श्रीविठोबा आणि संत ज्ञानेश्वरीचे तत्त्वज्ञान-2

[Atul Kaviraje]

श्रीविठोबा आणि संत ज्ञानेश्वरीचे तत्त्वज्ञान-
(Lord Vitthal and the Philosophy of Sant Dnyaneshwari)

- एकात्मतेचे तत्त्वज्ञान:
संत ज्ञानेश्वरांची एक प्रमुख शिकवण म्हणजे जीवनात एकात्मतेचे पालन करणे. जीवनात सृष्टीचे, ब्रह्मांडाचे आणि आत्म्याचे एकात्म दर्शन होणे आवश्यक आहे. त्यांची तत्त्वज्ञानाच्या शब्दांत, "सर्व प्रपंच आणि आत्मा हे एकच परब्रह्माचे रूप आहे." यामुळे त्यांचा दृष्टिकोन एकात्मतेचा होता, आणि प्रत्येक वस्तूमध्ये परमात्म्याचे अस्तित्व मानले.

उदाहरण:
ज्ञानेश्वर महाराजांची शिकवण होती की, जीवनातील सर्व घटनांत, प्रत्येक व्यक्ती आणि प्रत्येक कृतीत भगवान श्रीविठोबा दिसतात. त्यामुळे, भक्ती करत असताना एकात्मतेच्या अनुभवात विलीन होणे आवश्यक आहे.

३. श्रीविठोबा आणि संत ज्ञानेश्वरांचे तत्त्वज्ञान: एकात्मिक दृष्टिकोन
श्रीविठोबा आणि संत ज्ञानेश्वरांचे तत्त्वज्ञान हे एकमेकांचे पूरक आहेत. श्रीविठोबा भक्तिपंथाचा पुरस्कर्ता आहे, तर संत ज्ञानेश्वरांनी त्याच्या भक्तिमार्गाचे तात्त्विक आधार दिले. दोन्ही तत्त्वज्ञान हे भक्तिरस, आत्मज्ञान, समर्पण आणि एकात्मतेच्या विचारांवर आधारित आहे.

भक्तिरस आणि आत्मसाक्षात्कार: श्रीविठोबा आणि संत ज्ञानेश्वर यांच्या तत्त्वज्ञानात भक्तिरसाच्या महत्त्वावर भर दिला जातो. भक्तिमार्गानं आत्मज्ञानाची प्राप्ती होते आणि भगवान श्रीविठोबा मध्ये परमात्म्याचे दर्शन होते.

एकात्मतेचा अनुभव: संत ज्ञानेश्वरांच्या तत्त्वज्ञानात आत्मा आणि परमात्म्याचे एकात्म दर्शन खूप महत्त्वाचे आहे. तसेच, श्रीविठोबा भक्तीमध्ये जीवनातील प्रत्येक घटकाचा समावेश असतो, ज्या माध्यमातून भक्त परमात्म्याशी जोडले जातात.

४. ज्ञानेश्वरीतील श्रीविठोबा:
संत ज्ञानेश्वर यांनी 'ज्ञानेश्वरी' मध्ये श्रीविठोबा ह्या पंढरपूरच्या देवतेचा महिमा मांडला आहे. ज्ञानेश्वरीत, ज्ञानेश्वर महाराजांनी भगवद्गीतेतील तत्त्वज्ञानाचा विस्तृत विवेचन करत भक्तिमार्गाच्या सर्वोत्तम मार्गाचा मार्गदर्शन दिले. त्यात श्रीविठोबा हा सर्व शंकेचे, शुद्धतेचे, प्रेमाचे आणि अनंत शक्तीचे प्रतीक आहे.

उदाहरण:
ज्ञानेश्वरीत श्रीविठोबा यांच्या भक्तिरसाचे मंथन करत असताना, ज्ञानेश्वर महाराज सांगतात की, भगवान श्रीविठोबा हे त्यांच्यावर विश्वास ठेवणाऱ्या प्रत्येक भक्ताच्या हृदयात वास करतात. भक्तिपंथ, प्रेम आणि निष्ठा यावर आधारित त्यांचे विचार कार्यक्षमतेच्या उंचीवर पोहचतात.

निष्कर्ष:
श्रीविठोबा आणि संत ज्ञानेश्वरांचे तत्त्वज्ञान हे एक अत्यंत पवित्र आणि प्रेरणादायक आहे. हे तत्त्वज्ञान जीवनात भक्ती, समर्पण, आत्मज्ञान आणि एकात्मतेच्या सिद्धांतांना समजवते. श्रीविठोबा भक्ती आणि संत ज्ञानेश्वरांचे तत्त्वज्ञान भक्तिरसाचा, शांतीचा आणि सत्याचा मार्ग दाखवते. ह्यामुळे मानवाच्या जीवनाला शुद्धता, प्रेम आणि समर्पण मिळते आणि ती एकाग्रतेच्या सर्वोच्च स्थितीला प्राप्त होते.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-18.12.2024-बुधवार.
===========================================