वाचनाचे महत्त्व-

[Atul Kaviraje]

वाचनाचे महत्त्व-

वाचन हे व्यक्तिमत्व विकासाचा एक महत्त्वपूर्ण घटक आहे. वाचनामुळे ज्ञानाची वाढ होते, विचारशक्तीला धार येते आणि व्यक्तीला आपल्या जीवनातील उद्दिष्ट आणि उद्दीष्टांची पूर्णत: समज प्राप्त होऊ शकते. वाचन म्हणजे फक्त पुस्तकांचेच वाचन नाही, तर त्यात जीवनावर, समाजावर, संस्कृतीवर, धर्मावर, तत्त्वज्ञानावर आणि सर्वांगीण ज्ञानावर विचार मंथन करणे समाविष्ट आहे.

वाचन हे केवळ ज्ञान मिळवण्यासाठीच असते असे नाही, तर ते आपल्याला विचारांचा विस्तार देणारे, दृष्टिकोन बदलणारे आणि समाजाची समज वाढवणारे असते. वाचनामुळे लोकांच्या वर्तमनात सुधारणा, भविष्याच्या दिशेसाठी मार्गदर्शन आणि एक समृद्ध जीवन शोधण्याची क्षमता वाढते.

वाचनाचे महत्त्व - उदाहरणांसह:
ज्ञान प्राप्ती:
वाचनामुळे आपल्याला विविध क्षेत्रातील ज्ञान प्राप्त होते. प्रत्येक वाचनाचा उद्देश ज्ञानाची प्राप्ती असतो. उदाहरणार्थ, एक वैज्ञानिक, साहित्यिक, तत्त्वज्ञ, किंवा इतर कोणतेही क्षेत्र असो, वाचनामुळे त्याला त्या क्षेत्राच्या सर्व बाबींची सखोल माहिती मिळते.

उदाहरण:
एक डॉक्टर रोज वाचन करतो, त्यामुळे त्याला नवा शोध, औषधांच्या नवीन पद्धती आणि वैज्ञानिक प्रगतीची माहिती मिळते, जे त्याला रोगनिदान आणि उपचार करतांना मदत करते. या वाचनामुळे तो उत्तम डॉक्टर बनतो.

विचारशक्तीला चालना:
वाचनामुळे आपली विचारशक्ती विकसित होते. विविध पुस्तकांचे वाचन करणे, वेगवेगळ्या दृष्टिकोनातून विचार करण्यास भाग पाडते. आपले विचार वाचनामुळे विस्तृत होतात आणि एकाग्रतेला चालना मिळते.

उदाहरण:
जर एखादी व्यक्ती ऐतिहासिक किंवा सामाजिक विषयावर वाचन करत असेल, तर ती व्यक्ती समाजातील बदल, इतर संस्कृती आणि धर्मांची गहरी समज मिळवते. यामुळे त्याला समाजातील वावरण्याचा दृष्टिकोन बदलतो.

संचार कौशल्याचा विकास:
वाचनामुळे भाषेचा आणि संवाद कौशल्याचा विकास होतो. आपले शब्द संग्रह विस्तृत होतात आणि आपल्याला अधिक चांगल्या पद्धतीने संवाद साधता येतो. व्यक्तिमत्वात वाचनाचा प्रभाव दिसून येतो.

उदाहरण:
एखादी व्यक्ती वाचन करतांना साहित्यिक कादंब-यांतील संवादाचे वाचन करते. त्यामुळे तिच्या बोलण्यात सुसंस्कृतता आणि ठराविक शब्दांचे योग्य उपयोग होतात. त्याच्या वाचनामुळे त्याची संवादकला अधिक परिपूर्ण होते.

संवेदनशीलता आणि सहानुभूती:
वाचनामुळे आपल्या मनाचे आयुष्य समजण्याचा दृषटिकोन विकसित होतो. साहित्य वाचनामुळे दुस-यांच्या भावनांचा अनुभव आणि त्यासाठी सहानुभूती दाखवण्याची क्षमता वाढते.

उदाहरण:
एक व्यक्ती 'तृतीयपंथी' विषयावर वाचन करत असेल, तर त्याला या समाजाची परिस्थिती समजून त्यांना योग्य सन्मान देण्याची, त्यांची मदत करण्याची, सहानुभूती निर्माण होऊ शकते.

मनोरंजन:
वाचन हे मनोरंजनाचा एक अप्रतिम स्रोत असू शकते. लघुनिबंध, कथा, कादंब-या आणि कविता या प्रकारात वाचन केल्याने आपला मानसिक दृष्टिकोन ताजातवाना होतो. वाचनामुळे आपल्याला मानसिक विश्रांती मिळते.

उदाहरण:
एक विद्यार्थी दररोज थोड्या वेळासाठी कथा किंवा कादंब-याचे वाचन करतो. हे वाचन त्याला मानसिक ताजेतवाने बनवते आणि शिक्षणाच्या धकाधकीतून विश्रांती मिळवते.

वाचनाचे महत्त्व - विवेचन:
वाचन केवळ शालेय किंवा औपचारिक शिक्षणाचा भाग नाही, तर ते एक जीवनभर चालणारा प्रक्रिया आहे. आजच्या जमान्यात आपल्याला सतत बदलणा-या जगाशी जुळवून घेण्यासाठी, नवे ज्ञान प्राप्त करण्यासाठी आणि आपल्या जीवनातील उद्दीष्ट साधण्यासाठी वाचनाचे महत्त्व अनिवार्य आहे. वाचनामुळे आपले विचार अधिक खोल होतात, आपण अधिक समजून उमजून निर्णय घेऊ शकतो.

वाचनामुळे आपली मानसिक क्षमता आणि बुद्धीमत्ता विकसित होते. त्याचे सर्वात मोठे उदाहरण म्हणजे शिक्षणाच्या क्षेत्रात, जेथे आपले वाचन आपणास उत्तम विद्यार्थी बनवते. या वाचनामुळे आपण जगातील सर्वात मोठ्या विचारवंतांची शिकवणी मिळवतो.

वाचनामुळे आपल्या जीवनातील सकारात्मक बदल होतात. मनुष्याच्या जीवनाला एकच दिशा नाही, त्याच्या इच्छांप्रमाणे अनेक दिशांमध्ये प्रगती होऊ शकते. आणि हे वाचन ह्याच्याशी संबंधित असते. वाचनामुळे आपल्याला जीवनाचे सर्वोत्तम दिशा, उद्दीष्ट, विचार आणि कार्यशक्ती प्राप्त होऊ शकते.

निष्कर्ष:
वाचनाचे महत्त्व अनंत आहे. त्यामुळे आपला विचारशक्तीचा विकास होतो, भाषेचा व संवाद कौशल्याचा विस्तार होतो आणि समाजातील इतर लोकांसोबत आपली सुसंवाद साधता येतो. वाचनामुळे आपल्याला जीवनातील प्रत्येक क्षेत्रात प्रगती करण्याची आणि आपले व्यक्तिमत्व उजळण्याची संधी मिळते. वाचन हे केवळ आनंद घेण्याचे साधन नसून, ते एक जीवनाच्या सर्व स्तरांवर सुधारणा करण्याचे प्रभावी साधन आहे.

वाचनामुळे व्यक्तीची सामाजिक, मानसिक आणि शारीरिक समृद्धी होते. म्हणून, प्रत्येक व्यक्तीला वाचनाची गोडी लागली पाहिजे, कारण ते केवळ ज्ञानाचं स्त्रोत नाही, तर ते एक प्रगल्भ आणि समाधानी जीवन जगण्यासाठीची दिशा आहे.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-13.12.2024-शुक्रवार.
===========================================