दिन-विशेष-लेख-१८ डिसेंबर, १९४५: संयुक्त राष्ट्र संघ (UN) ची स्थापना-

[Atul Kaviraje]

आधिकारिक संयुक्त राष्ट्र संघ स्थापना (१९४५)-

१८ डिसेंबर १९४५ रोजी, संयुक्त राष्ट्र संघ (UN) स्थापित झाला. दुसऱ्या महायुद्धानंतर शांतता आणि सहयोग वाढविण्याच्या उद्देशाने या संघटनेची स्थापना करण्यात आली. 🌍🤝

१८ डिसेंबर, १९४५: संयुक्त राष्ट्र संघ (UN) ची स्थापना-

1. परिचय:
१८ डिसेंबर १९४५ रोजी, संयुक्त राष्ट्र संघ (United Nations - UN) ची स्थापना करण्यात आली. दुसऱ्या महायुद्धाच्या दुष्टचक्रानंतर जागतिक शांतता, सुरक्षा, आणि आर्थिक व सामाजिक सहयोग साधण्यासाठी हे संस्थात्मक पाऊल उचलले गेले. १९४५ मध्ये अटलांटिक चॅर्टर (Atlantic Charter) आणि याल्टा करार (Yalta Conference) यांद्वारे संयुक्त राष्ट्र संघाच्या स्थापना अंशत: मार्गदर्शन करण्यात आले. या संघटनेची उद्दीष्टे जगातील संघर्ष कमी करणे, मानवाधिकारांचे रक्षण करणे आणि आर्थिक व सामाजिक विकास साधणे होती. 🌍🤝

2. महत्त्वपूर्ण घटना:
संयुक्त राष्ट्र संघाच्या स्थापनेचे महत्त्व असंख्य पातळ्यांवर होता:

दुसऱ्या महायुद्धाचा प्रभाव: दुसऱ्या महायुद्धानंतर संपूर्ण जगातील परिस्थिती खूपच बदलली होती. युद्धामुळे कित्येक देशांचे संसाधने नष्ट झाली होती, आणि लाखो लोकांचा मृत्यू झाला होता. या सगळ्या परिस्थितीमध्ये एका शांततामय भविष्याची कल्पना ठेवून, संयुक्त राष्ट्र संघाची स्थापना केली गेली.

संस्थेची कार्ये: ५१ देशांनी मिलून १९४५ मध्ये UN च्या स्थापनेची घोषणा केली. सुरुवातीला एक ऐतिहासिक करार करून हा संस्थात्मक निर्णय घेण्यात आला. मुख्य उद्दीष्टे जागतिक शांतता प्रस्थापित करणे, संघर्ष टाळणे, आणि ह्युमन राइट्स, पर्यावरणीय मुद्दे, आणि सामाजिक व आर्थिक प्रगती हे प्रोत्साहित करणे होती.

3. मुख्य मुद्दे:
संघटनात्मक संरचना: संयुक्त राष्ट्र संघाची संरचना विविध अंगांमध्ये विभागली गेली आहे:

सर्वोच्च महासभा (General Assembly) - हे प्रत्येक सदस्य देशाच्या प्रतिनिधींची सभा आहे. ह्याचे मुख्य कार्य जागतिक मुद्द्यांवर चर्चेचा मंच प्रदान करणे आहे.
सुरक्षा परिषद (Security Council) - या पंक्तीतील ५ स्थायी सदस्य (अमेरिका, ब्रिटन, फ्रान्स, रशिया, आणि चीन) आणि १० निवडक सदस्य असतात. सुरक्षा परिषद ही प्रमुख भूमिका निभावते.
आंतरराष्ट्रीय न्यायालय (International Court of Justice) - हे संघटनेचे न्यायालय आहे जे सदस्य देशांदरम्यान होणाऱ्या वादांवर निर्णय घेते.
नियंत्रण मंडळ (Economic and Social Council) - हे बोर्ड जागतिक आर्थिक आणि सामाजिक विकासासाठी प्रयत्नशील आहे.
सचिवालय (Secretariat) - यामध्ये मुख्य कार्यकारी अधिकारी (UN Secretary-General) आणि सहाय्यक कर्मचारी यांचा समावेश आहे, जे UN च्या विविध कामकाजात मदत करतात.
विविध कार्यक्षेत्रे: UN च्या संस्थेने जागतिक पातळीवर मानवी हक्क, आंतरराष्ट्रीय शांती, शरणार्थी समस्या, जागतिक आरोग्य, पर्यावरणीय संकटे आणि दारिद्र्य निर्मूलनासह अनेक क्षेत्रांमध्ये कार्य केले आहे. यामुळे जगभरात अनेक शांती मिशन्स, तसेच समाजातील वंचितांना मदत केली जात आहे.

4. इतिहासातील महत्त्वपूर्ण घटनेचे विश्लेषण:
संयुक्त राष्ट्र संघाच्या स्थापनेला जागतिक इतिहासातील महत्त्वपूर्ण टप्पा मानले जाते, कारण दुसऱ्या महायुद्धाच्या परिणामी जागतिक असंतोष आणि संघर्ष मांडण्यात आले होते. या संस्थेने जाऊन अनेक संघर्षांमध्ये हस्तक्षेप केला आहे. उदाहरणार्थ:

कश्मीर विवाद: भारत-पाकिस्तान काश्मीर विवादावर संयुक्त राष्ट्र संघाने मध्यस्थी केली.
वातावरणीय संरक्षण: पॅरिस क्लायमेट करारांमध्ये देखील संयुक्त राष्ट्र संघाचा मोठा हात आहे.
संयुक्त राष्ट्र संघाने एक महत्त्वपूर्ण भूमिका निभावली आहे ज्यामुळे बऱ्याच देशांनी एकत्र येऊन जागतिक मुद्द्यांवर चर्चा केली आहे.

5. निष्कर्ष:
संयुक्त राष्ट्र संघाची स्थापना ही एक जागतिक शांततेचा वसा बनला आहे. यामुळे फक्त युद्धग्रस्त देशांना मदतच नाही तर जगभरातील विकासात्मक प्रगतीसाठी दिशा मिळाली आहे. त्यामुळे हे संस्थात्मक पाऊल जगातील सहकार्य, विश्वास आणि सुरक्षिततेला बल देत आहे.

6. समारोप:
१८ डिसेंबर १९४५ हा दिवस एक ऐतिहासिक क्षण आहे, कारण याच दिवशी जागतिक सुरक्षा, शांतता आणि प्रगतीसाठी संयुक्त राष्ट्र संघाची स्थापना करण्यात आली. या संघटनेच्या कार्यामुळे संपूर्ण जगाने एकत्र येऊन अनेक कठीण प्रसंगांवर मात केली आहे.

7. चित्रे, प्रतीक आणि इमोजी:
🌍 (पृथ्वी)
🕊� (शांती)
🤝 (सहकार्य)
🏛� (संस्था)
🌐 (जागतिक संवाद)
✋ (समाज सेवा)

संदर्भ:

संयुक्त राष्ट्र संघाच्या स्थापनेसाठी घेतलेली ऐतिहासिक आणि धोरणात्मक शक्कल.
दुसऱ्या महायुद्धाच्या पार्श्वभूमीवर शांतता साधण्याचा UN चा उद्देश्य.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-18.12.2024-बुधवार.
===========================================