लोकशाहीचे महत्व-2

[Atul Kaviraje]

लोकशाहीचे महत्व-

सामाजिक आणि सांस्कृतिक विविधतेला मान्यता:
लोकशाहीत समाजातील विविधतेला महत्त्व दिले जाते. लोकशाही शासन प्रत्येक नागरिकाच्या संस्कृती, धर्म, आणि विश्वासांना मान्यता देतो. यामुळे विविध समाज गटांमध्ये एकता आणि समरसता निर्माण होते.

उदाहरण:
भारतातील विविधता ही लोकशाहीच्या आधारावर निर्माण झालेली आहे. एकाच देशात विविध धर्म, संस्कृती, भाषा आणि परंपरा असलेल्या लोकांचा समावेश आहे, आणि त्यांना समान अधिकार देण्याची प्रक्रिया लोकशाहीतून पार पडते.

विकसनशील राष्ट्रांच्या प्रगतीत महत्त्व:
लोकशाही प्रणाली नसलेल्या देशांमध्ये सत्ता आणि अधिकार हाती असलेल्या काही लोकांद्वारे अधिकारांचे अत्याचार होतात. परंतु लोकशाही प्रणालीने प्रगती साधली असते, ती समाजात सामाजिक, आर्थिक आणि शैक्षणिक दृष्टिकोनातून देखील सक्षम होऊन चालते. लोकशाही रचनांमुळे प्रत्येक व्यक्तीला सामाजिक विकासाची संधी मिळते.

उदाहरण:
दक्षिण कोरिया, जपान आणि तैवान यांसारख्या राष्ट्रांच्या विकासाचा मोठा हिस्सा त्याच्या लोकशाही पद्धतीमधून साधला आहे. त्यांनी समाजातील सर्व घटकांना समान संधी दिली, ज्यामुळे ते प्रगती पथावर पुढे गेले आहेत.

३. लोकशाहीतील आव्हाने:
लोकशाहीच्या व्यवस्थेमध्ये विविध आव्हाने देखील असतात. त्यातील काही आव्हाने पुढीलप्रमाणे:

भ्रष्टाचार:
लोकशाहीत भ्रष्टाचार वाढू शकतो, कारण येथे सत्ताधीशांना त्यांच्यावर होणाऱ्या तपासणीमध्ये कमी ताकद असू शकते. जर सरकार आणि न्यायव्यवस्था यामध्ये पारदर्शकता नसेल, तर भ्रष्टाचार पसरू शकतो.

मतदार जागरूकता:
लोकशाही प्रक्रियेत मतदानाची महत्त्वाची भूमिका आहे. परंतु, काही वेळा लोकशाहीमध्ये सर्व नागरिक मतदान प्रक्रियेत सहभाग घेत नाहीत, यामुळे समाजाच्या संपूर्ण जनतेचे हित साधणे कठीण होऊ शकते.

राजकीय असंतुलन:
लोकशाही प्रणालीमध्ये सर्व घटकांचा समान सहभाग असला तरी, अनेक वेळा एकाच पक्षाचे वर्चस्व वाढल्यास विविध सामाजिक गटांना त्यांच्या हक्कांची आणि आरक्षणाची गळती होऊ शकते.

४. निष्कर्ष:
लोकशाही शासन प्रणाली मानवाधिकार, समानता आणि स्वातंत्र्याच्या मूलभूत तत्त्वांवर आधारित आहे. यामध्ये लोकांना त्यांच्या मतांद्वारे सरकार निवडण्याची आणि त्या सरकारला आपल्या कर्तव्यांबद्दल जबाबदार ठेवण्याची संधी मिळते. लोकशाहीचे महत्त्व, याच्या प्रत्येक घटकात व्यक्त होतो – जसे स्वातंत्र्य, समानता, पारदर्शकता, आणि न्याय. या तत्वांच्या आधारे देश सामाजिक, आर्थिक आणि सांस्कृतिक विकास साधतो. लोकशाही प्रगतीच्या पथावर ठामपणे पुढे जात असताना, त्यात असणारी आव्हाने देखील ओलांडता येतात, आणि त्याची प्रभावी कार्यप्रणाली विकसित केली जाते.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-17.12.2024-मंगळवार.
===========================================