिक शिक्षण प्रणाली ही एक जुनी पद्धत आहे जी बहुतेक शाळांमध्ये आणि गुरुकुलांमध्ये रुढ होती. या प्रणालीतील शिक्षण मुख्यतः सिद्धांतात्मक व वाचनावर आधारित असते. विद्यार्थ्यांना वर्गात शिक्षकांच्या वाचन किंवा शिकवणीवर आधारित शिक्षण दिले जाते.

मुख्य वैशिष्ट्ये:
शिक्षकाचे केंद्रीय स्थान: पारंपारिक शिक्षण प्रणालीत शिक्षक हा मुख्य श्रोत असतो. शिक्षक विद्यार्थ्यांना माहिती देतो, आणि विद्यार्थ्यांची भूमिका ऐकणाऱ्याची असते.

पुस्तकांवर आधारित शिक्षण: शिक्षण मुख्यतः पुस्तकांवर आधारित असते, आणि विद्यार्थ्यांना शिकवलेली माहिती साधारणपणे वर्गात दिल्या जाणार्‍या पुस्तकांमध्ये असते.

प्रश्नपत्रिका आधारित मूल्यांकन: विद्यार्थ्यांच्या मूल्यांकनाची पद्धत मुख्यतः लेखन परीक्षा किंवा प्रश्नपत्रिका आधारित असते. या परीक्षांमध्ये त्यांना थोडक्यात वाचन व लेखन करण्याची क्षमता तपासली जाते.

आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर कमी: पारंपारिक शिक्षण पद्धतीत आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर कमी दिसतो. प्रिंटेड पुस्तकं, शालेय टेबल आणि शिक्षकाचे मुख्य कार्य म्हणजे शिकवण देणे, हेच प्राथमिक असते.

वाचन व लेखनावर जोर: पारंपारिक शिक्षण पद्धतीत शालेय परीक्षा व लेखनावर अधिक लक्ष दिले जाते. अधिकतर विद्यार्थी आपल्या घरामध्ये अभ्यास करतात आणि लेखनाच्या माध्यमातून उत्तरे तयार करतात.

सामाजिक मूल्ये: पारंपारिक शिक्षण प्रणाली विद्यार्थ्यांना सामाजिक मूल्ये आणि परंपरेला महत्त्व देते. नैतिकता, संस्कार, आणि जीवनातील तत्त्वज्ञान हे शिक्षणाचा महत्त्वाचा भाग आहे.

उदाहरण:
भारतातील गुरुकुल पद्धती किंवा प्राचीन शालेय शिक्षण प्रणाली यामध्ये पारंपारिक पद्धतीने गुरूंनी विद्यार्थ्यांना शिकवले, जिथे एकाच गोष्टीवर पूर्ण लक्ष केंद्रित करणे आणि प्रत्येक गोष्टीसाठी तासन्तास चर्चा करणे आवश्यक होते.

आधुनिक शिक्षण प्रणाली:
आधुनिक शिक्षण प्रणाली ही तंत्रज्ञान आणि नवीन शैक्षणिक दृष्टिकोनावर आधारित आहे. यामध्ये तंत्रज्ञानाचा वापर, विविध शिक्षण पद्धती, आणि समग्र व्यक्तिमत्त्व विकासावर जोर दिला जातो. विद्यार्थ्यांची सक्रिय सहभागिता आणि प्रकट विचारशक्ती यांना अधिक महत्त्व दिले जाते.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-11.12.2024-बुधवार.
===========================================